Uzay şirketleri üst düzey güvenlik testleri uyguluyor, ancak bu testlerin tam protokol ve prosedürlerinde yeterli derecede şeffaflık bulunmuyor.
REKLAMTuristik amaçlı kullanılan denizaltı aracı Titan'ın okyanus dibinde patlaması sonucu beş kişinin hayatını kaybettiği kaza, dikkatleri en az derin denizler kadar bilinmeyen uzaydaki turizm çalışmalarına yönlendirdi.
Dünya şimdi kazanın sebebini anlamaya çalışırken, güvenlik açısından benzer eksiklikler bulunan uzay turizminde benzer bir kazanın önüne geçilmesi amacıyla denetim için yasal değişiklik çağrıları gündeme gelmeye başladı.
Ticari uzay yolculukları ile derin deniz turizmi birçok açıdan benzerlikler taşıyor. Her iki yolculukta da müşteri profili genellikle zenginlerden oluşuyor; dar alanlara sıkışan yolcular uzak mesafelere, denetimsiz araçlarda ve ölüm riski altında olduklarına dair açıkça uyarı taşıyan belgeler imzalayarak ulaşmayı göze alıyor.
Deniz altı ile uzay turizminin farkı ne?
Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde Titanik batığına doğru giderken kaybolan Titan'ı arama çalışmaları sırasında bilgi veren bir Amerikalı yetkili, "uzayı ne kadar biliyorsak bu suları da o kadar biliyoruz" ifadesini kullanarak Titan'ı bulma çalışmalarının zorluğuna işaret etmişti.
Ancak uzay turizmi ile derin denizlerdeki ticari keşifler arasında önemli bazı farklar bulunuyor.
Öncelikle Blue Origin ve Virgin Galactic uçuşlarında uçuş sırasında gerçek anlamda kaybolma tehlikesi yok. Çünkü bu uçuşlarda araçlar yörüngeye ulaşmıyor ve yerçekimi araçları hızla Dünya'ya geri getiriyor.
Space X araçlarını yörüngeye gönderiyor, ancak iletişimin kopması halinde uzay cisimlerini tespit edebilecek birçok izleme teknolojisi sayesinde bulunma olasılığı yüksek.
Space X, ayrıca, Uluslararası Uzay İstasyonu'na astronot taşıyan Dragon kapsülünü NASA'nın emniyet kuralları doğrultusunda inşa etti.
Uzay turizmi sırasında hangi kazalar yaşandı?
Uzaya turistik uçuş düzenleyen üç şirket bulunuyor. Elon Musk'ın sahibi olduğu Space X, Virgin Galactic veya Blue Origin ile uzaya gitmek isteyen yolcular bilgilendirilmiş rıza belgesini imzalayarak yer çekimsiz ortamı hissetmeye ya da "mavi gezegeni" uzaktan görmeye doğu yol alabiliyor.
Temmuz 2021'de Virgin Galactic aracı, kurucusu Richard Branson'ın uçuşu sırasında planlanan uçuş güzergahından çıktı. 2014'te ise Virgin Galactic'in test uçuşu sırasında bir pilot öldü, diğeri ise ağır yaralandı.
Geçen yıl Jeff Bezos'un sahibi olduğu Blue Origin'in yolcu taşımaya hazırlanan roketi bir motor arızası sonucu yere çakıldı.
Uzay şirketleri sıklıkla üst düzey güvenlik testleri uyguluyor. Ancak bu testlerin tam protokol ve prosedürlerinde yeterli derecede şeffaflık bulunmuyor.
"Bilgilendirilmiş rıza"
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 2004'te çıkarılan Ticari Uzay Fırlatışı Değişiklik Yasası, ülkede sivil havacılıktan sorumlu kurum Federal Havacılık İdaresi'nin (FAA) ticari uzay çalışmaları üzerinde düzenleme yetkisini sekiz yıl süreyle erteliyor.
Bir başka deyişle, bütün uzay uçuş ve inişlerin lisansından sorumlu olan FAA'nın uzaya insan taşıyan ticari uzay araçlarına herhangi bir emniyet standardı uygulama yetkisi bulunmuyor. Uzay turizmi, yolcuların "bilgilendirilmiş rızası" ile yapılıyor.
"Bilgilendirilmiş rıza", hükümetin ticari gemileri güvenlik açısından sertifikalandırmadığını ve "uzay uçuşuna katılımın ölüm, ciddi yaralanma veya fiziksel ya da zihinsel işlevlerin tamamen veya kısmen kaybıyla sonuçlanabileceğini" kabul ettikleri anlamına geliyor.
Uzay turizminde düzenlemeler
ABD Kongresi geçtiğimiz yıllarda FAA'nın ticari uzay maddesini iki kez uzattı. Ekim ayında ise düzenleme yeniden kongrenin gündemine gelecek.
Bloomberg haber sitesinin aktardığına göre, uzay turizmi geliştikçe Titan kazası benzeri bir olayın yaşanmasından endişe edenler, FAA'nın yetkilendirilmesi gerektiğini düşünüyor.
Denetim için henüz erken olduğunu düşünenler ise, uzay sanayinin hala "öğrenme aşamasında" olduğunun altını çiziyor. Bu dönemi ticari havacılığın ilk yıllarına benzeten uzmanlar ve erken gelen emniyet düzenlemelerinin uzay sanayini boğmasından endişe ediyor.
REKLAMSpace X bugüne kadar 12 ticari astronotu yörüngeye ve Uluslararası Uzay İstasyonuna götürdü.
Öte yandan, Axiom Space, Vast Space ve Blue Origin kendi ticari uzay istasyonlarını kurmak ve sivillerin ziyaretine açmak için çalışmalarını sürdürüyor. Bazı şirketler bunun için 2025 yılı gibi erken bir tarihi hedefliyor.