Resmi soruşturma, İngiltere istihbarat teşkilatı MI5'ın Kuzey İrlanda'daki 'Sorunlar' dönemi sırasında görev yapan bir çifte ajan hakkındaki 'gerçeği gizlediğini' öne sürüyor.
İngiltere'nin iç istihbarat kurumu MI5’ın, İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nda (IRA) çift taraflı çalışan bir ajanın cinayet işlediğini bildiği ve sonrasında polis soruşturmasını engelleyerek “gerçeği gizlemeye” çalıştığı öğrenildi.
Bu bilgi, uzun süren bir soruşturmanın ardından salı günü yayımlanan resmi bir rapor ile ortaya çıktı.
Kenova Operasyonu olarak bilinen 40 milyon sterlin değerindeki ve dokuz yıl süren soruşturma, Kuzey İrlanda’daki Çatışma Dönemi (The Troubles) sırasında İngiliz istihbaratına bilgi sızdıran üst düzey IRA üyesi “Stakeknife”ın faaliyetlerini mercek altına aldı.
Eski istihbarat görevlileri, Stakeknife’ı IRA içindeki Britanya’nın en kritik konumdaki köstebeği olarak tanımlıyordu.
İddiaya göre, İngiliz Ordu istihbarat görevlileri, onun örgütün iç güvenlik sorumlusu olarak konumunu koruyabilmesi için IRA mensuplarını sorgulamasına, işkence etmesine ve öldürmesine göz yumdu.
2003 yılında Britanya medyası, Stakeknife’ın Belfastlı IRA üyesi Freddie Scappaticci olduğunu ortaya atmıştı.
Scappaticci, 2023’te 77 yaşında hayatını kaybedene kadar tüm suçlamaları reddetti. Ancak devletin ajan isimlerini açıklamama politikası nedeniyle, Operation Kenova raporunda adı Stakeknife olarak geçmiyor.
Eski İskoçya Polis Teşkilatı Genel Müdürü Sir Iain Livingstone’ın yönettiği soruşturma, MI5’ın “Stakeknife’ın yönetiminde yakından rol aldığını” tespit etti. İstihbarat kurumu ise daha önce bu dosyadaki rolünün “ikincil” olduğunu savunuyordu.
Operation Kenova, IRA’nın savaş döneminde İngiliz güvenlik güçlerine bilgi sızdırdığı şüphesiyle insanları sorgulayıp işkence eden ve öldüren “Nutting Squad” adlı birimin işlediği çok sayıda cinayet ve kaçırılma vakasını inceledi.
'Gerçeği gizlemek'
Raporda, Stakeknife’ın “ciddi suçlara, cinayet de dahil olmak üzere, doğrudan karıştığını konusunda çoğu zaman bilgi sağlayıcılarına açık konuştuğu” belirtildi. Soruşturmaya göre söz konusu ajan, 14 cinayet ve 15 kaçırılma vakasıyla ilişkilendirildi.
Bulgular, Stakeknife’ın eylemlerinin “muhtemelen kurtardığından daha fazla insanın ölümüne yol açtığını” ortaya koydu.
Raporda, “Ajanın korunması, görünüşe göre, kurtarılabilecek kişilerin korunmasından daha önemli görülmüştür” ifadelerine yer verildi.
Soruşturma ayrıca, Stakeknife’ın bağlı bulunduğu birim tarafından, hakkında cinayet ve hürriyeti tehdit suçlarından arama kararı varken iki kez ‘tatil’ bahanesiyle Kuzey İrlanda dışına çıkarıldığını tespit etti.
Bu ayrıntılar, MI5’ın Nisan 2024’te ortaya çıkardığı yüzlerce belge sayesinde gün ışığına çıktı.
Raporda, “Bu materyalin ortaya çıkışı, MI5’ın soruşturmayı kısıtlama, süreci zamana yayarak sonuçsuz bırakma, Stakeknife ile ilgili olası cezai kovuşturmaları engelleme ve gerçeği gizleme girişimi olarak olumsuz biçimde yorumlanabilecek bir dizi olayın doruk noktasıydı,” ifadeleri yer aldı.
Raporun yayımlanmasının ardından MI5 Genel Direktörü Ken McCallum, “Geçici IRA’nın iç güvenlik birimi tarafından Çatışma Dönemi boyunca işkence gören veya öldürülenlerin kurbanlarına ve ailelerine” taziyelerini iletti.
İrlanda Cumhuriyetçileri, Britanya yanlısı militan gruplar ve Birleşik Krallık güvenlik güçlerinin taraf olduğu üç on yıllık çatışmalarda 3 bin 600’den fazla kişi öldü, yaklaşık 50 bin kişi yaralandı.
1998 tarihli Hayırlı Cuma Anlaşması, Kuzey İrlanda’daki şiddeti büyük ölçüde sona erdirdi.