Meksika’daki hareketin fitilini ateşleyen olay, 1 Kasım’da Uruapan Belediye Başkanı Carlos Manzo’nun öldürülmesi oldu. Manzo, organize suç faaliyetlerine karşı federal hükümetten defalarca yardım istemiş ancak talepleri yanıtsız kalmıştı.
Meksika'da kendilerini 'Z Kuşağı' olarak adlandıran binlerce genç bu hafta sonu ülkenin birçok noktasında yürüyüşler düzenledi. Başkent Meksiko'nun Bağımsızlık Meleği Anıtı’nda barışçıl olarak başlayan protesto daha sonra polisle şiddetli çatışmalara dönüştü.
Meksika’daki hareketin fitilini ateşleyen olay, 1 Kasım’da Uruapan Belediye Başkanı Carlos Manzo’nun öldürülmesi oldu. Başkan Manzo, Michoacán’ı kasıp kavuran organize suç faaliyetlerine karşı federal hükümetten defalarca yardım istemiş, ancak talepleri yanıtsız kalmıştı. Bu cinayet, gençlerin yolsuz, şiddet dolu ve vatandaş taleplerine sağır bir sisteme duyduğu öfkenin katalizörü haline geldi.
Gösteri, öğrencilerden köylere, muhalefet partisi üyelerinden şiddetten bıkmış vatandaşlara kadar her yaştan binlerce Meksikalıyı bir araya getirdi. Meksiko Şehri Yurttaş Güvenliği Sekreteri Pablo Vázquez’in açıklamasına göre yürüyüşte 20 sivil ve 100’den fazla polis yaralandı, yaklaşık 20 kişi de çıkan çatışmalar nedeniyle gözaltına alındı.
Bağımsızlık Meleği’nden Ulusal Saray’da kaosa
Yürüyüş barış içinde başladı ancak başkentteki Zocalo Meydanı’na ulaşıldığında, ‘siyah blok’ olarak tanımlanan bir grup kalabalığı yararak Ulusal Saray’ı koruyan bariyerlere çekiç ve taşlarla saldırmaya başladı. Bariyerlerin yıkılması üzerine polis göz yaşartıcı gaz ve yangın söndürücülerle karşılık verdi.
Yaralanan polis memurlarından 60’ına olay yerinde müdahale edilirken, 40’ı hastanelere sevk edildi; bunlardan dördünün özel tedaviye ihtiyaç duyduğu, ancak hayati tehlikelerinin bulunmadığı açıklandı. Yaralanan 20 sivil ise olay yerinde tedavi edildi.
Gözaltına alınan kişiler “şiddet eylemleri” suçlamasıyla savcılığa sevk edildi; ayrıca 20 kişi idari suçlamalarla işlem görüyor. Vázquez, savcılık ile koordineli şekilde, gösteri sırasında suç işleyen tüm kişilerin tespit edilmesi için çalışıldığını belirtti.
Tabasco’dan açıklama yapan Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum ise protestoların “barışçıl şekilde” sürmesi çağrısı yaptı ve şiddeti reddetti: “Değişim için asla şiddet kullanılmamalı; her zaman barışçıl yollar tercih edilmeli,” dedi. Ancak binlerce kişinin sokağa çıkmasına rağmen, eylemin önemini küçümseyerek “çok az gencin katıldığını” savundu.
‘Ne sağcıyız ne solcu’: Partiler üstü hareketin 12 talebi
Diğer ülkelerdeki 'Z Kuşağı' (1997-2012 arası, teknolojiyle iç içe doğan nesil) protestolarına atıfla kendilerini bu kavramla tanımlayan gençler, hareketlerinin partiler üstü olduğunu belirtiliyor. Sloganları bunu açıkça ortaya koyuyor: “Ne sağcıyız ne solcu, başımızı eğmekten yorulan bir nesiliz.”
Ulusal yürüyüşten önce, 14 Kasım’da kolektif “Herhangi bir parti için değiliz. Meksika içiniz” sloganıyla 12 maddelik talepler listesini yayımladı. Bu talepler arasında öne çıkanlar şunlar:
* Siyasi partilerden tamamen bağımsız, vatandaş inisiyatifiyle harekete geçebilen bir görevden alma mekanizması.
* Görevden alma durumunda, yerini alacak kişinin olağanüstü bir vatandaş oylamasıyla doğrudan seçilmesi.
* Görevden alma ve yerine geçme süreçlerine parti müdahalesinin tamamen yasaklanması.
* Bağımsız yurttaş konseylerinin atama yaptığı güçlü ve özerk kurumlar.
* Adalet sisteminde köklü reformlarla hızlı ve etkili yargı.
* Kamuoyuna açık sonuçlarla vatandaş denetimi yoluyla yolsuzlukla mücadele.
* Asayişin sivilleştirilmesi ve yerel güvenlik yapılarının yurttaş denetimiyle güçlendirilmesi.
* Kamu kaynaklarının kullanımında tam şeffaflık.
* Gençler için iş ve eğitim fırsatlarının genişletilmesi.
* Barınma hakkı ve gentrifikasyonla mücadele.
* Ahlaki otorite sahibi kişilerin yurttaş konseylerine dahil edilmesi.
* Talep listesinin en fazla 15 maddeye çıkarılması için kamuoyu danışması.
Bu hareket yalnızca Meksika’ya özgü değil. Nepal, Moğolistan, Togo, Madagaskar, Fas, Paraguay, Peru, Bangladeş ve Endonezya gibi birçok ülkede benzer Z Kuşağı protestoları patlak verdi. Dijital yerliler olarak tanımlanan gençler, güçlü toplumsal sorumluluk bilinciyle TikTok, Instagram ve X gibi platformları kullanarak geleneksel medya kanallarına ihtiyaç duymadan organize oluyor.
Nedenler ise çeşitli: Hükümetlere duyulan memnuniyetsizlik, ekonomik sıkıntılar, düşen yaşam standartları, yolsuzluk ve sınırlı fırsatlar. Nepal gibi bazı ülkelerde bu protestolar hükümetleri devirdi. Meksika’da ise hareket, ülkenin yönetilme biçiminde köklü bir değişim talep ediyor.