Anlaşma, çok önemli bir İngiltere ve ABD ortak askeri üssüne ev sahipliği yapan bir adayı da içeren Chagos Adaları'nın geleceğine ilişkin yıllardır süren müzakerelerin ardından geldi.
REKLAM
İngiltere ve Mauritius tarafından Perşembe günü yapılan ortak açıklamada, eski İngiliz kolonilerinin geleceği konusunda yıllardır süren anlaşmazlığı sona erdirecek bir hamleyle Chagos Adaları'nın Mauritius'a iade edileceği duyuruldu.
İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) ortak askeri üs olarak kullandığı Diego Garcia Adası ise anlaşmanın istisnası olarak kaldı. İki hükümet, adanın 99 yıl boyunca İngiltere ve ABD'nin yetki alanında kalması ve bu şekilde faaliyetlerine devam etmesi konusunda anlaştı.
İngiltere ve Mauritius, yıllardır süregelen anlaşmazlığın çözüme kavuşmasına ilişkin olarak, "ilişkilerimizde ufuk açıcı bir an ve anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözümüne ve hukukun üstünlüğüne olan bağlılığımızın bir göstergesi" değerlendirmesinde bulundu.
Chagos Adaları, Hint Okyanusu boyunca stratejik olarak kümelenmiş 60 uzak adadan oluşan bir seri.
Londra bir zamanlar İngiliz kolonisi Mauritius'un bir parçası olan takımadaları, 1968 yılında dekolonizasyon sürecinin bir parçası olarak Mauritius'tan satın aldı. Ancak Uluslararası Adalet Divanı (UAD) 2019 yılında bunun hukuka aykırı olduğuna karar verdi.
İngiltere hükümeti ise UAD'nin kararının bağlayıcı olmadığını vurgulayarak, kontrolü bırakma "yükümlülüğü altında" olduğu yönündeki bu tavsiye kararına karşı çıktı.
Diego Garcia ve 'geçmişin yanlışları'
Tropikal Diego Garcia mercan adasındaki askeri üs anlaşmada bir tıkanma noktasıydı. Bu üssün kurulması için 1970'li yıllarda yaklaşık 1.500 bölge sakini tahliye edilmişti. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) bu durumu "insanlığa karşı işlenmiş bir suç" olarak nitelendirerek kınamıştı.
Anlaşma ile "geçmişin yanlışlarının ele alınmasının" amaçladığı belirtilerek, tahliye edilenlerin ve şu anda çoğunlukla İngiltere, Mauritius ve Seyşeller'de yaşayan torunlarının adalara geri dönme hakkına sahip olacakları umudunu ortaya koydu.
Mauritius'un artık daha önce tahliye edilenler için bir yeniden yerleşim programı uygulamakta özgür olacağı ancak bunun Diego Garcia'yı kapsamayacağı belirtildi.
Diego Garcia'daki ABD Donanma üssü 1970'lerde inşa edildi. Amerikalı yetkililer, bu üssü, Orta Doğu, Güney Asya ve Doğu Afrika'daki güvenlik operasyonları için "vazgeçilmez bir platform" olarak nitelendiriyor.
İngiltere hükümeti, anlaşma olmadan askeri üssün güvenli bir şekilde işletilmesinin tehdit altında olacağını vurguladı.
Hem İngiltere hem de ABD, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy'nin "Hint Okyanusu'nun İngiltere'ye yönelik tehlikeli bir yasadışı göç yolu olarak kullanılması ihtimalini ortadan kaldıracağını ve yakın bir İngiliz Milletler Topluluğu ortağı olan Mauritius ile uzun vadeli ilişkimizi garanti altına alacağını" belirttiği anlaşmayı müjdeledi.
ABD Başkanı Joe Biden anlaşmayı "tarihi" olarak nitelendirerek, Diego Garcia üssünün "ulusal, bölgesel ve küresel güvenliğin" korunması açısından hayati önem taşıdığını vurguladı.