İsrail'in aşırı sağcı hükümeti tartışmalı yargı reformunun önemli bir kısmını pazartesi günü parlamentodan geçirmek için adım attı. Peki geniş katılımlı protestoları tetikleyen bu reform neleri öngörüyor?
REKLAM"Makullük maddesi" altında yargıtay hakimlerine tanınan bir hak kaldırılacak. Bu madde ile hakimler mantıksız buldukları hükümet kararlarını geçersiz kılabiliyorlar.
Başbakan Binyamin Netanyahu hükümetinin ocak ayında teklif etmesinden bu yana oldukça tartışmalı olan temel yargı reform planları on binlerce kişinin katıldığı gösterilerle protesto ediliyor.
Neyanyahu, yürütme gücü üzerindeki önemli kontrol ve dengeleri kaldırarak liberal demokrasinin altını oymakla suçlanıyor.
Aşırı sağcı partilerin de içinde bulunduğu Netanyahu hükümeti ise seçilmemiş hakimlerin siyaset üzerindeki vesayetinin kaldırılması gerektiğini savunuyor. Netanyahu bu hakimlerin birçoğunu liberal eğilimli olmakla suçluyor.
Muhalifler, mahkemede yolsuzluk suçlamalarıyla mücadele eden Netanyahu'nun kişisel bir çıkar çatışması içerisinde olduğunu ve bu nedenle yargıyı zayıflatmaya çalıştığını ileri sürüyor.
Adalet Bakanı Yariv Levin'in sunduğu yasanın başlıca unsurları şöyle:
Makullük maddesi
Knesset olarak bilinen 120 sandalyeli parlamentonun "makullük" maddesine nihai onayı vermesi bekleniyordu.
Sağ siyasetçiler bu maddeyi hakimlerin çok fazla güç kullanmasının en vahim örneklerinden biri olarak gösteriyor.
Örneğin, Yüksek Mahkeme, Netanyahu'nun müttefiki Aryeh Deri'nin vergi kaçakçılığı mahkumiyeti nedeniyle kabinede görev yapmasını yasakladı.
Netanyahu, doğrudan hükümette görev yapmasını engelleyen bir yasa olmamasına rağmen Deri'yi uzaklaştırmak zorunda kaldı.
Hakimlerin belirlenebilmesi
Netanyahu hükümeti ayrıca, en yüksek mahkeme olan Yüksek Mahkeme de dahil olmak üzere hakimleri atamak için sistemde daha fazla yetki istiyor.
Hakimler, milletvekilleri ve İsrail Barolar Birliği'ni temsil eden avukatları içeren organ zaten hali hazırda artık adalet bakanı tarafından denetlenmeye başlandı. Hükümet ise bu organdakileri atayan panelde daha fazla temsil talep ediyor.
Örneğin, hükümetin planı kapsamında Baro üyelerinin süreçten çıkarılması isteniyor.
Levin'in önerisinin mart ayı sonunda milletvekilleri tarafından onaylanan değiştirilmiş bir versiyonu, daha fazla milletvekili ve yargı mensubunu heyete dahil ederken, hükümete daha fazla yetki vermeye devam edecek.
Bu öneri, tüm meclis tarafından nihai oylamayı bekliyor.
Ayrı bir mevzuat ile Yüksek Mahkeme başkanının seçilme şekli de değiştirilecek ve hükümete daha fazla söz hakkı verilecek.
Hukuk danışmanları
Levin'in önerisi aynı zamanda bakanlıklara bağlı hukuk danışmanlarının yetkilerinin kısıtlanmasını da öngörüyor.
Şu anda Yüksek Mahkeme çalışanları tarafından hukuki olarak yapılan danışmanlığın yarı yasal bir gücü bulunuyor.
REKLAMTeklif bunu değiştirecek ve tavsiyeleri bağlayıcı olmaktan çıkarılacak.
'Kişisel yasa' gibi yasa geçirildi
Parlamento ayrıca, muhalefetin Netanyahu'yu korumak için "kişisel yasa" diye nitelendirdiği bir konuda hali hazırda oy kullandı. Bir başbakanın göreve uygun olmadığını ilan etme gerekçeleri katı bir şekilde sınırlandırıldı.
İsrail Başsavcısı Gali Baharav-Miara mart ayında, Netanyahu'nun yargı reformu konusundaki eylemlerinin, devam eden şahsi davası nedeniyle kendisini çıkar çatışmasına soktuğunu söyledi.
'Geçersiz kılma' maddesi
Netanyahu hükümeti ayrıca, parlamentonun Yüksek Mahkeme kararlarını salt çoğunlukla geçersiz kılmasına izin verecek bir "geçersiz kılma maddesi" önerdi.
Buu önerge 14 Mart'ta parlamentoda ilk kez oylandı, ancak yasalaşma sürecini henüz tamamlamadı.
REKLAMNetanyahu geçen ay The Wall Street Journal'a verdiği demeçte reform paketinden 'geçersiz kılma' maddesini çıkardığını söyledi.
Ayrıca mahkemenin İsrail'in anayasası kabul edilen 'temel yasalar' metninde yapılacak herhangi bir değişikliği iptal etmesi engellenecek ve diğer alt mevzuatlara ilişkin yapılan değişiklikleri geçersiz kılmak için de tüm yargıçların oybirliğiyle karar vermesi gerekecek.
Muhalifler, bu girişimlerin yasama organına neredeyse kontrolsüz bir yetki vereceğini düşünüyor.