Uzmanlara göre sonradan Yeni Kaledonya'ya yerleşenlerin çoğunluğu bağımsızlık referandumunda hayır oyu kullandı.
REKLAMGüney Pasifik takımadalarından Yeni Kaledonya'da yasa değişikliğinin başlattığı kriz en az altı kişinin ölümüyle sonuçlandı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron olayları yatıştırmak için alınan olağanüstü hal uygulamasını kaldırılmış olsa da, olaylar silinmesi zor izler bıraktı.
Tartışmaların odağında seçim listeleri
Yeni Kaledonya'da halihazırda yerli Kanaklar ve 1998'den önce Fransa'dan gelip ada ülkesine yerleşenler seçimlerde oy kullanabiliyor. Fransız hükümeti ise 1998'den sonra taşınan 40 bin Fransız vatandaşının daha adada oy hakkına sahip olmasını istiyor.
Ancak Yeni Zelanda'daki Canterbury Üniversitesi'nden akademisyen David Small, Euronews'e yaptığı açıklamada, çatışmanın itici gücünün "seçim listesi krizinden" çok daha eskiye dayandığını söyledi.
Kıdemli öğretim görevlisi, sorunların 1988 Matignon anlaşması ile başladığını söylüyor.
Bunu 1998'de 20 yıllık bir geçiş dönemi boyunca Yeni Kaledonya'nın özerkliğini tesis etmeyi amaçlayan Noumea anlaşması takip etti.
Bu geçiş döneminin sonunda 2018'de bağımsızlık konusunda yapılan referandumda halk statüko lehine oy kullandı.
Macron'un geçen yıl anlaşmayı rafa kaldırmasının nedeni ise tartışmalar ve boykotlarla gölgelenen üçüncü bağımsızlık referandumunun 2021'de bir başka "hayır" zaferiyle sonuçlanmasıydı.
Yaşanan protestoların nedeni olarak "Fransa'nın kendi başına karar almasını" gösteren Small, "Fransa [bağımsızlık konusunda] fişi çekmeye karar verdi." ifadelerini kullanıyor.
Bu hamlenin sonucunda ise mayıs başında özellikle gençler Macron'un önerdiği değişikliklere karşı sokaklara döküldü.
Small, Fransa'ya kızgın gençlerin Paris ile ilişkilerde, Kanak liderlerinin "fazla uzlaşmacı" olduğunu düşünmelerinden dolayı hayal kırıklığına uğradığını ifade ediyor.
Kanakların yaşam standartlarının hala son derece kötü olduğuna dikkat çeken uzman, bölgenin toplam nüfusunun yüzde 41'ini oluşturan Kanakların yüzde 32,5'inin yoksulluk içinde yaşadığını vurguluyor. Bu oran, yerli olmayanların yoksulluk oranından üç kat dafa fazla.
2011'de Yeni Kaledonya, BM Yerli Halklar Özel Raportörü James Anaya tarafından ziyaret edildi. Dokuz günlük gezisinin ardından Anaya, Kanak halkından "süregelen ayrımcılık biçimleri, geleneksel haklarının kullanımına getirilen kısıtlamalar, kötü sosyal ve ekonomik koşullar ve kendilerini pek çok açıdan etkileyen kararlara yeterli katılımın olmaması" hakkında "tekrarlanan hayal kırıklığı ifadeleri" duyduğunu bildirdi.
Şimdi ne olacak?
Macron'un yerel partiler ve Fransız hükümeti arasında diyaloğu kolaylaştırmak ve barışı yeniden tesis etmek amacıyla olağanüstü hali kaldırmasının ardından, protestolar hakkında soruşturmalar başlatıldığı duyuruldu.
Bağımsızlık yanlısı partiler ve Kanak liderleri de Fransa krizi sona erdirmek istiyorsa Macron'u seçim reformu tasarısını geri çekmeye çağırdı.
Ancak Small, Yeni Kaledonya'ya sonradan yerleşen nüfusta "şok edici derecede sağcı ırkçı bir çekirdek" olduğu konusunda uyarıyor ve bu kesimin son referandumda bağımsızlık karşıtı oyların en az üçte ikisini oluşturduğunu tahmin ediyor.
Bu bireylerin yerli nüfusa değil Fransa'ya "sadık" olduğunu vurgulayan Small, Yeni Kaledonya'yı Fransa'nın "pençesinde" tutanların da onlar olduğunun altını çiziyor.
Ancak Fransız hükümeti, Kanakların kendi kaderini tayin etme arzusunu engellemek için bu sadık kişilere çok fazla güvenirse, "kaos devam edecek" diyor.