Lübnan'da UNIFIL misyonunun varlığını sürdürmesi Avrupa için neden önemli?

REKLAM

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanlık Seçimleri'ne haftalar kalmışken, Lübnan'da ateşkes için son dakika çözümleri aranıyor. İsrail ordusu ise Lübnan'ın güneyi ve başkent Beyrut'ta Hizbullah'a ait olduğu iddia edilen sığınaklara yönelik baskısını artırmayı sürdürüyor.

Pazar günü İsrail Silahlı Kuvvetleri'ne (IDF) ait bir buldozerin Marwahin'de UNIFIL olarak bilinen Birleşmiş Milletler (BM) Barış Gücü'ne ait bir gözetleme kulesini yıkması, G7 savunma bakanlarının güvenliğine yönelik "tüm tehditlerden duydukları endişeyi" dile getirmelerine ve "Lübnan'ın istikrarını sağlama" misyonuna desteklerini yinelemelerine neden oldu.

Euronews'e konuşan İtalya eski dışişleri bakanı ve Roma'daki LUISS Üniversitesi'nde AB hukuku profesörü olan Enzo Moavero Milanesi, "IDF muhtemelen BM güçlerini geri çekilmeye zorlamaya çalışıyor. Mavi Miğferler'in çekilmesi, BM güçleri gibi üçüncü unsurların varlığı olmadan o bölgeyi yeniden işgal etmenin yolunu açacaktır," dedi.

Avrupa'da Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya Mavi Miğferler'e en büyük katkıyı sağlayan ülkeler olurken, geçtiğimiz perşembe günü bir Alman korvet gemisi fazla müdahaleci bir insansız hava aracını (İHA) düşürdü.

İşte bu nedenle UNIFIL'in Avrupa'nın Orta Doğu'daki varlığının hayati olmasa da önemli bir unsuru olmaya devam ediyor ve Avrupa başkentleri, UNIFIL'in akıbetine bağlı olarak daha fazla baskı altında kalacaklarını hissediyor.

Milanesi, "UNIFIL'in fiyaskosu Birleşmiş Milletler için ağır bir fiyaskoya dönüşebilir. Ve belli bir dereceye kadar Avrupa için de endişe verici bir başarısızlık olabilir çünkü bu, sınırlarına çok yakın başka bir çatışmanın keskinleşmesi anlamına gelecek," dedi.

Angajman kuralları: Siyasi bir güvenlik duvarı

1978'den bu yana var olan küçük garnizonları güçlendiren UNIFIL birliğinin büyük bir kısmı 2006 yazında İsrail ve Hizbullah arasında yaşanan savaştan sonra konuşlandırıldı.

İsrail ordusunun çekilmesini izlemek ve Lübnan Silahlı Kuvvetleri'nin Mavi Hat -İsrail ve Lübnan arasındaki sınır- ile Litani nehri arasındaki bölgede Hizbullah'ın silahsızlandırılmasını koordine etmekle görevlendirildiler.

İsrail'e göre, Mavi Miğferler'in son 18 yılda görevlerini layıkıyla yapmadıkları ve Hizbullah'ın füze cephaneliğini toplamasını engelleyemedikleri açık.

BM güçleri de özellikle Lübnan'ın güneyinde gayrimeşru askeri faaliyetlerini engellemeye çalışırken farklı zamanlarda Hizbullah'ın ateşi altında kaldı.

İsrail'in suçlamaları kısmen gerçeklere dayanıyor ancak bu, Mavi Miğferlere ateş açmak için iyi bir neden mi ve askeri bir saldırı durumunda barış gücü askerleri nasıl davranmalı?

Fransız General Olivier Passot, Euronews'e yaptığı açıklamada, BM askeri barışı koruma misyonlarının genellikle angajman kuralları olarak adlandırılan ve güç kullanımını büyük ölçüde sınırlayan yetkilerinin çelişkileriyle başa çıkmak zorunda olduğunu söyledi.

