Bu sorun, halihazırda İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en uzun ekonomik durgunluğunu yaşayan Avrupa’nın en büyük ekonomisi için giderek büyüyen bir tehdit haline geliyor.
REKLAM
Almanya ekonomisinin belkemiğini oluşturan ve 'Mittelstand' olarak bilinen küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) kritik bir nesil değişimi kriziyle karşı karşıya. Ülke genelinde, işini emekliye ayırmak isteyen ancak yerine geçecek uygun bir halef bulamayan on binlerce işletme sahibi bulunuyor. Bu durum, yalnızca şirket kapanmalarına yol açmakla kalmıyor, aynı zamanda Almanya'nın ekonomik gücünü ve istihdamını da tehdit ediyor.
Bu sorunun en güncel örneklerinden biri, ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme sektöründe yıllarını harcamış olan 62 yaşındaki Rudolf Kiessling. Kiessling, emekliliğe hazırlanırken işini devredecek birini bulamamanın çaresizliğini yaşıyor. Oğlu farklı bir meslek seçtiği için işi devralamıyor ve çalışanları da sorumluluk almaktan çekiniyor. Kiessling'in durumu, Almanya'daki şirketlerin yaklaşık yüzde 99'unu oluşturan Mittelstand'ın genelini yansıtan bir tablo sunuyor.
Bu sorun, halihazırda İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en uzun ekonomik durgunluğunu yaşayan Avrupa’nın en büyük ekonomisi için giderek büyüyen bir tehdit haline geliyor.
Reuters'a konuşan Kiessling "Yerime geçecek kimsem yok. Bir oğlum var ama o tamamen başka bir meslek seçtiği için bu işi devralamaz," diyor.
"İlgilenen bazı çalışanlar olabilir ama sorumluluk almaktan biraz çekiniyorlar."
Devlet destekli kalkınma bankası KfW'nin yaptığı bir ankete göre, bu yılın sonuna kadar yaklaşık 231 bin KOBİ sahibinin şirketlerini kapatmayı planladığı belirtiliyor; bu sayı geçen yıla göre 67 bin 500 kişi daha fazla.
Demografik veriler, Mittelstand sahiplerinin yarısından fazlasının 55 yaşın üzerinde olduğunu gösteriyor; bu oran 10 yıl önce yüzde 20 civarındaydı. Üstelik bu grup, genel nüfusa kıyasla daha hızlı yaşlanıyor – Mittelstand sahiplerinin yüzde 39’u 60 yaş ve üzerindeyken, genel Alman nüfusunda bu oran yüzde 30.
KfW’nin Mittelstand uzmanı Michael Schwartz, “İş devri süreçlerini takip etmeye başladığımızdan beri hiç bu kadar çok küçük ve orta ölçekli işletmenin faaliyetlerine son vermeyi düşündüğünü görmemiştik,” dedi.
KOBİ’ler, Almanya'nın ekonomik üretiminin yarısından fazlasını ve istihdamın yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor; aynı zamanda özel yatırımların da motoru konumundalar. DMB Mittelstand Derneği başkanı Marc S. Tenbieg'e göre, bu devralma sorunu, yalnızca iş kayıplarına değil, Almanya’nın ekonomik pozisyonunun genel olarak zayıflamasına da neden oluyor.
Yeni hükümet, altyapı fonu, vergi indirimi ve avantajlı amortisman seçenekleriyle yatırımları teşvik etmek istese de şirketler gelecekteki liderlik belirsizliği nedeniyle yatırım yapma konusunda isteksiz olabilir.
ING'nin küresel makroekonomi başkanı Carsten Brzeski, Almanya’da son on yılda 400 ila 600 milyar euro arasında yatırım eksikliği olduğunu gösteren çalışmalar olduğunu belirtiyor ve "İş sahipleri uygun bir halef bulamadıkça yatırımlar erteleniyor," diyor.
Yetenek havuzu
Şubat ayındaki seçimlerden önce, bir başka Mittelstand derneği olan BVMW’nin İş Devri Komisyonu, şirket devirlerini teşvik edecek vergi avantajları ve finansman koşullarının iyileştirilmesi gibi önerilerde bulundu. Ancak komisyon başkanı Benno Packi, koalisyon anlaşmasında 'şirket devri' ifadesinin hiç geçmemesine dikkat çekerek, hükümetin bu konuda çok az planı olduğunu söyledi.
