Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) Lübnan Temsilcisi, ABD’nin Suriye’ye yönelik kapsamlı yaptırımları kaldırma kararının daha fazla mültecinin ülkelerine dönmesini teşvik edebileceğini söyledi.
ABD Senatosu, çarşamba günü Başkan Donald Trump yönetiminin daha önce başkanlık kararnamesiyle geçici olarak askıya aldığı “Sezar Yasası” kapsamındaki yaptırımların kalıcı olarak kaldırılmasına oy verdi.
Oylama, ülkenin yıllık savunma harcamaları yasasının kabulü kapsamında yapıldı. Trump’ın nihai iptali perşembe günü imzalaması bekleniyor.
UNHCR Lübnan Temsilcisi Karolina Lindholm Billing, Aralık 2024’te yaklaşık 14 yıl süren iç savaşın ardından Suriye'nin eski Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın devrilmesinden bu yana Lübnan’dan tahminen 400 bin Suriyeli mültecinin ülkelerine döndüğünü, yaklaşık 1 milyonunun ise hala Lübnan’da bulunduğunu söyledi. Bunların yaklaşık 636 bini mülteci ajansına resmi olarak kayıtlı.
UNHCR'e göre, Esad’ın düşüşünden bu yana toplamda 1 milyondan fazla mülteci ve yaklaşık 2 milyon ülke içinde yerinden edilmiş Suriyeli evlerine döndü.
Komşu ülkelerden dönen mülteciler, geri dönüşlerinde aile başına 600 dolarlık nakit yardım almaya hak kazanıyor. Ancak pek çoğu yıkılmış evlere ve iş olanaklarının bulunmadığı yerlere döndüğü için bu para yeterli olmuyor. İş ve yeniden inşa olmadan, birçok kişinin yeniden ülkeyi terk edebileceği belirtiliyor.
Billing, Suriyelilerin yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olmak için uluslararası kuruluşlar tarafından sağlanan yardımın, “muazzam ihtiyaçlarla kıyaslandığında nispeten küçük ölçekli” olduğunu söyledi. Ancak ABD yaptırımlarının kaldırılmasının “büyük bir fark yaratabileceğini” vurguladı.
Dünya Bankası, Suriye’de iç savaş sırasında zarar gören ve yıkılan konutlar ile altyapının yeniden inşasının 216 milyar dolara mal olacağını tahmin ediyor.
Billing, “Şimdi ihtiyaç duyulan şey, yaptırımların kaldırılmasının teşvik edebileceği, istihdam yaratacak büyük ölçekli yeniden inşa yatırımları ve özel sektör yatırımlarıdır,” dedi.
ABD’li yetkililer, Suriye’ye yönelik kapsamlı Sezar Yasası yaptırımlarını 2019’da, Esad’ı iç savaş sırasında işlenen insan hakları ihlalleri nedeniyle cezalandırmak amacıyla yürürlüğe koymuştu.
Yaptırımların başkanlık kararnamesiyle geçici olarak kaldırılmasına rağmen, yeniden inşa konusunda kayda değer bir ilerleme yaşanmadı. Tamamen kaldırılmasını savunanlar, yaptırımların geri gelme ihtimali sürdüğü sürece uluslararası şirketlerin ülkenin yeniden inşası için gerekli projelere yatırım yapmasının olası olmadığını savunuyordu.
Mülteciler zorluklarla karşı karşıya
Son bir yılda geri dönüşlerde istikrarlı bir artış görülürken, Esad’ın İslamcı gruplar öncülüğündeki militanlar tarafından devrilmesinden sonra bazı Suriyeliler de ülkeyi terk etti. Bunların çoğu, yeni yönetim tarafından hedef alınmaktan korkan dini azınlık mensuplarıydı. Özellikle Esad’ın mensubu olduğu Alevi mezhebinin üyeleri ile savaş sırasında Esad’a verdikleri destekten ötürü intikam saldırılarına uğramaktan korkan Şiiler öne çıkıyor.
Mart ayında Suriye’nin kıyı kesimlerinde yaşanan mezhepsel şiddet olaylarında yüzlerce Alevi sivil öldürüldü.
Olaylar, o tarihten bu yana sakinleşmiş olsa da Aleviler kaçırma ve kadınlara yönelik cinsel saldırı vakaları da dahil olmak üzere aralıklı mezhepsel saldırıların sürdüğünü bildiriyor.
Billing, Esad’ın düşüşünden bu yana yaklaşık 112 bin Suriyelinin Lübnan’a kaçtığını belirtti. Uluslararası yardımın azaldığı bir döneme denk gelen bu yeni mültecilerin çok az destek aldığını ve genellikle ülkede yasal statülerinin bulunmadığını aktardı.
Billing, “En temel ihtiyaçları ve bize sürekli dile getirdikleri konulardan biri, Lübnan’da bulunduklarını kanıtlayacak hiçbir belgelerinin olmaması. Bu da hareket etmelerini zorlaştırıyor,” dedi.
Bazılarının, bölgelerinde durumun sakinleşmesinin ardından Suriye’ye geri döndüğünü söyleyen Billing, “Ancak birçoğu, kaçtıkları şeyin çok şiddetli olaylar olması nedeniyle Suriye’ye geri gönderilmekten çok korkuyor” ifadelerini kullandı.