Binlerce muhalif militan kente girdikten bir gün sonra, el yapımı zırhlı araçlar ve kamyonetlerle Halep'in dört bir yanına dağıldı.
REKLAM
Halep'te yaşayanlar ve şehre giren muhalif militanlar, şok taarruz sırasında Beşar Esad yönetimi birliklerinin çok az direnişiyle karşılaştı.
Görgü tanıkları Cuma günü geç saatlerde şehrin kenarına düzenlenen iki hava saldırısının isyancı takviyelerini hedef aldığını ve yerleşim yerlerinin yakınlarını vurduğunu söyledi. Bir savaş gözlemcisi 20 militanın öldürüldüğünü söyledi.
Suriye silahlı kuvvetleri Cumartesi günü yaptığı açıklamada Halep'e yönelik büyük saldırıyı absorbe etmek ve hayat kurtarmak için yeniden konuşlandığını ve karşı saldırıya hazırlandığını söyledi. Açıklamada isyancıların şehrin büyük bölümüne girdiği kabul edildi ancak üs ya da kontrol noktası kurmadıkları belirtildi.
Muhalif militanlar polis merkezinin dışında, şehir merkezinde ve Halep Kalesi'nin dışında görüntülendi. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın posterlerini yırttılar, bazılarının üzerine bastılar ve bazılarını da yaktılar.
Bu sürpriz ele geçirme, 2016'da Rusya, İran ve müttefiklerinin desteğiyle yürüttüğü zorlu bir askeri harekatın ardından isyancıları ve binlerce sivili doğu mahallelerinden kovarak kentin kontrolünü tamamen ele geçirmeyi başaran Esad için büyük bir gerileme oldu.
Muhaliflerin Hama iline de girdiğine dair haberler yerel medyaya yansıdı. Associated Press'in yayınladığı bir videoda muhalif militanların "Hama, biz geliyoruz" dediği duyuldu. Anadolu Ajansı da, muhaliflerin Halep'ten sonra Hama'ya yöneldiklerini yazdı.
Halep o tarihten bu yana muhalif güçler tarafından saldırıya uğramamıştı. 2016 Halep savaşı, 2011'de Esad yönetimine karşı düzenlenen protestoların topyekûn bir savaşa dönüşmesinin ardından Suriye hükümet güçleri ile isyancı savaşçılar arasındaki savaşta bir dönüm noktası oldu.
O dönemde Rus savaş uçakları defalarca ölümcül hava saldırıları düzenleyerek Esad'ın kontrolü yeniden ele geçirmesine yardımcı olmuştu.
Cuma günü Halep'e yapılan saldırı, hükümetin muhaliflerin elindeki bölgelere yaptığı saldırılar da dahil olmak üzere haftalarca süren düşük düzeyli şiddet olaylarının ardından geldi. Muhalif grupları destekleyen Türkiye; Rusya ve İran tarafından da desteklenen ve çatışma hattını dondurmayı amaçlayan 2019 anlaşmasının ihlali olarak görülen Esad güçleri saldırılarını önleme çabalarında başarısız oldu.
Saldırı, 2015'ten bu yana Suriye hükümet güçlerini destekleyen Lübnan Hizbullah'ı başta olmak üzere İran bağlantılı grupların kendi iç savaşlarıyla meşgul olduğu bir dönemde geldi. Hizbullah'ın İsrail ile iki aydır süren savaşında ateşkes, Suriyeli muhalif grupların saldırılarını duyurdukları Çarşamba günü yürürlüğe girdi. İsrail de son 70 gün içinde Suriye'deki Hizbullah ve İran bağlantılı hedeflere yönelik saldırılarını arttırdı.
Halep'teki bir görgü tanığı, hükümet birliklerinin kentin havaalanında ve bir askeri akademide kaldığını ancak güçlerin çoğunun güneyden kenti terk ettiğini söyledi. Suriyeli Kürt güçler ise iki mahallede kaldı.
Suriye ordusundan yapılan bir açıklamada, "yeniden konuşlanma geçici bir önlemdir ve (askeri merkez komutanlığı ve silahlı kuvvetler) Halep'teki tüm halkımızın güvenliğini ve huzurunu garanti altına almak için çalışacaktır" denildi.
Şehrin kalbindeki Saadallah Aljabri meydanında konuşan muhalif savaşçı Mohammad Al Abdo, 13 yıl sonra Halep'e ilk kez geldiğini, ağabeyinin savaşın başında öldürüldüğünü söyledi.
"İnşallah Halep vilayetinin geri kalanı da hükümet güçlerinden kurtarılacak" dedi.
Cumartesi günü şehir merkezinde hafif bir trafik vardı. Muhalif savaşçılar kutlama amacıyla havaya ateş açtı ancak herhangi bir çatışma ya da hükümet birliklerinin varlığına dair bir işaret yoktu.
2016'da Halep'ten kaçan ve direnişçilerin içeride olduğunu duyduktan sonra Cuma gecesi geri dönen öğretmen Abdulkafi Alhamdo, "acı, üzüntü ve eski anılarla karışık duygular" yaşadığını anlattı.
