Avrupa Birliği, Rusya konusunda ayrı düşen Macaristan Başbakanı Orban'a nasıl yaklaşım sergileyecek?

REKLAM

Ülkede düzenlenen genel seçimleri ezici bir çoğunlukla kazanan ve seçim zaferinden cesaret alan Macaristan Başbakanı Viktor Orban, liberal demokratik haklardan, Ukrayna'yı işgal eden Rusya ile ilişkilere kadar AB ile girdiği birçok mücadelede çıtayı daha da yükseltti.

Moskova'nın gaz ödemelerinin Ruble ile yapılması talebine karşı ortak bir cephe oluşturmaya çalışan AB'yi yarı yolda bırakan 58 yaşındaki aşırı milliyetçi lider, Budapeşte'nin Rus para birimiyle ödeme yapabileceğini söyledi.

27 ülkeden oluşan Avrupa Birliği ile Orban arasındaki anlaşmazlıklarda AB bundan sonra ne yapacak ve gerilim ne kadar sürecek?

Taraflar arasındaki sorun ne?

Dördüncü seçim zaferini elde eden Viktor Orban, yeni dönemi için planlarını açıklarken, AB'nin eşcinsellerin haklarını kısıtladığı yönündeki eleştirilerine rağmen Budapeşte'nin toplumsal cinsiyet konusundaki tutumunu değiştirmeyeceğini bildirdi.

Orban, iktidarda kaldığı 12 yılda medya, akademisyenler, siyasi muhalefet, STK'lar ve göçmenlere yönelik baskı ve kısıtlamaları sıkılaştırdı. Bu tür politikalar, Brüksel'in liberal demokratik ilkeleriyle taban tabana zıt.

Demokrasi, siyasi özgürlük ve insan hakları konusunda araştırma ve savunuculuk yapan Washington merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan Freedom House, Macaristan'ı, "kısmen özgür" bir ülke olarak sınıflandırıyor.

"Özgür" kategorisinin altında kalan tek AB ülkesi. Freedom House'ın puanlamasına göre de Ukrayna, Tunus ve Hindistan ile aynı seviyede.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün (Transparency International), yolsuzluk algılama endeksinde ise Macaristan, dünya genelinde 180 ülke arasında 73. sırada.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), 3 Nisan'daki seçimlerin 'özgür ancak adil olmadığını' belirtti.

AGİT, seçimlerin siyasi partilerin "eşit şartlara sahip olmaması nedeniyle gölgelendiğini" ve Orban'ın partisi Fidesz lehine çok fazla avantajlar olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Brüksel, şu ana kadar ne yaptı?

Üye devletler arasında yasayı korumakla görevli olan Avrupa Birliği'nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, ülkedeki yolsuzluğa atıfla, AB ekonomilerini Covid krizinden kurtarmaya yardımcı olmak için Macaristan'a ayrılan 7,2 milyar euroluk fona erişimi engelledi.

Avrupalı bir diplomat, Macaristan'ın ekonmik üretiminin yaklaşık yüzde 5'ine tekabül ettiğini belirttiği söz konusu fonların 'öngörülebilir bir gelecekte ödenmeyeceğini' dile getirdi.

AB'nin hukukun üstünlüğünü korumak için elindeki en güçlü aracı, "7. Madde" olarak biliniyor. Bu madde ile bir ülkenin tüm bloğu etkileyen konularda oy kullanma hakkından mahrum bırakılması, bir anlamda en üst düzeyde cezalandırmasını öngörüyor.

Ancak Orban'ın Polonya'daki milliyetçi müttefikleri, söz konusu maddenin işletilmesi için diğer tüm üye devletlerin oybirliği ile onay vermesini aleyhte duruş sergileyerek engelliyor.

Varşova ile Budapeşte'nin değişmeyen tavırları, AB'nin milliyetçi idarecilerle iç bütünlüğe zarar veren mücadeleleri varoluşsal bir meydan okuma olarak ortaya çıkmış halde.

Bu durum hemen hemen Covid pandemisi, iklim değişikliği ve Çin ve Rusya ile yaşanan gergin ilişkilere eşit düzeyde.

Peki Avrupa Birliği başka ne yapacak?

"Hükümetin demokrasinin yeniden tesisine başlamak için iştahlı olacağına dair çok az umut var" ifadesini kullanan Yeşiller Partisi'nin Fransız üyesi AB milletvekili Gwendoline Delbos-Corfield, "AB tepkisini artırmalı" değerlendirmesinde bulundu.

Blok şimdi Macaristan'a ödenen fonları kesme adımlarını hızlandıracak.

REKLAM

AB Komisyonu, Macaristan'ın 2021-27 bütçesinden toplam 1,8 trilyon euro değerindeki her türlü paraya (AB bütçesi) erişimini engelleyebilecek yeni bir yaptırım aracının başlatıldığını duyurmuştu.

Bazı AB ülkeleri ayrıca, 27 ülkenin bakanlarının bir araya geleceği 13 Mayıs'taki toplantıda 7. Madde'nin işletilmesi için adım atılmasını istiyor.

Polonya'yı aşmak için oybirliği değil, nitelikli çoğunluk aranacak

Budapeşte'nin Moskova'ya karşı güvercin tavrı, şimdilerde Orban'ın Polonya hükümetiyle olan ittifakını germiş olsa da Varşova'nın, Macaristan'a karşı 7. Madde cezasına onay vereceğine dair beklentiler oldukça düşük.

AB üyesi ülkelerin ortak bütçeden yararlanmasını AB hukukuna uyma şartına bağlayan ve yasaları ihlal edenlerin AB bütçesine erişimini engelleyen uygulama olan "koşulluluk mekanizması" henüz test edilmiş değil.

Ancak Macaristan ve Polonya'nın, cezalılar sınıfına alınmak için yeterli soruna haiz oldukları görüşü hakim.

REKLAM

Avrupa Komisyonu’nun bütçeden sorumlu üyesi Johannes Hahn, Brüksel'in AB ülkelerinin Macaristan için para kesintisine izin vermesini önermesinin 6 ile 9 ay alacağını söyledi.

Macaristan'ın kaybının tam olarak ne kadar olacağını belirtmedi. Diğer yetkililer ise kesintinin kademeli adımlarla olacağını dile getiriyor.

Üye devletlerin öneriyi oybirliği yerine nitelikli çoğunlukla kabul etmek için üç ay süreleri olacak.

Nitelikli çoğunluk usulü oylama, cezalandırmanın daha kolay olacağı ve Almanya ile Fransa'nın da aralarında bazı bulunduğu ülkelerin, Varşova'nın Budapeşte'ye yönelik yaptırımları engelleyen duruşunun arkasına saklanmak yerine gerçek renklerini gösterme baskısı altına girecekleri anlamına geliyor.

AB, Orban'a karşı yeni bir kampanya başlatırken, üst düzey bir AB diplomatı, Budapeşte'nin de misilleme olarak bloğun iklim politikalarını engelleyebileceği yönündeki endişesini dile getirdi.

REKLAM

Reuters'a göre adının açıklanmasını istemeyen aynı diplomat, "Neler yapabileceğiyle ilgili şu an biraz gerginlik var. Macaristan ile potansiyel olarak çok zor bir döneme giriyoruz. Orban bunu ne kadar ileri götürmek istiyor?" diye konuştu.

Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB hukuk devleti standartlarını ihlal eden Macaristan'a yapılan fon ödemelerinin askıya alınması için işlemlerin başlatılacağını açıklamıştı.