Vucic’in ulusa seslenişinde yaptığı açıklamaya göre, Sırbistan Petrol Endüstrisi’ne (NIS) ait rafineri şu anda “sıcak sirkülasyon” adı verilen düşük kapasite modunda çalışıyor ve ABD’nin Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi’nden (OFAC) onay gelmezse dört gün içinde tamamen kapanacak.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, ülkenin en büyük petrol rafinerisinin, ABD yaptırım makamlarının perşembe gününe kadar lisans vermemesi hâlinde kapanma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söyleyerek büyük bir kriz uyarısında bulundu.
Vucic’in ulusa seslenişinde yaptığı açıklamaya göre, Sırbistan Petrol Endüstrisi’ne (NIS) ait rafineri şu anda “sıcak sirkülasyon” adı verilen düşük kapasite modunda çalışıyor ve ABD’nin Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi’nden (OFAC) onay gelmezse dört gün içinde tamamen kapanacak.
Vucic, “Tekrar çalışır hâle getirmek 14 gün sürer ama gerçekte bu daha uzun olur; 20 günü veya daha fazlasını hesaplayın,” dedi. “Bu, rafinerinin yılbaşına kadar ve belki daha da sonrasına kadar devre dışı kalacağı anlamına geliyor.”
Bankacılık sistemi tehdit altında
Sırbistan Cumhurbaşkanı, rafinerinin kapanması halinde ülkenin tüm finans sisteminin etkilenebileceği konusunda uyardı.
“NIS ile iş yapan tüm ticari bankalar gibi Sırbistan Merkez Bankası da yaptırıma tabi olabilecekleri yönünde uyarı aldı,” diyen Vucic, “Bu, hem ticari bankalarımızı hem de merkez bankamızı riske atıyoruz demektir,” ifadelerini kullandı.
Bunun “ödeme işlemlerinin ve halkın aldığı hizmetlerin tamamen durmasına, kart hizmetlerinin devre dışı kalmasına, kredi işlemlerinin durmasına ve daha birçok şeye” yol açabileceğini söyledi.
Bu arada Sırbistan Merkez Bankası, "şirketin son tarihe kadar lisans alamadığı bir senaryoda finansal sistemi korumak için NIS ile ödeme işlemlerini durduracağını" açıkladı.
Vucic, Sırbistan’ın 2022’den bu yana NIS’i satın alma hakkını dört kez elinde tuttuğunu ancak bunu hiç kullanmadığını, böylece Rus sahiplerin şirketi başka Rus şirketlerine satmasına imkan tanıdığını söyledi.
“Rus tarafına saygı göstermek istedik çünkü yaptırımları uluslararası ticarette adil bir araç olarak görmüyoruz,” dedi.
Rus sahiplerin yaptırımlara uyum sağlama ve faaliyetlerini sürdürme çabaları nedeniyle, şirketin mülkiyet yapısı sadece 2025 yılı içinde bile üç kez — şubat, mayıs ve eylül aylarında — değişti.
Vucic, ABD makamlarının ek güvence istemesi üzerine yaptırımlara uyulacağı konusunda kendisinin kişisel garanti verdiğini açıkladı.
“Amerikalılar benden kamuoyu önünde verilmiş söz istedi ve ben de verdim,” diyen Vucic, lisansın verilme ihtimalini yüzde 40 olarak gördüğünü söyledi.
Rafinerinin kamulaştırılması çağrılarını ise reddetti ve Birleşik Arap Emirlikleri ile Macaristan’daki ortakların Rus sahiplerle yürüttüğü görüşmelere zaman tanınması gerektiğini belirtti.
Vucic, ABD makamlarına doğrudan seslenerek lisansın verilmesi çağrısında bulundu:
“Eğer OFAC aracılığıyla Rus bankacılık sektörünün nükleer santralleri finanse etmesine izin verdiyseniz ve bize lisans vermiyorsanız, Sırbistan’a adil davranıp davranmadığınızı bir düşünün.”
NIS’in operasyonel rezervlerini kullanmaya başladığını söyleyen Vucic, rezervlerin çoğunun haftanın sonuna kadar tükeneceğini ifade etti.
Operasyonel yaptırımların şirkete yalnızca 9 Ekim’de uygulandığını, sahiplik değişikliğine dair resmi bildirimlerin ise yalnızca iki hafta önce yapıldığını söyledi.
“Bugün mesele sadece Sırbistan’ın konumu değil — uluslararası arenada çatışan diğer tarafların tutumlarına da bağlı. Bizim durumumuz giderek zorlaşıyor,” dedi.
ADNOC ile görüşmeler çöktü
Kriz, Washington’un koşullarını karşılayarak Moskova’yı tazmin edebilecek olası alıcı olarak görülen Abu Dabi Ulusal Petrol Şirketi (ADNOC) ile yürütülen görüşmelerin çökmesinin ardından geldi.
Ancak anlaşmanın son haftalarda tıkandığı ve Belgrad’ın seçeneklerinin daraldığı bildirildi.
Cumartesi günü ABD, NIS sahiplerine alıcı bulmaları için üç ay süre verdi, fakat Vucic rafinerinin ham petrol tedariki olmadan o kadar uzun süre dayanamayacağını belirtti.
Vucic, pazartesi günkü kabine toplantısında, hükümetin Rus tarafına yeni bir alıcı bulmaları için 50 günlük süre tanıyacak teklifini oy birliğiyle kabul ettiğini söyledi.
Süre sonunda alıcı bulunamazsa, Belgrad yönetimi NIS’e kendi yönetimini atayacak ve Rus tarafına şirket için mümkün olan en yüksek fiyatı teklif edecek.