Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nde 70 binden fazla kadın görev yapıyor ve bunların yaklaşık 20 bini muharip pozisyonlarda. Euronews, savaşın ortasında ülkede kalmak zorunda olmayan ancak 'tek bir vatan olduğu için' orduya katılmayı seçen üç Ukraynalı kadın askerle görüştü.
Ukrayna'da kadınlar askere alınmıyor ama gönüllü olarak katılabiliyorlar. Rusya'nın 2014'te Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana on binlerce kadın askere katıldı.
Yulia Sidorova ve Katerina Pryimak, Moskova'nın Kırım'ı ilhak ettiği ve Ukrayna'nın doğusunda savaş yürüttüğü dönemde cephede tanışmış ve orduya katılmaya karar vermiş.
Euronews'e konuşan Sidorova, yurt dışında EuroMaidan olarak bilinen Onur Devrimi'nden sonra silahlı kuvvetlere katılmak istediğini söyledi. "Her şeyin hızla sona ereceğine dair güçlü bir his vardı ve ben de bunun bir parçası olmak istedim," dedi.
Pryimak, o dönemde kadınların savaş pozisyonlarında yer almasının yasak olduğunu da sözlerine ekledi. Euronews'e konuşan Pryimak, "Resmî olarak savaş dışı işler için askere alınıyorlardı ama gerçekte savaş görevlerini yerine getiriyorlardı," dedi.
Pryimak, "Bunu değiştirmek için üç yıl boyunca mümkün olduğunca çok sayıda kadın, askeri personel ve gaziyi bir araya getirdik. Bu amaç için birleştiler. Aktivistler, politikacılar ve bilim insanları da bu işin içindeydi."
"Ukrayna'da sivil toplum çok önemli ve biz Ukrayna'yı kendi ellerimizle inşa ediyoruz."
Pryimak, Ukrayna'da savaş deneyimi olan kadınların oluşturduğu Ukrayna Kadın Gaziler Hareketi UWVM ya da Veteranka'nın kurucularından.
"Kadın gazi" anlamına gelen Veteranka, ordudaki kadınları destekliyor, güvenlik ve savunma sektöründeki kadınların haklarını koruyor, sivil hayata yeniden entegre olmalarına yardımcı oluyor ve kadınların liderliğini ve Ukrayna'nın yeniden inşasına aktif katılımını teşvik ediyor.
Kendisi de bir savaş gazisi olan Pryimak, Ukrayna'da 2018'de çıkarılan bir yasayla kadınların orduda muharip pozisyonlarda görev almasına resmen izin verilmesinden bu yana bazı şeylerin değiştiğini söylüyor. Kadınların topçu, keskin nişancı, şoför ve gözcü gibi pozisyonlarda görev almalarına izin verildi.
Veteranka'ya göre, ilk 63 muharebe pozisyonu 2018 yılında kadınlara açıldı.
O zamandan bu yana, tıpkı cephedeki kadınların ihtiyaçları gibi hareket de büyüyor. Pryimak, gelecekte orduda daha fazla kadın olacağını, "başka seçenek olmadığını" söyledi.
"Orduda ne kadar çok kadın olursa, bu kadınların her biri kendini o kadar rahat ve iyi hissedecektir. Bu işler böyle yürür."
Rusya 2022 başlarında Ukrayna'yı geniş çaplı işgal etmeye başladığında, on binlerce kadın orduya katılmak için gönüllü oldu ve şu anda Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin temel bir parçası.
'Küba ve Alaska'
Euronews, "Küba ve Alaska" adlı belgeselin gösterimi için geldikleri Brüksel'de Yulia Sidorova ve Katerina Pryimak ile bir araya geldi. Film iki kadını, "Küba" çağrı kodlu Yulia Sidorova ve "Alaska" çağrı kodlu Oleksandra Lysytska'yı takip ediyor.
Teğmen olan Lysytska, Ukrayna Ulusal Muhafızları'nda Özel Amaçlı Grup'ta subay olarak görev yapıyor. Orduya topyekûn işgalin ardından katılmış.
Kadınların savaştan kaçmak için Ukrayna'yı terk etmelerine her zaman izin verilmiş. Lysytska'ya neden sadece kalmakla yetinmeyip savunmaya da katılmaya karar verdiği sorulduğunda - Sidorova gibi 2014'ten beri tecrübesi olmasa da - "Ben sadece ülkemde, şehrimde, evimde yaşamak istiyorum. Bunun için de bir şeyler yapmam gerekiyor," dedi.
Çoğunlukla vücut kameraları ve akıllı telefonlarla çekilen "Küba ve Alaska", cephede savaşın dehşetini yaşayan iki arkadaşın hikâyesini ve "savaş bittiğinde" kurdukları hayalleri anlatıyor.
Cephede askerlerin hayatını kurtarırken kana bulanan Küba, Paris'te kendi defilesinin hayalini kuruyor.
Tasarımlarını Fransa'nın başkentinde sergiledi ve "bunun çocukluk hayali olduğunu" söyledi.
"Keşke farklı koşullar altında olsaydı" diye itirafta bulundu.
Defileden sonra Ukrayna'ya ve cephede hayat kurtarmaya dönen Lysytska, savaşın ortasında kendini savaştan uzakta olduğundan daha güvende hissettiğini açıkladı.