"Halep'e girerken kendime sürekli bunun imkansız olduğunu söylüyordum! Bu nasıl oldu?" Alhamdo ayrıca gece şehri gezdiğini, isyancıların bayraklarını diktiği kaleyi, büyük bir meydanı ve Halep Üniversitesi'ni ziyaret ettiğini ve kırsal kesime gitmeye zorlanmadan önce yaşadığı son bölgeyi tekrar gördüğünü söyledi.
"Halep'in (boş) sokaklarında 'İnsanlar, Halep halkı' diye bağırarak yürüdüm. Biz sizin evlatlarınızız' diye bağırarak yürüdüm."
İsyancılar Çarşamba günü Halep ve İdlib kırsalında şok saldırılarını başlattılar ve Cuma günü Halep'e girmeden önce düzinelerce köy ve kasabanın kontrolünü ele geçirdiler.
Hükümet yanlısı Sham FM radyosuna göre Cumartesi günü okullar ve devlet daireleri kapalıydı ve çoğu insan evlerinden çıkmadı. Görgü tanıkları, isyancıların herhangi bir şiddet ya da yağma eylemini önlemek için şehrin etrafına güvenlik güçleri konuşlandırdığını söyledi.
BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi kentteki havaalanının kapatıldığını ve tüm uçuşların askıya alındığını açıkladı. Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA), Cuma günü Halep'in iki önemli devlet hastanesinin hastalarla dolu olduğunu, birçok özel tesisin ise kapalı olduğunu bildirdi.
Sosyal medya paylaşımlarında muhalif militanlar, eski şehir merkezinde bulunan ve dünyanın en büyüklerinden biri olan tarihi Halep Kalesi'nin dışında görüntülendi.
Ülkenin doğusundaki Suriyeli Kürtlerin liderliğindeki yönetim, büyük bir Kürt nüfusa sahip olan Halep'teki çatışmalardan kaçan çoğu öğrenci yaklaşık 3.000 kişinin kendi bölgelerine geldiğini söyledi.
Suriye devlet medyası, uyuyan hücreler de dahil olmak üzere bir dizi "teröristin" şehrin bazı bölgelerine sızdığını bildirdi. Devlet medyası, hükümet birliklerinin bu kişileri kovaladığını ve şehrin simge yapılarının yakınında poz veren bazı kişileri tutukladığını söyledi.
Cumartesi günü devlet televizyonunda yayınlanan bir sabah programında yorumcular, ordu takviyelerinin ve Rusya'nın yardımının "terörist grupları" püskürteceğini söyledi ve Türkiye'yi muhaliflerin Halep ve İdlib vilayetlerine ilerlemesine destek vermekle suçladı.
Rusya'nın devlet haber ajansı Tass, Suriye'de koordinasyonu sağlayan Rusya Savunma Bakanlığı yetkilisi Oleg Ignasyuk'a dayandırdığı haberinde Rus savaş uçaklarının Cuma günü kuzeybatıda saldırı başlatan 200 militanı hedef alarak öldürdüğünü duyurdu.
Türkiye işin neresinde?
Türkiye, Esad'ı iktidardan uzaklaştırmaya çalışan silahlı muhalif savaşçıların yıllardır başlıca destekçilerinden biriydi ve 2016'dan bu yana Kuzey Suriye'de üç büyük askeri operasyon gerçekleştirdi. Kuzey Suriye'nin bazı kısımları halihazırda Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kontrolü altında.
Öte yandan Suriye hükümeti, son birkaç yılda müttefiklerinin yardımıyla bölgenin çoğunu geri almayı ve savaşın gidişatını kendi lehine çevirmeyi başarmıştı. Türkiye destekli muhalif güçler ise sadece Suriye'nin İdlib bölgesinde kalmıştı.
Öte yandan Türkiye de 2018'den beri Heyet Tahrir Şam'ı (HTŞ) terör örgütü olarak tanımlıyor.
HTŞ liderliğindeki son saldırının ardından Türkiye'den ilk resmi açıklamayı yapan kişi ise Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli oldu. Keçeli Cuma günü X'te, "Sınırımızın sıfır noktasında bulunan İdlip ve mücavir bölgede sükunetin muhafazası ülkemiz açısından öncelikli bir meseledir. 2017 yılından bu yana, İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesi’yle ilgili bazı mutabakatlar tesis edilmiştir. Türkiye, taraf olduğu mutabakatların gereğini hassasiyetle yerine getirmektedir," diye yazdı.
Keçeli ayrıca, hükümet güçlerinin İdlib'e yönelik operasyonlarını da eleştirerek, "İdlib’e yönelik son dönemdeki saldırıların, Astana mutabakatlarının ruhuna ve işleyişine zarar verecek boyuta ulaştığı ve ciddi sivil kayıplara yol açtığı konusunda gerekli uyarıları çeşitli uluslararası platformlarda yapmış ve bu saldırıların durdurulması gerektiğini kayda geçirmiştik. Nitekim, son günlerde yaşanan çatışmalar, bölgedeki gerginliğin istenmeyen şekilde artmasına sebep olmuştur," dedi.