Ekonomi Bakanlığı ise, şirket sahipleri ile potansiyel alıcıları buluşturan ücretsiz bir web sitesi olan nexxt-change.org gibi araçlarla ve düşük faizli kredi seçenekleriyle iş devri süreçlerini desteklediklerini ifade ediyor.
IW Ekonomik Enstitüsü’nden iş gücü ekonomisi uzmanı Oliver Stettes, şirket içinden uygun adayların azlığının yetenek bulmayı zorlaştırdığını, büyük şirketlerin daha cazip teklifler sunabildiğini ve Almanya'da zaten ciddi bir nitelikli iş gücü sıkıntısı olduğunu belirtiyor.
Ancak devralma sıkıntısı, büyük şirketleri de etkiliyor. Zira neredeyse tüm büyük firmalar, yerini kolay kolay dolduramayacakları küçük tedarikçilere bağımlı.
Şirket devri süreci genellikle duygusal da bir geçiş olduğundan, aday bulamamak bu süreci daha da zorlaştırabiliyor. Şirket devri uzmanı Holger Wassermann’a göre ise şöyle: “Mittelstand şirket satışlarında psikoloji en az üçte iki oranında belirleyici. Pek çok girişimci için şirketi bir uzvu gibidir – onu satmak kolunu kaybetmek gibi gelebilir.”
Wassermann’ın da katıldığı bir Devralma Monitörü’ne göre, devredenlerin ortalama yaşı geçen yıla göre 61,5’ten 63’e yükselmiş durumda; devralanların yaşı ise 38’de sabit kalmış.
Genç bir istisna
25 yaşındaki Marcel Krieb ise bu istatistiklere bir istisna oluşturuyor. 2003’te kurulan KOBİ’lere yönelik bir finans danışmanlık şirketi olan 'Pretium associates’in kurucusuyla birlikte çalıştıktan sonra, şirketin yönetimini devralmış.
"Kurucusu bana tam doğru zamanda, bu şirketin devamını getirip getiremeyeceğimi sordu," diyen Krieb, sözlerini şöyle sürdürdü: "Pek çok genç, sabit maaş ve öngörülebilir bir gelecek gibi güvenceleri, girişimciliğin belirsizliklerine tercih ediyor."
Aile şirketleri
Pek çok Mittelstand şirketi aile şirketi olsa da günümüzde artık daha az sayıda çocuk şirketi devralmak istiyor. Ifo Enstitüsü’nün bir araştırmasına göre, şirketlerin yüzde 42’sinin işin başına geçecek bir aile ferdi yok.
Jacob von der Decken, geçen yıl 30 yaşındayken, 68 yaşındaki babasından aileye ait tarım işini devraldı. Bunu, 14 yaşından itibaren ara ara konuşmuşlardı.
"Üzerinize çok büyük bir sorumluluk geliyor," diyor tarım ekonomisi eğitimi alan ve daha önce bir fintech şirketinde yenilenebilir enerji projelerinde çalışan von der Decken.
"Tarımda, aileniz çiftliği bir nesli boyunca size emanet eder, sonra da siz bunu bir sonraki nesle devredersiniz. Yaklaşık 30 yıl boyunca bu işi ileriye taşımalı ve sonraki on yıllar boyunca da ayakta kalmasını sağlamalısınız."
Babası verimliliği ön planda tutarken, kendisi çeşitliliğe odaklanıyor ve bir girişim olan Tunen Agronomy üzerinden veri toplamada yapay zekâdan faydalanıyor.
Özel sermaye fonlarının devralmaları ise genellikle yalnızca büyük ölçekli Mittelstand firmaları için geçerli bir seçenek. Yatırım bankası Stifel’de şirket birleşmeleri ve satın almalar konusunda uzman olan Michael Wolff’a göre, 10 ya da 20 çalışanlı küçük zanaat işletmeleri için hâlâ sistematik bir çözüm bulunabilmiş değil.
Ve Mittelstand’daki bu sorunlar sadece onları değil, tüm Almanya’yı etkiliyor.
Pretium’un yöneticisi Krieb’in sözleriyle: "Her küçük parça koptuğunda, Alman ekonomisinin temeli biraz daha zayıflıyor."