Lysytska, nam-ı diğer Alaska, bu açıklamayı yineledi. "Kiev'de olmak savaş alanında olmaktan daha korkutucu" diyen Lysytska, cephede yaralandığında rehabilitasyon için zorunlu olarak ara verdiğini ve birkaç ayını Kiev'de geçirmek zorunda kaldığını söyledi.
Savaş, Ukraynalı sağlık görevlileri ve askerler için garip bir şekilde bir zamanlar sahip oldukları sivil hayattan daha tanıdık ve hatta daha rahat hale geldi.
Filmde Alaska gergin bir şekilde İngilizce sınavına hazırlanıyor ve sınavın kendisine savaştan daha korkutucu geldiğini söylüyor.
Lysytska sınavı geçti ama sivil hayata alışamadı.
Euronews'e yaptığı açıklamada savaş cephesinde algının tamamen değiştiğini söyledi. Lysytska, "Cephedeyken, tam olarak ne yapacağını bilen ekibinizle birliktesiniz. İnsanların belli becerileri var. Ne yapacaklarını ve nasıl yardım edeceklerini biliyorlar. Sivil hayatta durum böyle değil," diyor.
Sidorova sivil hayatta ne yapılacağına dair kesin bir "akış şeması" olmadığını da sözlerine ekledi. "Kiev'e varıyorum, eve giriyorum ve aniden bir Shahed drone saldırısı oluyor, her şey vızıldamaya başlıyor, mobil bağlantım kesiliyor. Bundan sonra ne yapacağımı, nereye kaçacağımı ve kendimi nasıl kurtaracağımı anlamıyorum," dedi.
Pryimak, cephede sürekli stres altında olan bir kişi için fikrini değiştirmenin, çevresini değiştirmenin ve savaş ile sivil yaşam arasında her şeyin "gri bir alan" olduğu Kiev'e taşınmanın gerçekten zor olduğunu açıkladı.
Pryimak, "Bir taraf tamamen savaştayken, diğer taraf savaştan tamamen uzak, çünkü tehlike yok, sürekli tehlike hissi yok," dedi.
Avrupa'nın da aynı alanda yaşadığını söylüyorlar.
'Avrupa şu anda 2014'teki Ukrayna gibi'
Sidorova Brüksel'e yaptığı ziyaretin ve Avrupa'daki durumun kendisine Ukrayna'da savaşın yeni başladığı 2014 yılındaki durumu hatırlattığını söylüyor.
Sidorova, "Bana 2014 yılındaki Terörle Mücadele Operasyonu'nun (ATO, Ukrayna'nın Rusya'nın Donbas'taki savaşına verdiği yanıt) gerçekleştiği ve Ukrayna nüfusunun bir kısmının, daha doğrusu çoğunun savaşa hiç dahil olmadığı, ilgilenmediği ve gerçekte neler olup bittiğini anlamadığı zamanları hatırlatıyor," dedi.
Sidorova kendisini korkutan şeyin "insanların başlarına geleceklere hazır olmamaları" olduğunu söyledi.
Sidorova, "Bence Avrupa'da da durum şu anda aynı. İnsanlar etraflarında neler olduğunu ve bunun ne kadar yakın olduğunu bile anlamıyorlar. Onlar için sanki başka bir gezegende yaşanıyor gibi. İşte bu yüzden Avrupa'nın da geleceğe hazır olmadığı hissine kapılıyorum," diyor.
Pryimak Euronews'e yaptığı açıklamada "güvenlik illüzyonunun çok korkutucu olduğunu" söyledi.
"2019'da Mariupol'a nasıl geldiğimi hatırlıyorum. Şimdi geriye dönüp baktığınızda, birkaç yıl sonra şehrin tamamen tahrip edildiğini ve işgal edildiğini gördüğünüzde güvenlik yanılsamasının ne kadar korkutucu olduğunu anlıyorsunuz."
"Biz Ukrayna olarak sadece hayatta kalacağımızı umabiliriz. Tüm bu ülkeler hiçbir şey olmamış gibi yaşıyorlar, savaş herkesin üzerine çökmüş olsa da. Savaşın korkunç, büyük ve küresel olacağını hissediyoruz."
Sidorova'ya göre Rusya'nın planları ve savaş hırsı Ukrayna'daki cephelerden açıkça görülüyor. "Rusya durdurulmazsa daha da ileri gideceğinden eminim. Başka bir seçenek yok. (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin'in durmak için hiçbir nedeni olmayacak."
Pryimak, Rusya'nın Avrupa'ya karşı daha fazla kaynak seferber edebileceğini ve askerlerini esirgemeyeceğini de sözlerine ekledi.
"İnsanlarını robot gibi gönderiyorlar, piyadeleri sadece gitmeleri için gönderiliyor ve gidiyorlar. Aynı şekilde Ukrayna'yı ele geçirirlerse burada kalanları da gönderecekler. Bu nedenle Ukrayna sağlam durmalıdır," dedi.
Lysytska, Avrupa'nın hazırlanmak için zamanı olduğunu, ancak "insanların kötülüğün boyutunu anlamamasının çok endişe verici" olduğunu belirtti.
"Hastalığın tamamen yayılmadan önce önünü kesmek daha iyi olacaktır. Şu anda Ukrayna'da lokalize olmuş durumda ve henüz size ulaşmadı," dedi.