Bilim insanlarına göre bu durum, yaklaşık 650 bin kişiyi su kıtlığı, gıda güvensizliği ve altyapı hasarları gibi risklerle karşı karşıya bırakıyor.
Yeni bir araştırma, İran’daki yer altı suyu rezervlerinin hızla azalmasının, ülke genelinde toprağın ciddi oranda çökmesine yol açtığını ortaya koydu.
Yaklaşık 31 bin 400 kilometrekarelik bir alan, yılda 10 milimetreden daha hızlı şekilde aşağı doğru hareket ediyor. En çarpıcı örneklerden biri ise Rafsancan kenti. Burada toprak her yıl 34 santimetre kadar çöküyor.
Bilim insanlarına göre bu durum, yaklaşık 650 bin kişiyi su kıtlığı, gıda güvensizliği ve altyapı hasarları gibi risklerle karşı karşıya bırakıyor.
Yer altı sularının aşırı kullanımı
İran’da suyun yaklaşık yüzde 60’ı yer altı akiferlerinden sağlanıyor.
Livescience'ın haberine göre, İngiltere’deki Leeds Üniversitesi’nden doktora öğrencisi Jessica Payne liderliğindeki ekip, Avrupa Uzay Ajansı’nın Sentinel-1 uydularından alınan radar verilerini kullanarak, 2014-2022 arasındaki sekiz yıllık değişimi inceledi.
Sonuçlara göre ülkede 106 farklı bölgede çökme tespit edildi. Bu da ülke yüz ölçümünün yaklaşık yüzde 2’sine denk geliyor.
Payne, “İran’daki çökme oranları dünyanın en hızlılarından,” diyor.
“Yılda 10 milimetreden fazla çökme gösteren 100’den fazla nokta bulduk. Avrupa’da bu hız 5-8 milimetreyi geçerse aşırı kabul edilir.”
Toprak çökmesinin ana nedeni, özellikle tarımsal sulama için yer altı suyu çekimi. Payne, yüzde 77 oranında çökme vakasının tarımsal alanlarla örtüştüğünü belirtiyor.
Örneğin Rafsancan çevresinde iklim çok kuru ve bölgede yoğun antep fıstığı üretimi yapılıyor.
'Geri dönüşü yok'
Araştırmanın en çarpıcı sonucu, bu çökme hareketlerinin büyük oranda kalıcı olması.
Virginia Tech Üniversitesi’nden jeofizikçi Manoochehr Shirzaei, Livescience'a, “İran’daki yer altı suyu kaynaklı çökmenin çoğu geri döndürülemez. Bu, akiferlerin ne kadar ciddi şekilde tükendiğini gösteriyor,” dedi.
Bu durum, binaların, yolların ve demiryollarının çatlamasına ve yapısal bozulmalara neden oluyor.
“Tahran, Karac, Meşhed, İsfahan ve Şiraz gibi büyük şehirler doğrudan etkileniyor. Yalnızca Karac’ta 23 binden fazla kişi yüksek riskli bölgelerde yaşıyor.”
Küresel bir sorun
Toprak çökmesi yalnızca İran’a özgü değil. Uzmanlar, benzer eğilimlerin Meksika, ABD, Çin ve İtalya’da da görüldüğünü belirtiyor.
Meksika’da 2021’de çöken metro hattı da yer altı suyu kaynaklı toprak çökmesiyle ilişkilendirilmişti.
Uzmanlara göre, su kaynaklarının azalması en büyük tehlike.