2021 yılında BM Güvenlik Konseyi, Taliban’ın iktidarı ele geçirmesi sonrası Afganistan’a ağır yaptırımlar uygulamış ve yaklaşık 9 milyar dolarlık mal varlığı dondurulmuştu.
REKLAM
Rusya, Taliban yönetimini resmen tanıyan ilk ülke olarak dikkat çekici bir adıma imza attı. Karar, Taliban’ın neredeyse dört yıl önce Kabil’e girerek iktidarı ele geçirmesinin ardından önemli bir dönüm noktası olarak görülüyor. Ancak bu tanıma kararı, Afgan muhalefetinden ve insan hakları savunucularından sert tepki aldı.
Afganistan Dışişleri Bakanı Emir Han Muttaki, Rusya’nın bu adımının, diğer ülkelerin de benzer şekilde Taliban’ı tanımasına ön ayak olmasını umduklarını söyledi. Ancak, Taliban’ın kadın ve kız çocuklarına yönelik sert kısıtlamaları ve şeriat yorumuna dayalı yönetim anlayışı, hâlâ birçok ülkenin tanımama gerekçesi.
Eski Afgan milletvekili Fevziye Kufi, bu tür adımların barış getirmektense cezasızlığı meşrulaştıracağını vurguladı. Kufi, "Bu tür adımlar sadece Afgan halkını değil, küresel güvenliği de riske atar," dedi.
Afgan Kadınların Siyasi Katılım Ağı ise açıklamasında, bu tanımanın 'otoriter, kadın düşmanı ve temel medeni hakları yok eden bir rejimi meşrulaştırdığını' dile getirdi.
Taliban yönetimi, kadın haklarına Afgan kültürü ve İslam hukukunun kendi yorumları çerçevesinde saygı gösterdiklerini savunsa da 2021’den bu yana 12 yaş üstü kızların eğitim alması yasaklandı. Kadınların çoğu işten uzaklaştırıldı, tek başlarına seyahat etmeleri ve kamuya açık alanda yüksek sesle konuşmaları sınırlandırıldı.
Muttaki, perşembe günü yapılan tanıma kararını 'olumlu ilişkilerin, karşılıklı saygının ve yapıcı iş birliğinin yeni bir aşaması' olarak niteledi ve Moskova’nın adımını 'cesurca' bulduğunu söyledi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı ise Afganistan’la enerji, ulaştırma, tarım ve altyapı alanlarında ekonomik iş birliği potansiyelinden söz etti ve terörizmle ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelede Kabil’e yardım etmeyi sürdüreceklerini bildirdi.
Rusya, 2021 yılında Taliban Afganistan'ın büyük bölümünü ele geçirirken büyükelçiliğini kapatmayan nadir ülkelerden biriydi. 2022’de Taliban’la ilk uluslararası ekonomik anlaşmayı imzalamış, petrol, gaz ve buğday tedarik etme konusunda mutabakata varmıştı.
Nisan ayında Taliban, Rusya’nın terör örgütleri listesinden çıkarıldı. Geçtiğimiz yıl temmuz ayında Devlet Başkanı Vladimir Putin, Taliban’ı 'terörle mücadelede bir müttefik' olarak nitelendirmişti. Taliban temsilcileri, 2018 gibi erken bir tarihte Moskova’yı ziyaret etmişti.
Karmaşık geçmiş
Buna rağmen iki ülkenin karmaşık bir geçmişi bulunuyor. 1979’da Sovyetler Birliği, Afganistan’ı işgal ederek 15 bin askeri kaybettiği dokuz yıllık bir savaşa girmişti. Moskova’nın o dönemde Kabil’e Sovyet yanlısı bir hükümet yerleştirmesi, uluslararası alanda büyük tepki toplamış ve 1989’da Sovyetlerin çekilmesiyle sonuçlanmıştı.
Afgan Kadınların Siyasi Katılım Ağı, yaptığı açıklamada Sovyet işgalindeki yıkımı unutmadıklarını vurgularken, bugünkü desteğin 'yıkıcı stratejilerin diplomasi kisvesi altında devamı' olduğunu belirtti.
Batı destekli eski Afgan hükümetinde ulusal güvenlik danışmanlığı yapmış olan Dr. Rangin Dadfar Spanta, Rusya’nın kararını 'üzücü' olarak niteleyerek, “Bu sadece bir başlangıç. Yaygın bir direniş olmadıkça başkaları da Rusya’nın izinden gidecektir,” dedi.
2021 yılında BM Güvenlik Konseyi, Taliban’ın iktidarı ele geçirmesi sonrası Afganistan’a ağır yaptırımlar uygulamış ve yaklaşık 9 milyar dolarlık mal varlığı dondurulmuştu. Birleşmiş Milletler, kadınlara yönelik kısıtlamaları 'cinsiyet apartheid'ı olarak tanımlamış, kamuya açık kırbaçlama ve eski hükümet yetkililerine yönelik şiddet olaylarını da raporlamıştı.
Dünyanın büyük kısmı Taliban’ı hâlâ resmen tanımazken, Almanya İçişleri Bakanı, suç işlemiş Afgan göçmenlerin sınır dışı edilmesi için Taliban’la doğrudan anlaşmalar yapılmasını istedi. Almanya, Taliban iktidara geldiğinde sınır dışı işlemlerini durdurmuştu.
Öte yandan BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Sözcüsü, Taliban’ın süregelen insan hakları ihlalleri nedeniyle insanların Afganistan’a geri gönderilmesinin 'uygun olmadığını' açıkladı.
Çin, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Özbekistan ve Pakistan gibi ülkeler ise hâlihazırda Kabil'e büyükelçi atamış durumda.