BM yetkilileri ve 32 denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkelerin liderleri, Türkmenistan'ın Avaza kentinde bir araya gelerek ortak coğrafi zorlukların üstesinden gelmek için 10 yıllık bir yol haritası belirlediler.
Toplam nüfusu yarım milyardan fazla olan Orta Asya, Afrika ve Güney Amerika'yı kapsayan denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkelerden gelen yetkililer, ticaret, bağlantı ve dayanıklılık alanlarındaki engelleri aşmak için BM liderleriyle birlikte çalışıyor.
Üçüncü BM Denize Kıyısı Olmayan Gelişmekte Olan Ülkeler Konferansında Avaza Eylem Programı (2024-2034) kabul edildi. Program, ticaretin kolaylaştırılmasını hızlandırma, altyapıyı genişletme, iklime karşı dayanıklılığı güçlendirme ve dijital erişimi genişletme taahhütlerini içeriyor.
Bu yeni planla BM ortakları ve küresel denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkeler sadece teknik bir yol haritası sunmakla kalmıyor, aynı zamanda coğrafi konumları nedeniyle tarihsel olarak dezavantajlı durumda olan ülkeler arasında bir dayanışma bildirisi de yayınlıyorlar.
Denize kıyısı olmayan ama kara ile bağlantılı
Denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkeler için ekonomik ilerlemenin önündeki engeller açıktır: küresel pazarlara sınırlı erişim, yüksek nakliye maliyetleri, transit ülkelere bağımlılık ve küresel şoklara karşı artan kırılganlık. Bu engeller büyümeyi yavaşlatıyor ve uluslararası ticarete tam entegrasyonu engelliyor.
Avaza bildirgesi bu sorunları doğrudan ele alarak aşağıdaki önlemleri belirlemiştir:
Çok modlu ulaşım koridorlarını genişletmek ve lojistik darboğazları azaltmak
Dijitalleşme yoluyla gümrük ve sınır işlemlerini kolaylaştırmak
Kırılgan ekonomileri korumak için yenilenebilir enerji ve iklim adaptasyonuna yatırım yapmak
Dayanıklılığı artırmak için gıda ve sağlık sistemlerini güçlendirmek
UNDP, Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası gibi uluslararası kurumlarla ortaklıkları geliştirmek.
Bu adımlar, denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkeleri bölgesel ve küresel sistemlere daha iyi bağlanmış “kara bağlantılı” ekonomilere dönüştürmeyi amaçlıyor.
Türkmenistan'ın merkezi rolü
BM Konferansı'na ilk kez ev sahipliği yapan Türkmenistan, hem tarafsızlığını hem de bölgesel bağlantılılık konusundaki daha geniş misyonunu vurguladı. 1991'de bağımsızlığını kazandığından bu yana ülke, benzersiz bir dış politika izlemiştir: 1995 yılında Birleşmiş Milletler tarafından tanınan kalıcı tarafsızlık, ülkenin istikrarlı bir diplomatik ortak olarak hareket etmesini sağlamaktadır.
On yılda bir düzenlenen bu toplantıya ev sahipliği yaparak Türkmenistan tarafsızlığın, iş birliğini nasıl teşvik edebileceğini vurguladı. BM Genel Sekreteri António Guterres'in de belirttiği gibi “Türkmenistan, pek çok durumda cömertliğini göstermiş ve uluslararası toplumun minnettarlığını hak etmiştir.”
Resmî oturumların yanı sıra delegeler Hazar kıyısında kültürel gösteriler ve havai fişek gösterileriyle karşılandılar, bu da Türkmenistan'ın açıklık ve misafirperverlik mesajını pekiştirdi.
Orta Asya, Avrupa ve ötesi
Konferans ayrıca Türkmenistan'a bölgeler arasında köprü görevi gördüğünü yeniden kanıtlama fırsatı verdi. Afrika, Asya, Latin Amerika ve Avrupa'dan liderleri bir araya getiren Avaza, kolektif problem çözümü için nadir bir küresel platform olarak kendini gösterdi.
Brüksel için Avaza Programı, AB'nin kendi stratejisiyle mükemmel bir uyum içinde. Tedarik zincirleri, koridorlar ve yeşil büyümeye odaklanması, Avrupa'nın bağlantı ve iklim diplomasisini birleştirme çabalarını yansıtıyor. AB, destek açıklamasında programı Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Paris Anlaşması hedeflerinin ilerletilmesinde bir mihenk taşı olarak tanımladı.
AB, 2024 yılında 88,7 milyar avroluk Resmî Kalkınma Yardımı harcamasıyla denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına hâlihazırda büyük yatırımlar yapıyor. Son projeler arasında Kafkasya'daki gümrük terminalleri ve yeni karayolu bağlantıları, Nepal'deki hidroelektrik altyapısı ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Zambiya'dan Angola'ya uzanan Lobito Koridoru demiryolu yer alıyor. “Team Europe” tarafından desteklenen bu tür girişimler, Avaza taahhütleriyle uyum göstererek programın vizyonunu gerçeğe dönüştürmeye yardımcı olabilir.
Geleceğe bakış
Avaza'da küresel çapta bir planın kabulünü kutlamak için havai fişekler gece gökyüzünü aydınlattı. Ancak başarı, bildirgenin yatırımlara, politika değişikliklerine ve denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkelerde yaşayan 500 milyon insan için gerçek dünyadaki etkisine dönüştürülmesine bağlı olacak.
Ev sahipliği yaparak Türkmenistan, kendisini sadece tarafsız değil, aynı zamanda küresel iş birliğine proaktif bir katkıda bulunan bir ülke olarak konumlandırdı. 32 denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülke için Avaza Programı, izolasyonun yerini fırsatlara bırakması için şöyle bir çerçeve sunuyor: dayanıklılık oluşturmak, ticareti serbestleştirmek ve önümüzdeki on yıl içinde uluslararası kalkınmadaki rollerini yeniden şekillendirmek.