Planın hazırlandığı görüşmelerin, ABD özel temsilcisi Steve Witkoff ile Rusya tarafının temsilcisi Kirill Dmitriev arasında yapıldığı iddia ediliyor.
ABD Başkanı Donald Trump ve ekibinin, Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirmeye yönelik 28 maddelik kapsamlı bir plan hazırladığı öne sürülüyor.
Associated Press’in yayımladığı taslak belgeye göre plan, Ukrayna’nın ordusunu küçültmesini ve bazı topraklardan vazgeçmesini içeriyor. Kiev yönetimi bu tür tavizleri daha önce kesin bir dille reddetmişti.
Planın hazırlandığı görüşmelerin, ABD özel temsilcisi Steve Witkoff ile Rusya tarafının temsilcisi Kirill Dmitriev arasında yapıldığı iddia ediliyor.
Washington: 'Her iki taraf için de iyi bir plan'
Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, perşembe günkü basın toplantısında Trump’ın savaşı bitirme çabalarında “kararlı” olduğunu söylemiş ve ABD’nin “her iki tarafla da temas halinde” çalıştığını dile getirmişti.
“Başkan bu planı destekliyor. Rusya ve Ukrayna için iyi bir plan olduğuna inanıyoruz,” diyen Leavitt, Trump’ın hem Moskova’ya hem Kiev’e karşı “giderek artan bir hayal kırıklığı” yaşadığını savunmuştu.
'Ukrayna asker azaltacak ve NATO’dan vazgeçecek'
İddialara göre taslak, Ukrayna’nın NATO’ya katılmayacağına dair bir taahhüt içeriyor. Bu da Ukrayna Lideri Volodimir Zelenskiy’nin yıllardır savunduğu bir hedefin rafa kaldırılması anlamına geliyor.
NATO üyeliği, Rusya ile Ukrayna arasındaki en kritik gerilim başlıklarından biri.
Ayrıca plana göre, ABD arabuluculuğunda Rusya ile NATO arasında güvenlik diyaloğu başlatılacak ve NATO askerlerinin Ukrayna’da konuşlanmasına izin verilmeyecek.
'Kırım, Luhansk ve Donetsk; Rusya'ya bırakılacak'
Plan uyarınca Kırım, Luhansk ve Donetsk’in tamamının Rusya’ya bırakılmasının öngörüldüğü iddia ediliyor. Ayrıca Herson ve Zaporijya mevcut cephe hattı boyunca “dondurulmuş bölge” olacak ve fiilen Rusya’nın kontrol çizgisi tanınacak.
Sky News'e göre ise Ukrayna bugün hâlâ Donetsk’in üçte birini kontrol ediyor.
Trump ağustos ayında Zelenskiy’e “Kırım’ın geri alınmasının imkânsız olduğunu” ve “Ukrayna’nın NATO’ya girişinin söz konusu olmadığını” söylemişti.
AB üyeliğine kapı açık
Taslak metin Ukrayna için bazı siyasi koşullar da getiriyor. Buna göre Ukrayna AB üyeliğine uygun görülüyor ve AB piyasalarına geçici öncelikli erişim sağlanacak.
Ancak ülkede 100 gün içinde seçim yapılması şart koşuluyor. Zira son dönemde savaş koşullarını gerekçe gösteren Zelenskiy'nin seçimleri iptal etmesi uluslararası çapta yankı uyandırmıştı.
Rusya'ya ne olacak?
Plan onaylanırsa Rusya'ya yönelik yaptırımların aşamalı olarak kaldırılması ve ülkenin G8’e geri davet edilmesi öngörülüyor.
ABD ve Rusya arasında enerji, yapay zeka, altyapı ve Arktik bölgesi madenleri gibi alanlarda uzun vadeli ekonomik işbirliği anlaşmaları da yapılacak.
Dondurulmuş 100 milyar dolarlık Rus varlığının ise Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılması da öngörülüyor. Bu da Avrupa'nın uzun süredir istediği ama üzerinde uzlaşamadığı bir konuydu.
Nükleer enerji yarı yarıya paylaşılacak
Plan uyarınca Ukrayna nükleer silahsız statüde kalacak.
ABD ve Rusya ise START I dahil olmak üzere tüm nükleer anlaşmaların uzatılması için çalışacak.
Zaporijya Nükleer Santrali, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun denetiminde yeniden devreye alınacak; üretilen elektrik Rusya ve Ukrayna arasında yüzde 50-50 paylaşılacak.
Sözleşmeyi Trump takip edecek
Sözleşmenin uygulanma sürecinin ise “Barış Konseyi” adlı bir birim tarafından takip edilmesi öngörülüyor.
İddiaya göre bu konseyin başında Donald Trump yer alacak.
Trump ayrıca Ukrayna'ya planı değerlendirmesi ve kabul etmesi için perşembe gününe kadar süre verdi.
Zelenskiy'nin tepkisi
Zelenskiy, perşembe gecesi yayımladığı video mesajında ABD’den gelen plan taslağına yanıt vermişti. Ukrayna lideri, ülkesinin “onurlu, gerçek ve üçüncü bir işgalle bozulmayacak” bir barış istediğini vurgulamıştı.
Cuma akşamı yaptığı açıklamada ise Zelenskiy, ülkesinin şu anda "tarihinin en zor anlarından birini" yaşadığını belirtti.
ABD ve Rusya tarafından hazırlanan 28 maddelik plana atıfta bulunan Zelenskiy, "Ukrayna üzerindeki baskı şu anda en ağır baskılardan biri," dedi.
Ukrayna lideri "planda en az iki noktanın göz ardı edilmemesini sağlamak için" mücadele edeceğini söyledi: "Bunlar Ukraynalıların onuru ve özgürlüğü, çünkü diğer her şey buna dayanıyor."
Zelenskiy ülkenin şimdi çok zor bir seçimle karşı karşıya kalabileceğini vurguladı: Ya itibar kaybı ya da kilit bir ortağı kaybetme riski.
Avrupa’dan temkinli Destek
AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, taslak için “adil ve kalıcı barış getirecek her planı destekliyoruz” dedi, ancak kritik bir koşul ekledi:
“Herhangi bir barış planı Ukrayna ve Avrupa’nın onayı olmadan işlemez.”
G20 zirvesi için Güney Afrika’da bulunan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise, Zelenskiy ile doğrudan görüşeceğini belirterek, “Ukrayna olmadan Ukrayna hakkında hiçbir şey konuşulamaz,” dedi.
Almanya Şansölyesi Friedrich Merz ise Zelenskiy'nin yanı sıra İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile plan üzerine görüştüğünü doğruladı.
Moskova: 'Resmi bir teklif almadık'
Öte yandan Time'a göre, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, Moskova’nın ABD’den resmî bir plan ulaşmadığını açıkladı:
“Resmî bilgi gelirse her zamanki gibi uygun kanallardan iletiriz.”
Budapeşte’de Barış Zirvesi sinyali
Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, gelecek haftaların “belirleyici olacağını” söyleyerek, bir “Budapeşte barış zirvesi”nin gündeme gelebileceğini açıkladı.
Geçen ay Trump ve Putin’in Budapeşte’de buluşması bekleniyordu, ancak görüşme Washington tarafından iptal edilmişti. Trump o dönem Putin’e duyduğu “hayal kırıklığını” dile getirmişti.
Ağustos’ta Alaska’da yapılan Trump-Putin görüşmesi de beklenenden önce sona ermiş ve anlaşma çıkmamıştı.