ABD Başkanı salı günü Air Force One uçağında sızdırılan görüşmeye tepki göstererek, özel temsilcisi Steve Witkoff'un anlaşmayı hem Rusya'ya hem de Ukrayna'ya 'satması gerektiğini' belirtti ve ekledi: 'Bir anlaşma yapıcı bunu yapar.'
ABD Başkanı Donald Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff, salı günü yayımlanan sızdırılmış bir kayda göre, Ukrayna savaşını bitirmeye yönelik bir barış planının nasıl hazırlanacağı ve Trump ile nasıl iletişim kurulacağı konusunda Rusya Devlet Başkanı’nın bir danışmanına tavsiyelerde bulundu.
Air Force One’da gazetecilere konuşurken kaydı “standart bir şey” olarak nitelendiren Trump, “Bu planı Ukrayna’ya satması gerekiyor. Ukraynayı da [anlaşma için] Rusya’ya pazarlaması gerekiyor,” diyen Trump, “Bir anlaşmacı dediğin bunu yapar,” ifadelerini kullandı.
Bloomberg tarafından yayımlanan ve 14 Ekim’de kaydedildiği iddia edilen görüşme dökümüne göre İsrail-Hamas ateşkesinin sağlanmasına da yardım eden isim Witkoff Moskova ve Washington’ın bu anlaşmaya benzer ortak bir barış çerçevesi geliştirmesi gerektiğini söyledi.
Witkoff'un kayıtta, “Barış için 20 maddelik bir Trump planı hazırladık ve belki sizinle de aynısını yapabiliriz diye düşünüyorum,” dediği ortaya çıktı.
Witkoff’un, Putin’in dış politika danışmanı Yuri Ushakov’a planın neleri içermesi gerektiği ve Moskova’nın bu plandan ne kazanacağı konusunda da önerilerde bulunduğu bildirildi.
Witkoff görüşmede şöyle dedi:
“Şimdi, aramızda… Bir barış anlaşmasının yapılması için ne gerektiğini biliyorum: Donetsk ve belki bir yerde toprak takası.”
“Ama böyle konuşmak yerine daha umutlu konuşalım, çünkü bence burada bir anlaşmaya varacağız. Ve Yuri, (Trump) bana anlaşmaya varmak için epey alan ve takdir yetkisi verecek.”
Witkoff ayrıca Ushakov’a, Trump’ı tebrik etmesini ve görüşmeleri daha olumlu, övgü dolu bir dille çerçevelemesini tavsiye etti.
Ushakov’un bu önerilere sıcak baktığı kaydedildi; Putin’in “tebrik edeceğini” ve “Trump gerçek bir barış adamı” diyeceğini söylediği aktarıldı.
Görüşmeye göre Witkoff, olayların zamanlaması ve sıralamasında da rol oynadı.
Witkoff’un Ushakov’a söylediğine göre: “Zelenskiy cuma günü Beyaz Saray’a geliyor. O toplantıya ben de katılacağım çünkü beni orada istiyorlar ama mümkünse, o cuma toplantısından önce sizin patronunuzla telefon görüşmesini yapalım.”
Zelenskiy, Trump’ın 16 Ekim’de Putin’le telefonla konuşup Macaristan’da buluşmayı kabul etmesinden bir gün sonra, 17 Ekim’de Trump’ı ziyaret etti.
Zelenskiy, ABD ile Ukrayna arasındaki Tomahawk füzeleri anlaşmasını güvence altına almayı umuyordu, ancak Trump teslimata onay vermedi.
Zelenskiy’nin ziyaretinden bir gün önce iki liderin üzerinde anlaştığı Budapeşte’deki Trump - Putin görüşmesi, daha sonra iptal edildi. ABD Başkanı Trump, sızdırılan kaydın bu kısmı hakkında henüz yorum yapmadı.
28 maddelik planı kim hazırladı?
Bloomberg’in elde ettiği, Witkoff–Ushakov görüşmesinden birkaç gün sonrasına ait başka bir kayıt, Rus yetkililerin maksimalist talepler içeren bir plan taslağı hazırlama çabalarını ortaya koyuyor.
29 Ekim’de Ushakov, ekimde ABD’de Witkoff’la görüşen Rus özel temsilcisi Kirill Dmitriyev’i arayarak taslak hakkında konuştu.
Ushakov, telefonda şöyle dedi:
“En maksimumunu istememiz gerekmiyor mu sence? Ne düşünüyorsun? Yoksa bir şey iletmenin ne anlamı var?”
Dmitriyev ise şu yanıtı verdi:
“Hayır, şöyle düşünüyorum: Bu metni kendi pozisyonumuza göre hazırlarız, ben de bunu gayriresmî olarak iletirim; tamamen gayriresmî olduğunu açıkça belirterek.”
“Bence bizim versiyonumuzu tam olarak kabul etmeyecekler ama en azından ona olabildiğince yakın olur.”
20 Ekim’de ABD medyası, Washington ve Moskova’nın Rusya’nın Ukrayna işgalini sona erdirmek için 28 maddelik bir plan hazırladığını yazmıştı.