"UNIFIL bir savaş aracı değil ve 1978'den bu yana savaşa girmedi. Ve bu durumda rastgele ateş açtı," diyen Passot, deneyimli eski bir UNIFIL subayı ve Fransız Askeri Stratejik Araştırmalar Okulu'nda (IRSEM) yardımcı araştırmacı olarak görev yapıyor.

Passot, bu özel durumda daha güçlü bir tepkinin BM askerleri ile IDF, diğer adıyla Tsahal arasında açık bir askeri çatışmaya yol açabileceğini belirtti.

"UNIFIL askerleri için bu, IDF gibi bir rakibe karşı gerçek bir muharebe operasyonunun zorluğunu üstlenmek anlamına gelir. Peki ya sonra?"

"UNIFIL askerleri bunun için gerekli silahlara bile sahip değil, sadece hafif silahları var. Ve bir Merkava tankının tırtıllarına karşı tanksavar roketleri fırlatmak görevlerinin bir parçası değil," diye açıkladı.

Passot, sınırlı misilleme yetkilerine rağmen, meşru savunma söz konusu olduğunda barış gücü askerlerinin manevra alanı olduğunu ifade etti.

"Meşru savunma angajman kurallarının doğasında vardır ve ateşe derhal karşılık verilmesini sağlar. Karar yerel müfreze lideri düzeyinde alınır, kural budur," diye açıkladı.

"Yine de aslında müfreze komutanı düşünmek zorundadır. Siyasi bir olayı provoke etmekten korktukları için tereddüt ederler ve teorik olarak tam hakları olmasına rağmen ateş etmekten kaçınırlar."

UNIFIL dünya çapında 50 ülkeden gelen askerlerden oluşan çok uluslu bir koalisyon. Ancak kara operasyonları söz konusu olduğunda komuta hattı ulusal çünkü askeri faaliyetler genellikle tabur düzeyinde, olayda yer alan garnizonla aynı ulusal ve askeri rütbelere sahip bir albay olan tabur komutanı tarafından denetlenerek yürütülüyor.

Passot, "Eğer durum daha karmaşıksa, komutan ateş teatisinin yapıldığı bölgeden birkaç mil uzakta bulunan genelkurmay başkanına rapor vermeli. Genelkurmay başkanı ve UNIFIL başkomutanının New York'taki BM genel sekreterine rapor vermesi de kuvvetle muhtemel," ifadelerini kullandı.

"Günün sonunda bu prosedür yerel taktik komutanına çok sınırlı bir inisiyatif bırakıyor."

UNIFIL'in bir parçası olan tüm AB ülkelerinin İsrail ile samimi ya da çok iyi ilişkileri var. Dolayısıyla IDF'ye ateş açmak istenmeyen siyasi sonuçlar doğurabilir.

Yine de savaş pratiği bazen askerleri her türlü engeli ortadan kaldırmaya zorluyor. Bazı durumlarda UNIFIL'in pozisyonları İsrailliler tarafından Hizbullah milislerinin faaliyetleri için bir tür isteksiz örtü olarak görülebilir.

Tsahal komutanlığına göre Hizbullah, UNIFIL karakollarının sadece birkaç metre ötesine tüneller, sığınaklar ve füze rampaları inşa etti.

Milanesi, "Mavi Miğferlere saldırmak, Birleşmiş Milletler hükümlerinin ruhuna ve lafzına aykırı eylemlerdir," dedi.

"İstem dışı ya da kasıtlı eylemleri (UNIFIL'e yönelik saldırılar) kanıtlamak için gereken tüm deliller toplanırsa, bu eylemler BM kurallarına uygun değildir. Bu durumda BM, Uluslararası Adalet Divanı'nın yargı yetkisine başvurabilir."

Sudan çıkmış balığa dönen bir BM kararı mı?

Mavi Bereliler ve IDF arasında karşılıklı suçlamalar giderek artıyor ve savaş alanının çok ötesine geçmiş durumda.

