Avrupa'nın en büyük doğal gaz tedarikçisi olan Rusya'dan gelen arzın aksaması endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
REKLAMAvrupa'nın en büyük doğal gaz tedarikçisi olan Rusya'dan gelen arzın aksaması endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
Avrupa doğal gaz ihtiyacının yüzde 35'ini Rusya'dan karşılıyor. Bu arzın büyük çoğunluğu Belarus ve Polonya üzerinden Almanya'ya Yamal-Avrupa doğal gaz boru hattı üzerinden ulaşıyor. Bir diğer güzergah olan Kuzey Akım 1 ise doğal gazı Ukrayna üzerinde doğrudan Almanya'ya taşıyor.
Avrupa doğal gaz piyasası boru hattı ağı ile birbirine bağlı. Yıllar içerisinde birçok Avrupa ülkesi Rusya'ya olan bağımlılığını azalttı ve Ukrayna dışındaki güzergahlara yöneldi. TürkAkım doğal gaz boru hattı bu amaçla geliştirilen projelerden biri. Karadeniz'den gelen Rus gazını Marmara bölgesi üzerinden Bulgaristan'a taşımak üzere 8 Ocak 2020'de faaliyete giren boru hattı ile geçtiğimiz yıl Türkiye'ye 18 milyar metreküp, Avrupa'ya 16,8 milyar metreküp gaz akışı sağlandı.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Ukrayna üzerinden taşınan Rus doğal gazının yüzde 70 oranında azaldığını belirtiyor. Buna göre 1998'de 140 milyar metre küp olan arz 2021'de 42 milyar metre küpe düştü. Merkezi verilerine göre Ukrayna üzerinden gelen doğal gaz daha çok Slovakya'ya ve oradan Avusturya ve İtalya'ya gidiyor.
Avrupa Rusya dışında hangi ülkelerden doğal gaz tedarik edebilir?
Batılı ülkeler Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sonrası bir dizi ağır yaptırımı devreye koydu. Rusya da bu yaptırımlara misilleme olarak Avrupa'ya doğal gaz ihracatını 'ruble' ile yapmak istiyor.
Norveç
Rusya'nın doğal gazı kesmesi durumunda bazı Avrupa ülkelerinin önünde farklı seçenekler bulunuyor. Örneğin Avrupa'daki en büyük Rus doğal gaz müşterisi olan Almanya, Rusya yerine Norveç, Hollanda, İngiltere ve Danimarka'dan boru hatlarıyla doğal gaz ithal edebilir.
Ancak Avrupa'nın en büyük ikinci doğal gaz üreticisi olan Norveç, kapasitesinin üst sınırında sevkiyat yaptığını ve Rusya'nın arz eksiğini tamamlamalarının mümkün olmadığını belirtiyor.
Güney Gaz Koridoru
Avrupa'ya doğal gaz ihraç eden ülkelerden biri diğeri Azerbaycan. Avrupa Komisyonu'nun öncülüğünde geliştirilen Güney Gaz Koridoru ile Azeri doğal gazı Güzey Kafkasya, Trans Anadolu (TANAP) ve Trans Adriyatik boru hattı ile Avrupa'ya taşınıyor.
2020'de tamamlanan projede Güney Kafkasya Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hatına paralel ilerlerken Trans Anadolu ile doğal gaz Türkiye üzerinden Avrupa'ya açılıyor, Trans Adriyatik boru hattı ise doğal gazı Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalya'ya ulaştırıyor.
Ancak bu güzergahın Rus gazına alternatif olmasında bazı zorluklar bulunuyor. Örneğin bu enerji koridorundaki ülkelerin kendi doğal gaz ihtiyaçları yüzünden bundan feragat etmek istemeyebilecekleri ya da ihracatçıların yüksek bedel ödemek durumunda kalabileceği belirtiliyor.
Yer altı depolarındaki stoklar
Bütün bunların ötesinde Avrupa'da doğal gaz stok düzeyi talebin genellikle yüksek olduğu kış ayları için oldukça düştü. Uzmanlar yer altı depolarında basıncı dengelemek için tutulan doğal gazın acil durumlarda kullanıma sokulabileceğini belirtiyor, ancak bu kısa vadeli bir çözüm. Uzun vadede Avrupa Komisyonu AB ülkeleri için ortak stratejik stok alımıyla ilgili bir sistem öneriyor.
Sıvıştırılmış Doğal Gaz (LNG) ithalatı
Bu yıl özellikle ancak Hollanda gazının ve Avrupa gösterge fiyatlarının yükselmesi üzerine ABD'den Kuzeybatı Avrupa'ya LNG ihracatı arttı. Ancak LNG tedarikçilerinin yapabileceği üretim ve nakliyat sınırlı. Uzmanlar küresel LNG kapasitesinin ve LNG taşıyan deniz taşıtlarının neredeyse tamamen kullanıldığına dikkat çekiyor.
Katar dünyanın en büyük LNG üreticisi olarak Avrupa'ya ek gaz tedarik edebilir ancak üretim hacminin büyük çoğunluluğunun ön sipariş kapsamında olması Katar'ın ayırabileceği arz miktarını sınırlıyor.
Öte yandan Japonya bazı LNG şileplerini Avrupa'ya yönlendirebileceğini belirtti.
Doğal gazsız seçenekler neler?
Birçok Avrupa ülkesinin enerji ihtiyacını komşularından ya da nükleer, yenilenebilir, hidroelektrik ve kömürden karşılayabilir.
Ancak nükleer enerji kullanılabilirliği Almanya İngiltere, Belçika ve Fransa'da eskiyen tesisler, işletmeden çıkarma, aşamalı olarak durdurma ve sık yaşanan sızıntılar nedeniyle giderek azallıyor.
İklim hedeflerini tutturma baskısı altındaki birçok Avrupa ülkesi kömürle çalışan termik santrallerini ya kapattı ya da yerine yenisini inşa etmedi. Yine de bazı ülkeler kömürü yedek kaynak olarak bulunduruyor. Artan doğal gaz fiyatları nedeniyle geçen yılın ortasından bu yana birçok Avrupa ülkesi doğal gazdan kömüre geçiş yapmıştı.