Demokratik Hafıza Yasası, İspanyol vatandaşlığı için başvuruların adeta çığ gibi artmasına neden oldu. Halihazırda 1 milyondan fazla dosya açılmış durumda ve 1,3 milyon dosya daha işleme alınmayı bekliyor. Madrid'in dünya çapında 178 ofisi bulunan konsolosluk ağı yığılma nedeniyle çöküşün eşiğinde.
İspanya, diktatör Francisco Franco yönetimi sırasında ülkeden kaçanların torunlarından 2,3 milyondan fazla vatandaşlık başvurusu aldı ve bu durum, dünya çapındaki konsolosluk hizmetlerine aşırı yüklenilmesine neden oldu.
İspanya Yurtdışı Vatandaşlık Genel Konseyi'ne (CGCEE) göre, Ekim 2022'de başlatılan program kapsamında 1 milyondan fazla kişi 'Demokratik Hafıza Yasası' kapsamında resmî olarak İspanyol vatandaşlığı başvurusunda bulunurken, 1,3 milyon kişi de müracaat için randevu aldı.
İspanya, şu ana kadar işleme alınan 1 milyon başvurunun yaklaşık yarısını onayladı ve sadece yüzde 2'sini reddetti. Birçok başvuru hâlâ nihai kayıt için beklemede.
“Torunlar Yasası” olarak bilinen program, 503 bin 439 başvuru alan İspanya'nın 2007 tarihli 'Tarihsel Hafıza Yasası'na göre neredeyse beş kat daha fazla başvuru aldı.
Bekleme süresinde yoğunluk
Demokratik Hafıza Yasası, İspanya İç Savaşı ve Franco diktatörlüğü döneminde 1936 ile 1978 yılları arasında İspanya'yı terk etmek zorunda kalan kişilerin torunlarına İspanya vatandaşlığı vererek tarihsel adaletsizlikleri gidermeyi amaçlıyor.
Yasa başlangıçta başvuru sahiplerine iki yıl süre tanıyordu, ancak daha sonra bu süre üç yıla uzatıldı. Son başvuru tarihi 21 Ekim'de sona erdi.
Uygunluk kriterleri arasında, siyasi, ideolojik veya dini sürgün nedeniyle ya da cinsel yönelimleri nedeniyle vatandaşlıklarını kaybeden İspanyolların çocukları ve torunları yer alıyor.
Yasa, İspanya'nın 1978 Anayasası'ndan önce yabancılarla evlenerek vatandaşlığını kaybeden İspanyol kadınların çocuklarını ve 2007 Tarihsel Hafıza Yasası kapsamında İspanyol vatandaşlığı kazanan kişilerin yetişkin çocuklarını da kapsıyor.
Ekim ayındaki son başvuru tarihinden önce gelen başvuru sayısı tüm tahminleri ve konsoloslukların kapasitesini aştı. İspanyol yetkililer esnek bir yorum benimsedi ve son başvuru tarihinden önce çevrimiçi randevu talebinde bulunan herkesten, belgelerini henüz sunmamış olsalar bile başvurularını kabul etti.
Sürece dâhil olan kaynaklar, mevcut işlem hızıyla bazı başvuru sahiplerinin onlarca yıl bekleyebileceğini kabul ediyor.
Başvuruların çoğu Arjantin'den
Arjantin, başvuruların yaklaşık yüzde 40'ını oluşturuyor. Buenos Aires konsolosluğu tek başına 645 bin başvuru aldı, onu 125 bin başvuru ile Cordoba izledi.
CGCEE verilerine göre, diğer yoğun başvuru alan konsolosluklar arasında Havana (350 bin), Mexico City (165 bin), Sao Paulo (150 bin), Miami (120 bin) ve Caracas (40 bin) yer aldı.
Yasa, İspanyol vatandaşlığına iki yol belirledi. İlki, tarihsel bir telafi olarak tasarlanan, Franco diktatörlüğünün sürgünleri ve kurbanlarının çocukları ve torunlarına fayda sağlayan yol. 1936 ile 1955 yılları arasında göç edenler için yasa, otomatik olarak sürgün statüsünü varsayıyor ve sadece pasaport veya nüfus kayıtları gibi ayrılma kanıtı istiyor.
1956 ile 1978 yılları arasında ayrılanların da emeklilik maaşı, uluslararası kuruluşlardan alınan belgeler veya siyasi partiler ya da demokratik hafıza kuruluşlarından alınan raporlar gibi sürgün statüsünü kanıtlayan belgeler sunması gerekiyor.
İkinci ve daha basit yol — başvuruların artışının büyük bir kısmını açıklayan — İspanya dışında doğmuş, ebeveynleri veya büyükanne ve büyükbabası İspanyol olan herkesin vatandaşlık almasına olanak tanıyor. Başvuru sahipleri sadece doğum belgeleriyle İspanyol kökenli olduklarını kanıtlamaları gerekiyor.
Bu hüküm, 2007 tarihli Tarihsel Hafıza Yasası'ndan gelen bir yolu devam ettirirken, hak sahipliğini sadece çocukları değil torunları da kapsayacak şekilde genişletmiştir.
İspanya Dışişleri Bakanlığı, başvuru son tarihi Ekim 2025 olmasına rağmen işlemlerin 2028 yılına kadar devam edebileceğini belirtti.