İsrail'e göre 1701 sayılı karar Hizbullah'ın askeri faaliyetlerine karşı İsrail'e güvenlik sağlamada başarısız oldu ve UNIFIL'in Güney Lübnan'da faaliyet göstermesi için herhangi bir uluslararası yasal meşruiyetten yoksun bırakan bir tür suda ölü bir yasal belge haline geldi.

Öte yandan uzmanlar, bu görüşe katılmıyor.

"Somut kara harekatı vaka bazında değerlendirilmelidir. Barış güçlerinin özel angajman kurallarına ve görevlerinin amacına bakmalıyız. Bunu da ancak üçüncü bir taraf yapabilir, çatışmaya doğrudan müdahil olan gruplar değil," diyen Milanesi, sözlerini şöyle sürdürdü: "'Beyin ölümü gerçekleşmiş bir karar' diye bir şey yoktur. Uygulanmasalar bile BM kararları bağlayıcı olmaya devam eder. UNIFIL'in görevine devam etmesinin nedeni bir müdahale gücü olmasıdır. Sadece BM ve/veya ulusal hükümetler birliklerin geri çekilmesine karar verebilir."

Barış güçlerinin rolü sadece düşmanla doğrudan çatışmadan kaçınmak değildir. Sahadan uluslararası topluma ve BM genel sekreterine de rapor veriyorlar, bu da görevlerini büyük ölçüde bilgi toplama haline getiriyor.

Oviedo Üniversitesi'nde uluslararası hukuk profesörü olan Javier Gonzalo Vega, "1701 sayılı kararda resmen yazılı olmasa bile, bir tür yerel, sınırlı bilgilendirme faaliyeti karar metninde zımnen yer almaktadır," dedi.

Euronews'e konuşan Vega, "Bunun dışında, karar kısmen yerine getirilmedi ve bu da İsrail'e müdahale için gerekçe sağlıyor," dedi.

"Lübnanlı yetkililer taahhütlere tam olarak uymak için topraklarının kontrolünü tamamen ele almalıydı ancak bu gerçekleşmedi, Hizbullah orada kalmayı sürdürdü."

İrtibat şubesinin ayrık rolü

Passot, UNIFIL'in oldukça önemli bir başka işlevinin de pek bilinmeyen bir işlev olduğunu vurguladı.

"İrtibat şubesi iki taraf, Lübnanlılar ve İsrailliler arasında iletişimi sağlıyor. Birbirleriyle doğrudan konuşmuyorlar. Bu işlev, çatışmanın düşük yoğunluklu aşamalarında son derece önemli. Yüzlerce kez çatışmanın kasıtsız olarak tırmanmasını önledi."

"Bazen iki tarafın küçük devriyeleri istemeden Mavi Hattı geçti. Ve Lübnan tarafında temas hattına çok yakın dolaşan çok sayıda sivil var. UNIFIL askerleri oraya gidiyor, bu kişileri durduruyor ve mevkidaşlarıyla temasa geçerek acil bir tehdit olmadığını bildiriyor."

BM askeri misyonları çatışmalarda etkisiz kaldıkları gerekçesiyle ilk kez eleştirilmiyor.

Passot, 1992-1995 Bosna savaşı sırasında Fransız, İspanyol ve İngiliz birliklerinden oluşan UNPROFOR birliğinin, angajman kuralları nedeniyle misilleme yapma imkanı olmaksızın savaşan tarafların farklı saldırılarına hedef olduğunu hatırlattı.

"Bizi hedef alanın kendi rakipleri olduğuna inandırmak istediler. Bize karşı ateş etmek için düşman hatlarına sızdılar. Saraybosna havaalanındaki Fransız birlikleri sistematik olarak ateş altındaydı," dedi.

"1990'larda saldırıların kaynağını tespit etmek daha zordu. Bazen keskin nişancılar, bazen ağır otomatik silahlar, bazen de küçük roketatarlar kullanılıyordu."