2024 başında ABD Dışişleri’ne sunulan bir notta, birimin 2022’de 'Vila Cruzeiro katliamı' olarak bilinen olayda 23 kişinin öldürülmesinden sorumlu tutulduğu hatırlatıldı.
ABD hükümeti, geçen yıl Brezilya’da ölümcül polis baskınlarıyla tanınan özel bir birime keskin nişancı tüfekleri satılmasına onay verdi.
Bazı ABD’li yetkiliye göre bu karar, büyükelçi ve bazı diplomatların “silahların yargısız infazlarda kullanılabileceği” yönündeki uyarılarına rağmen alındı.
Rio de Janeiro’nun özel harekât birimi BOPE, geçtiğimiz hafta 121 kişinin, aralarında 4 polis memurunun da bulunduğu bir baskında öldüğü operasyonun merkezindeydi. BM uzmanları ve insan hakları örgütleri, ölümlerin bir kısmının 'yasadışı infaz' olabileceğini öne sürdü.
Bu polis birimi, ABD’li Georgia merkezli Daniel Defense LLC tarafından üretilen 20 adet keskin nişancı tüfeği, Mayıs 2023’te, dönemin başkanı Joe Biden yönetiminde, kamuya duyurulmadan satın aldı. Ancak silahlar 2024’te teslim edildi. Belgeler, ABD Dışişleri Bakanlığı içinde satışın 'uygunluğu' konusunda tartışmalar yaşandığını gösteriyor.
Dönemin ABD’nin Brezilya Büyükelçisi Elizabeth Bagley, satışa karşı çıkan isimlerden biriydi. 2024 tarihli bir Dışişleri Bakanlığı notunda BOPE, 'sivil ölümleri bakımından Brezilya’nın en kötü şöhretli polis birimlerinden biri' olarak tanımlanıyor. Resmi verilere göre, sadece geçen yıl Rio polisi 703 kişiyi öldürdü.
Reuters, ABD yapımı tüfeklerin geçtiğimiz haftaki baskında kullanılıp kullanılmadığını doğrulayamadı.
BOPE, tüfeklerle birlikte Wisconsin merkezli Griffin Armament tarafından üretilen susturucuları da satın almıştı, ancak belgeler ABD hükümetinin sevkiyatı başlangıçta engellediğini gösteriyor. Susturucuların daha sonra teslim edilip edilmediği bilinmiyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı, 'mevcut yönetim altında bu tür ekipmanların reddedilmeyeceğini veya geciktirilmeyeceğini' açıkladı. Nisan ayında Başkan Donald Trump, Biden döneminde yürürlüğe giren, silah ihracatına insan hakları kısıtlamaları getiren yönergeyi iptal etmişti.
Bakanlık sözcüsü, “Önceki yönetimin felaket niteliğindeki dış politikaları, bölgemizdeki en şiddet yanlısı çeteleri cesaretlendirdi. Güvenilir ortaklarımızın kendilerini savunmak için ihtiyaç duydukları ekipmana erişmelerini sağlamakta kararlıyız,” dedi.
Satışı destekleyen isimler
Yaklaşık 150 bin dolarlık satış, BOPE’nin ABD’den yaptığı ilk silah alımı değildi. Ancak son yıllarda artan ölümlü operasyonlar nedeniyle bazı diplomatlar satışa karşı çıktı.
Satışın en güçlü destekçilerinden biri, o dönemde Cumhuriyetçilerin kontrolündeki Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nde Latin Amerika danışmanı olan Ricardo Pita’ydı. Şimdi Trump yönetiminde Batı Yarımküre İşlerinden Sorumlu Kıdemli Danışman olarak görev yapıyor. Pita, Mayıs ayında hapse atılan eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro ile de görüşmüştü.
2024 ortasında Pita, Rio’daki BOPE tesisini ziyaret etti. Dışişleri’ndeki bazı diplomatlar, insan hakları ihlalleriyle anılan bir birimin ziyaret edilmesini 'rahatsız edici' buldu. Aynı yıl Pita, tüfeklere ait susturucuların satışının onaylanması için diplomatlara baskı yaptı.
Tartışmalı ama popüler bir güç
Rio halkının bir kısmı, şehirdeki yüksek suç oranı nedeniyle BOPE’nin sert müdahalelerini destekliyor. Cuma günü yayımlanan AtlasIntel anketine göre Brezilyalıların yüzde 55’i son polis operasyonunu desteklerken, Rio eyaletinde bu oran yüzde 62’ye çıktı.
Buna rağmen insan hakları raporları, BOPE’yi ve Rio polisini 'aşırı güç kullanımı, yargısız infazlar ve cezaevi sonrası tıbbi bakımın reddi' gerekçeleriyle sık sık eleştiriyor. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın 2023 raporunda da benzer ifadeler yer aldı.
2024 başında Dışişleri’ne sunulan bir notta, birimin 2022’de 'Vila Cruzeiro katliamı' olarak bilinen olayda 23 kişinin öldürülmesinden sorumlu tutulduğu hatırlatıldı.
Bazı diplomatlar, 'suçla mücadele için verilen silahların' suç örgütlerinin eline geçme riski bulunduğuna da dikkat çekti. Nitekim geçen yıl bazı BOPE polisleri, Rio’daki mafyavari 'milis' gruplarıyla bağlantılı oldukları gerekçesiyle yargılandı.