Haberlerde, Washington temsilcilerinin işgalin sonlandırılması için Ruslarla gizli görüşmeler yürüttüğü, bu çerçevenin Ukrayna’nın kontrolünde tuttuğu bazı toprakları Rusya’ya bırakmasını öngördüğü belirtilmişti.
Witkoff, haber yayıldıktan sonra X’te yaptığı bir paylaşımda, muhtemelen yanlışlıkla özel mesaj yerine herkese açık bir gönderi yazarak, “Bunu kesin K…’den almıştır” yorumunda bulundu. Buradaki “K”nin Kirill Dmitriyev olduğu düşünülüyor.
Belgenin içeriğinde özellikle kullanılan dil, kökenine dair şüpheleri artırdı. Bazı haberlerde, metnin Rusça yazılıp sonradan İngilizceye çevrilmiş olabileceği öne sürüldü.
Euronews, sızdırılan planı her iki dilde de inceledi ve bazı ifade ve cümle yapılarının Rusçada yaygın olmasına karşın İngilizceye birebir çevrilmediğini; bunun da en azından bazı bölümlerin otomatik çeviri araçlarıyla Rusçadan çevrilmiş olabileceğini gösterdiğini belirledi.
Ushakov ile Dmitriyev arasında geçtiği iddia edilen telefon görüşmesine ait Bloomberg kayıtları da bu ihtimali güçlendirdi.
'Bazıları dinliyor, bazıları sızdırıyor ama biz değiliz'
Geçen hafta 28 maddelik taslak plan sızdırıldığından beri Moskova yetkilileri, Rusya’nın açıkça ortaya koyduğu maksimalist taleplere rağmen ve kendi katkılarından hiç söz etmeksizin bunu sürekli “ABD planı” olarak niteliyor.
Dmitriyev, Bloomberg haberini X’te “sahte” olarak tanımladı ve ardından şunu ekledi: “Barışa yaklaştıkça savaş çığırtkanları daha da umutsuzlaşıyor.”
Ushakov, kayıtların gerçekliğini reddetmedi; yalnızca sızdırılan dökümlerin “Rusya–ABD ilişkilerini iyileştirme çabalarını engellemek amacıyla yayıldığını” söyledi.
“Görüşmelerin içeriğine yorum yapmıyorum, çünkü gizlidir,” diyen Ushakov, Witkoff ile “sık sık” konuştuğunu da belirtti.
Kayıtların nasıl sızdırıldığı konusunda bilgisinin olmadığını söyleyen Ushakov, “Bazıları dinliyor, bazıları sızdırıyor ama biz değiliz,” ifadelerini kullandı.
Bundan sonra ne olacak?
28 maddelik taslak çerçevenin sızdırılmasının ardından, plan ABD ile Ukrayna arasındaki istişarelerde önemli ölçüde değiştirildi.
Heyetler pazar günü Cenevre’de bir araya geldi ve o tarihten bu yana Kiev taslak teklifi revize ederek Rusya’nın maksimalist taleplerinin bir kısmını çıkardı ve metni kısalttı; çerçeve artık 28 maddeden oluşmuyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, pazartesi günü yaptığı açıklamada artık “pek çok doğru unsur” içerdiğini söyledi.
Değişikliklerin, Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya tarafından hazırlanan Avrupa karşı teklifinin bazı unsurlarını da içerdiği bildiriliyor.
Moskova’nın ilk planı, dondurulan Rus varlıkları meselesi dâhil, Avrupa’ya yönelik taleplerini de içeriyordu. Rusya ayrıca Avrupa güvenliğine değinmiş, bunu önerisinde baskı unsuru olarak kullanmış ve Kremlin, “Rusya’nın komşu ülkelere saldırmayacağının beklendiğini” belirtmişti.
Zelenskiy, olası plana yönelik ilerlemeyi överken, en hassas maddeleri Trump ile bire bir görüşmeyi planladığını belirtti. Kiev, görüşmenin önümüzdeki günlerde ayarlanmasını umuyor.
Ancak ABD Başkanı Trump, müzakerelerde daha fazla ilerleme kaydedilmeden Zelenskiy ve Putin ile görüşmeyeceğini açıkladı.
Bu arada Trump, özel temsilcisi Witkoff’u Putin’le görüşmeye göndermeye karar verdi. ABD Kara Kuvvetleri Bakanı Driscoll ise planı netleştirmek için Ukraynalı yetkililerle görüşecek. Bloomberg’in telefon kayıtlarını yayımlamasının ardından bu planların değişip değişmediği belirsiz.
Washington ve Kiev defalarca barış çabalarının hız kazandığını ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşa son verme olasılığının hiç olmadığı kadar gerçekçi olduğunu söylerken, Kremlin sürecin hiç de yakın olmadığını ima ediyor.
Putin’in sözcüsü Dmitriy Peskov, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rusya’nın savaşına ilişkin herhangi bir çözümün yaklaştığı yönünde “erken sonuçlara varmanın doğru olmadığını” söyledi.
“Bunu söylemek için çok erken,” diyen Peskov, Kremlin’in maksimalist taleplerinden geri adım atmama yönündeki açıklamalarını yineledi.