15 ay boyunca İsrail ve Hamas arasında yaşanan en yoğun çatışmalar Gazze'nin büyük bir bölümünü harabeye çevirdi. Gazze Şeridi'nin yeniden inşasının ise onlarca yıl sürmesi bekleniyor.
REKLAM
Pazar sabahı İsrail ve Hamas arasındaki ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından Gazze'de başlayan kutlamalar, Filistinlilerin evlerinden geriye kalanlara dönmeye başlamasıyla yerini kısa sürede üzüntüye bıraktı.
ABD, Mısır ve Katar'ın bir yıl süren yoğun arabuluculuk çabalarının ardından varılan üç aşamalı anlaşma, üç saatlik bir gecikmenin ardından TSİ 12:15'te yürürlüğe girdi. İlk aşamanın bir bölümünde, İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) güçlerinin yoğun nüfuslu bölgelerden çekilmesi ve yerinden edilen binlerce Filistinlinin evlerine dönmesi öngörülüyor.
Ancak pek çok Filistinli pazar günü Gazze'ye döndüklerinde evlerinden geriye pek de bir şey kalmadığını gördü.
15 ay boyunca IDF ve Hamas arasında yaşanan en yoğun çatışmalar Gazze'nin büyük bir bölümünü enkaza çevirdi ve güneydeki Han Yunus'a dönenleri karşılayan manzara da buydu.
İsrail'in bombardımanı ve kara operasyonları tüm mahalleleri, kararmış bina kabukları ve her yöne uzanan enkaz yığınları ile moloz yığınlarıyla kaplı bir çöplüğe dönüştürdü.
Uluslararası uzmanlar, Han Yunus'un Gazze'deki tüm yerleşimler arasında en ağır yıkıma uğrayan şehir olduğunu belirtiyor.
IDF güçleri, Hamas'a karşı dört ay süren ve Gazze'deki en uzun kara operasyonu olan şiddetli bir çatışmanın ardından pazar günü şehirden çekildi.
Ana yollar kazılmış, kritik su ve elektrik altyapısı harabeye dönmüş durumda.
Şeridin kuzeyinde de benzer manzaralar vardı. Cibaliye bölgenin en büyük mülteci kampına ev sahipliği yapıyor ve buradaki yapıların çoğu dümdüz edilmiş durumda.
Kamp geçen yıl ekim ayında başlayan yeni bir askeri operasyona sahne olurken, IDF burada yeniden toplanan Hamas'a ait bir 'komuta ve kontrol merkezini' dağıtmak amacıyla bölgeyi yeniden işgal ettiğini öne sürmüştü.
Filistinli yetkililere göre bu operasyon, kaotik bir sivil tahliyesinin ardından gerçekleştirildi ve bölgenin en az yüzde 70'ini harabeye döndürdü.
Bu arada Refah'a dönen bölge sakinleri, bir zamanlar İsrail'in Filistin bölgesinin başka yerlerindeki bombardımanından kaçan aileler için bir merkez olan kentte toplu yıkım sahneleriyle karşılaştı.
Bazıları binaların enkazı arasında insan kalıntıları bulduklarını belirtiyor.
Şu anda yıkılmış olan Ebu Yusuf El Neccar Hastanesi'nin müdürü Mervan El Hams, şehrin sağlık sisteminin "tamamen hizmet dışı" olduğunu belirterek, "Sahra hastanelerine ihtiyacımız var. Refah'ta en az üç hastaneye ihtiyacımız var. Gazze'de ise en az beş hastaneye ihtiyacımız var. Ayrıca Gazze Şeridi'nin kuzeyinde de üç sahra hastanesine ihtiyacımız var ki sağlık sistemi toparlanmaya başlasın ve bundan sonra bazı hastaneleri restore edersek, Gazze Şeridi'ndeki hastanelerin çoğu tamamen yıkıldı ve yeniden inşa edilmeleri gerekiyor," dedi.
Ancak enkaza dönen evler, altyapı ve hastanelerin yarattığı hayal kırıklığı bir yana, herkes için haberler kötü değildi. Geri dönenlerden biri, "Refah'a ilk kez ana yoldan giriyorum ve bu benim ana yol üzerindeki evim. Evimi tekrar görebilmek için dayanıyordum ve çok şükür ki onu sağlam buldum. Allah'ın tüm insanların sıkıntılarını hafifletmesi için dua ediyorum. Gerçekten mutluyum, çok mutluyum," dedi.
Savaşın bilançosu çok ağır oldu ve kapsamına ilişkin yeni ayrıntılar ortaya çıkmaya başladı.
Gazze Sağlık Bakanlığı'na göre, İsrail saldırılarında 46.000'den fazla Filistinli öldürüldü. Savaşın fitilini ateşleyen 7 Ekim 2023'te Hamas öncülüğünde İsrail'in güneyine düzenlenen saldırıda ise 1.200'den fazla kişi hayatını kaybetmişti.
Gazze nüfusunun yaklaşık yüzde 90'ı, çoğu birkaç kez olmak üzere, yerinden edildi. Birleşmiş Milletler (BM) sağlık sisteminin, yol ağının ve diğer hayati altyapının ağır hasar gördüğünü belirtiyor.
Ateşkes üçüncü ve son aşamasına ulaşırsa, yeniden inşa en az birkaç yıl sürecek. Gazze'nin geleceğine ilişkin siyasi ve diğer önemli sorular ise halen çözümsüz.
Avrupa Birliği, BM ve Dünya Bankası geçen yıl mart ayında yayınladıkları Geçici Hasar Değerlendirme raporunda Gazze'nin kritik altyapısının yeniden inşasının maliyetini 17.9 milyar euro olarak açıkladı.
Geçen yıl ekim ayında ise BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, İsrail ablukasının devam etmesi halinde Gazze ekonomisinin savaş öncesi seviyelere dönmesinin 350 yıl alabileceği uyarısında bulundu.