Washington, İran’ın nükleer silah programını yeniden başlatmadığını düşünüyor
Reuters'ın iki ABD'li yetkiliye dayandırdığı habere göre, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Tahran’ın, İsrail'in Hizbullah'ın üst düzey yetkililerini ve liderlerini öldürmesi ve İran'ın İsrail'e karşı yaptığı, büyük ölçüde başarısız olan iki saldırı da dahil olmak üzere son stratejik aksaklıklarına rağmen İran’ın nükleer silah programını yeniden başlatmadığını düşünüyor.
Başkan Joe Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili ve Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi (ODNI) sözcüsünden gelen yorumlar, CIA Direktörü William Burns'ün hafta başında yaptığı açıklamaları pekiştirdi.
Burns, ABD'nin, İran'ın 2003 yılında silahlanma programını askıya alma kararını rafa kaldırdığına dair herhangi bir kanıt görmediğini belirtmişti.
ODNI sözcüsü, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e atıfta bulunarak, "2003 yılında askıya alınan nükleer silah programını yeniden başlatma kararı aldığını düşünmüyoruz," dedi.
Bu istihbarat değerlendirmesi, ABD’nin İran'ın geçen hafta gerçekleştirdiği balistik füze saldırısına misilleme olarak İsrail'in İran'ın nükleer programına yapabileceği bir saldırıya neden karşı çıktığını açıklamaya yardımcı olabilir.
Biden, bu saldırı sonrasında İran’ın nükleer tesislerine yapılacak bir İsrail saldırısını desteklemeyeceğini vurguladı ancak konu hakkında fazla detay vermedi. Biden’ın açıklamaları, eski Başkan Donald Trump da dâhil olmak üzere Cumhuriyetçilerden sert eleştiriler aldı.
ABD'li yetkililer, İran'ın nükleer silah programını yok etme girişiminin ülkenin nükleer bomba geliştirme çabalarını geciktirebileceğini, hatta Tahran'ın bu konudaki kararlılığını artırabileceğini uzun zamandır kabul ediyorlar.
Biden yönetiminden bir yetkili, "Bu durumu çok dikkatli takip ediyoruz," dedi.
İran’ın New York'taki Birleşmiş Milletler (BM) misyonu, yorum talebine henüz yanıt vermedi ancak Tahran, bir nükleer silah programına sahip olduğunu defalarca kez inkâr etti.
Kilit müttefik zayıfladı
Son haftalarda İsrail ordusu, İran destekli ağın en güçlü üyesi Hizbullah’a ağır kayıplar verdirdi. Bu kayıplar arasında geçen ay İsrail hava saldırısında Lübnanlı gruba uzun yıllar liderlik eden Hasan Nasrallah'ın öldürülmesi de yer alıyor.
İran’ın kilit müttefikinin zayıflaması, bazı uzmanların Tahran’ın kendini korumak için yeniden bir nükleer bomba edinme çabalarını başlatabileceğini düşünmesine yol açtı.
ABD Ulusal İstihbarat eski başkan yardımcısı Beth Sanner, Hamaney’in 2003’teki nükleer silah karşıtı dini fetvasını geri çekme ihtimalinin "hiç bu kadar yüksek olmadığını" ifade etti. İsrail'in nükleer tesislere saldırması durumunda Tahran’ın muhtemelen bir nükleer silah yapma sürecine ilerleyeceğini belirtti.
Ancak bunun zaman alacağı düşünülüyor.
Şu anda Alman Marshall Fonu'nda görev yapan Sanner, "Bir günde silah yapamazlar. Aylar ve aylar alır," dedi.
İran şu anda iki tesiste yüzde 60’a kadar uranyum zenginleştiriyor, bu da yüzde 90’a yakın silah sınıfı seviyesine çok yakın. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (UAEA) ölçümüne göre, teorik olarak dört bomba için yeterli malzeme bulunuyor.
İran'ın zenginleştirme programının genişlemesi, bir nükleer bomba yapmak için gereken silah sınıfı uranyumu üretme süresini "bir hafta ya da biraz daha fazla" kısaltmış durumda. Bu süre, Trump’ın başkan olduğu dönemde geri çekildiği 2015 anlaşması sırasında bir yıldan fazlaydı. Bu malzemeyle bir bomba yapmak ise -ne kadar süreceği ise belirsiz ve tartışma konusu olsa da- daha uzun sürüyor.
Olası İsrail misillemesi
İsrail, geçen hafta İran’ın 180'den fazla balistik füzeyle yaptığı saldırıya nasıl karşılık vereceğini henüz açıklamadı. Bu füzelerin çoğu, İsrail hava savunma sistemleri ve ABD ordusunun müdahalesi sayesinde başarısız oldu.
Yetkililere göre ABD, İsrail'e, Orta Doğu'da daha geniş çaplı bir savaşı tetiklememesi ve tepkisini dikkatlice ayarlaması için baskı yapıyor. Biden ise kamuoyunda nükleer saldırıya karşı olduğunu ve İran’ın enerji altyapısına yapılacak olası bir saldırı konusundaki endişelerini dile getirdi.
Öte yandan İsrail, İran'ın nükleer programını varoluşsal bir tehdit olarak görüyor.
Orta Doğu’daki çatışmalar, İsrail ile İran ve İran destekli gruplar arasında Lübnan, Gazze ve Yemen'de yaşanan çatışmalar, 5 Kasım'da yapılacak ABD Başkanlık Seçimleri öncesinde kampanya odakları haline geldi. Trump da, Demokrat rakibi Başkan Yardımcısı Kamala Harris de kendilerini İsrail yanlısı olarak konumlandırıyor.
Geçen hafta bir kampanya etkinliğinde konuşan Trump, Biden'ı İran’ın nükleer tesislerine yapılacak bir saldırıya karşı çıkması nedeniyle alaya aldı ve "Vurulacak yer işte burası, değil mi?" dedi.
Eski bir İsrailli istihbarat görevlisi ve hükümet yetkilisi Avi Melamed, İran’ın şu anki kayıplarını telafi etmek için nükleer bir savaş başlığı geliştirmeye başvurmadan da yolları olduğunu belirterek, "İranlılar bir sonraki adımı hesaplamak zorundalar. Bu noktada nükleer programı askeri kapasiteye taşımak için acele edeceklerini düşünmüyorum," dedi.
"Etraflarına bakıp hareket edebilecekleri manevra alanını bulmaya çalışacaklar."