İstanbul Sözleşmesi, 10 ülkenin onayıyla 2014 yılında yürürlüğe girmiş ve Temmuz 2019 itibarıyla 34 devlet ve Avrupa Birliği tarafından onaylanmıştı.
Letonya'da binlerce insan, ülkenin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme ihtimaline karşı perşembe akşamı başkent Riga'da toplandı.
Protesto, yerel sivil toplum kuruluşu Marta Merkezi tarafından organize edildi ve Letonya polisinin tahminlerine göre en az 10 bin kişi katıldı.
Organizatörler tarafından yapılan açıklamada, “Şimdi hem mevcut Saeima (parlamento) üyelerine hem de onlardan sonra gelenlere net bir mesaj verme zamanı – insan hakları pahasına siyasi oyunlara izin vermeyeceğiz,” denildi.
Protesto, Cumhurbaşkanı Edgars Rinkevics’in İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını incelenmek üzere tekrar parlamentoya göndermesinden günler sonra gerçekleşti.
31 Ekim’de Saeima'da düzenlenen oturumda milletvekilleri, kadına ve aile içi şiddete karşı koruma sağlayan insan hakları sözleşmesinden çekilme yönünde oy kullandı.
32 milletvekili sözleşmede kalınması yönünde oy verirken, 56 milletvekili sözleşmeden çıkılmasını savundu ve sözleşmenin “cinsiyet ideolojisine dayalı radikal feminizmi teşvik ettiğini” vurguladı. İki milletvekili ise çekimser kaldı.
Cumhurbaşkanı Rinkevics, sözleşmeden çekilmenin ülke toplumuna ve müttefiklere “çelişkili bir mesaj” vereceğini belirtti.
Rinkevics mektubunda şunları ifade etti: “Bir Saeima dönemi içinde sözleşmenin hem onaylanması hem de feshedilmesi, Letonya toplumu ve uluslararası müttefiklerimize, Letonya’nın uluslararası yükümlülüklerini iyi niyetle yerine getirmeye hazır olduğuna dair çelişkili bir mesaj gönderir. Ayrıca, Letonya’nın bir uluslararası insan hakları sözleşmesinden çekilen ilk AB üyesi olacağını da göz önünde bulundurmak gerekir. Böyle bir adımın Avrupa Birliği Antlaşması’nda yer alan sadakatli iş birliği ilkesine uygun olup olmadığı ciddi şekilde değerlendirilmelidir.”
İstanbul Sözleşmesi, 10 ülkenin onayıyla 2014 yılında yürürlüğe girmiş ve Temmuz 2019 itibarıyla 34 devlet ve Avrupa Birliği tarafından da onaylanmıştı. Sözleşmeyi ilk imzalayan Türkiye, 2021 yılında sözleşmeden çekilmişti.
Avrupa genelinde aşırı muhafazakâr gruplar ve siyasi partiler anlaşmayı eleştirerek "toplumsal cinsiyet ideolojisini" desteklediğini, cinsel deneyleri teşvik ettiğini ve çocuklara zarar verdiğini savunuyor.
Letonya'daki muhalefet milletvekilleri eylül ayında anlaşmadan çekilme sürecini başlattılar. Başbakan Evika Silina'nın merkez sağ partisi ve bir merkez sol partiden oluşan üçlü iktidar koalisyonunun bir tarım ittifakı üyesi olan Yeşiller ve Çiftçiler Birliği de onlara katıldı.
Koalisyon hükümeti 2023 yılında sözleşmeyi onaylama vaadiyle iktidara gelen Başbakan Silina, anlaşmadan çekilme çabalarını eleştirdi.
Silina ekim ayında sosyal paylaşım platformu X'te, "Yardım isteyecek kadar cesur olanlar şimdi deneyimlerinin siyasi savaşlar için kullanıldığına tanık oluyorlar," diye yazdı. "Bu çok zalimce."
İstanbul Sözleşmesi'ne dair yaşanan fikir ayrılıkları, 2026 sonbaharında yapılması planlanan bir sonraki parlamento seçimleri öncesinde iktidar koalisyonundaki çatlakları vurguluyor.
Uluslararası kadın hakları örgütü Equality Now'dan Tamar Dekanosidze oylamaya ilişkin yaptığı açıklamada, "Bu karar sadece Letonya'daki kadınları ve kız çocuklarını tehlikeye atmakla kalmıyor, Avrupa ve Orta Asya'daki insan hakları karşıtı hareketleri cesaretlendiriyor ve hukukun üstünlüğü, uluslararası adalet ve demokratik değerlerden uzaklaşan hükümetlerin otoriter eğilimlerini destekliyor," dedi.
AB, 2023’te İstanbul Sözleşmesi’ni kabul ederek tüm 27 üye ülke için hukuken bağlayıcı hale getirdi. Bu kapsamda AB kurumları, kamu yönetimi, suçla mücadelede iş birliği ve mülteci hakları da sözleşme kapsamına alınıyor.
Fakat Bulgaristan, Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti ve Litvanya sözleşmeyi henüz onaylamış değil.