Trump'tan İran'a İsrail uyarısı: 'Saldırı çok rahat gerçekleşebilir'

REKLAM

ABD Başkanı Donald Trump, Perşembe günü Beyaz Saray’da gazetecilere yaptığı açıklamada, İsrail'in İran'a olası saldırısıyla ilgili, 'Bunun yakın olduğunu söylemek istemiyorum ama çok rahat gerçekleşebilecek bir şey gibi görünüyor,' dedi.

Trump ayrıca, İran’ın bir anlaşma yapmaması halinde Orta Doğu’da “büyük bir çatışma” yaşanabileceğinden endişe duyduğunu ancak Tahran’ı müzakere masasına oturmaya teşvik etmeye devam ettiğini belirtti.

İran, üçüncü bir nükleer zenginleştirme tesisi inşa ettiğini ve devreye alacağını duyurarak, Perşembe günü BM’nin nükleer gözlemci kurumu tarafından nükleer silah geliştirmesini önlemeye yönelik yükümlülüklerini yerine getirmediği gerekçesiyle kınanmasının hemen ardından gerilimi tırmandırdı.

İran Dışişleri Bakanlığı ve Atom Enerjisi Kurumu ortak açıklamasında, “İran İslam Cumhuriyeti'nin bu siyasi karara karşılık vermekten başka seçeneği yoktur,” denildi.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) İran’ı uyumsuzluk nedeniyle kınaması, 20 yıl sonra ilk kez gerçekleşti ve bu durum, bu yıl içinde İran’a yaptırımların geri getirilmesi yönünde bir sürecin başlamasına yol açabilir.

ABD Başkanı Donald Trump daha önce, müzakerecilerin İran’ın hızla ilerleyen nükleer programı konusunda anlaşmaya varamaması halinde İsrail veya Amerika'nın İran nükleer tesislerine hava saldırıları düzenleyebileceği uyarısında bulunmuştu. İran ve ABD arasındaki altıncı müzakere turu Pazar günü Umman’da başlayacak. Gerilimin yükselmesi nedeniyle bazı ABD'li diplomatlar Körfez bölgesinden ayrılmaya başladı.

İsminin açıklanmaması kaydıyla ABD menşeli haber ajansı Associated Press'e (AP) konuşan diplomatlar, UAEA yönetim kurulundaki 19 ülkenin İran’ı kınayan karara oy verdiğini aktardı.

Kararı Fransa, İngiltere, Almanya ve ABD sundu. Rusya, Çin ve Burkina Faso karşı oy kullanırken; 11 ülke çekimser kaldı, 2 ülke ise oylamaya katılmadı.

Karar taslağına göre, İran’dan uzun süredir devam eden soruşturmada, bildirilmemiş birkaç nükleer tesiste bulunan uranyum izleri konusunda “gecikmeden” cevap vermesi isteniyor.

Batılı yetkililer, uranyum izlerinin 2003 yılına kadar gizli bir İran nükleer silah programının varlığına dair kanıt olabileceğini düşünüyor.

İran, kınamaya misilleme adımlarını açıkladı

BM ajansının oylamasından sonra İran devlet televizyonuna konuşan İran Atom Enerjisi Kurumu sözcüsü Behrouz Kamalvandi, ajansa Tahran’ın atacağı adımlar hakkında derhal bilgi verdiklerini söyledi.

Kamalvandi, "Bunlardan biri üçüncü bir güvenli tesisin faaliyete geçirilmesi olacak," dedi ancak yerini belirtmedi. Kurumun başkanı Mohammad Eslami ise tesisin “inşa edilmiş, hazır ve güvenli bir bölgede, korunmalı bir yerde” olduğunu söyledi.

Bir diğer adım ise Fordo’da yeraltı tesisindeki eski santrifüjlerin yenileriyle değiştirilmesi olacak. Kamalvandi, “Zenginleştirilmiş malzeme üretimimiz önemli ölçüde artacak,” dedi.

İran'ın Fordo ve Natanz’da iki yeraltı tesisi bulunuyor ve Natanz yakınlarındaki dağlarda, İsrail’in sabotaj saldırıları sonrası yeni tüneller inşa ediliyor.

İran, BM ajansının kınamasına karşı başka önlemler de planladığını açıkladı. UAEA karar taslağında, İran’ın 2019’dan beri ajansa zamanında ve tam iş birliği yapmadığı, açıklanmamış nükleer malzeme ve faaliyetlere ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği vurgulandı.

Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması kapsamında İran, tüm nükleer materyal ve faaliyetlerini bildirmek ve bunların barışçıl amaçlarla kullanıldığını doğrulaması için UAEA denetçilerine izin vermekle yükümlü.

Taslak kararda ayrıca, konunun BM Güvenlik Konseyi’ne taşınabileceği belirtilerek, uluslararası barış ve güvenliği sağlamaktan esas sorumlu organın Güvenlik Konseyi olduğu vurgulandı.

Kararda ayrıca, ABD ve İran arasındaki müzakereleri de içeren “diplomatik çözüm” destekleniyor.

İran’ın hala UAEA ile iş birliği yapma şansı var

Geçtiğimiz hafta üst düzey bir Batılı diplomat, BM gözetimindeki kararın “ciddi bir adım” olduğunu, ancak Batılı ülkelerin “bu konuda diplomasinin kapısını kapatmadığını” söyledi. Ancak İran iş birliği yapmazsa, yaz aylarında olağanüstü bir UAEA toplantısı yapılabileceğini ve konunun Güvenlik Konseyi’ne sevk edilmesine neden olabilecek yeni bir karar alınabileceğini ifade etti.

Fransa, İngiltere ve Almanya, İran’ın UAEA’nın sorularına “teknik açıdan güvenilir” yanıtlar vermemesi halinde, 2015'teki anlaşma kapsamında kaldırılan yaptırımları yeniden uygulamakla defalarca tehdit etti.

2015 nükleer anlaşmasına taraf ülkelerin yaptırımları yeniden uygulama yetkisi, Ekim ayında sona eriyor. Bu durum, Batı’nın Tahran’a baskı yapma süresini sınırlıyor.

Perşembe günkü karar, UAEA’nın geçen hafta sonu üye devletlere sunduğu “kapsamlı rapor”un ardından geldi. Raporda, UAEA denetçilerinin İran’daki birkaç tesiste tespit ettiği uranyum izleri konusunda İran’ın iş birliğinin “tatmin edici olmaktan uzak” olduğu belirtildi.

Bu tesislerden biri, 2018 yılında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun BM’de açıkladığı ve gizli bir nükleer depo olduğunu iddia ettiği, halı yıkama fabrikası olarak bilinen bir yerdi. İran bunu reddetmişti, ancak 2019’da UAEA denetçileri burada ve iki başka tesiste uranyum izleri tespit etti.

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Batı ile uzlaşma vaadiyle seçim kampanyası yürütmüş olsa da, UAEA oylamasından sonra daha sert bir tavır takındı.

Pezeşkiyan, "Dış dünyayla nasıl iş birliği yapacağımı, onların kötülüklerini nasıl durduracağımı ve bu ülkedeki halkın bağımsız yaşamasını nasıl sağlayacağımı bilmiyorum," dedi. "Kendi yolumuzda ilerlemeye ve zenginleştirmeye devam edeceğiz."