Kar baykuşunun İsveç’ten görülmemesi, ülkenin son 20 yılda resmi olarak bir kuş türünü ilk kez kaybettiği anlamına geliyor.
Kar baykuşu, gezegendeki en ikonik kuş türlerinden biri olarak görülüyor. Ancak doğa koruma uzmanları, türün geleceğinin ciddi risk altında olduğu uyarısında bulunuyor.
Polar ya da Arktik baykuş olarak da bilinen kar baykuşu, dikkat çekici beyaz tüyleri ve parlak sarı gözleriyle tanınıyor. Bu kuşlar son derece yetenekli avcılar olarak biliniyor; derin kar tabakalarının arasına dalarak avlarını yakalayabiliyor ve en sert hava koşullarında yıllarca hayatta kalabiliyorlar.
Kar baykuşu, Harry Potter serisindeki büyücünün sadık yol arkadaşı ve mektup taşıyıcısı Hedwig karakteriyle de sıkça özdeşleştiriliyor. Ancak gerçek hayatta bu kuşların yaşamı, kurgudaki kadar kolay değil.
İsveç’te kar baykuşunun neslinin tükendiği ilan edildi
Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), kar baykuşunu 2021’de yaptığı son değerlendirmede küresel ölçekte “Hassas” (Vulnerable) türler arasında sınıflandırdı.
IUCN, kar baykuşu nüfusunun ciddi biçimde azaldığına dikkat çekerek, doğada yalnızca yaklaşık 14 bin ila 28 bin bireyin kaldığını tahmin ediyor.
Kar baykuşları, yıllardır tahnitçilik ya da mutfaklarda “özel lezzet” olarak kullanılmak üzere avlanıp öldürülüyor. Ormansızlaşma ile konut projeleri ve yollar gibi insan yapımı altyapılar da yaşam alanlarını tahrip ederek yuvalama dönemlerini olumsuz etkiliyor.
Avrupa genelinde kar baykuşu hâlen “Asgari Endişe” (Least Concern) kategorisinde yer alıyor. Ancak bu sınıflandırmanın 18 Aralık 2020’den bu yana güncellenmediğine dikkat çekiliyor.
İsveç’te ise kar baykuşlarının yüzyıllar boyunca düzensiz aralıklarla ürediği biliniyor. Doğa koruma kuruluşu BirdLife International’a göre, 1970’li yıllarda ülkenin dağlık bölgelerinde yüzlerce çift kar baykuşu yavru yetiştirdi.
Zamanla İsveç’in kuzeyindeki vahşi doğanın güçlü bir simgesine dönüşen kar baykuşları, 2015 yılından bu yana ise ülkede neredeyse hiç görülmüyor.
BirdLife, son on yılda yeni yavrulara ya da üremeye dair hiçbir belirtiye rastlanmadığını belirterek, bu nedenle kar baykuşunun İsveç’te “bölgesel olarak nesli tükenmiş” (Regionally Extinct) ilan edildiğini açıkladı.
İklim krizi kar baykuşu için en büyük tehdit haline nasıl geldi
Kar baykuşunun yok oluşuna yol açan birçok etken bulunsa da, doğa koruma uzmanları en büyük tehdidin hızlanan iklim krizi olduğu görüşünde.
BirdLife’a göre, "Daha ılık geçen kışlar, daha fazla yağmur ve daha az kar anlamına geliyor. Bu durum, kar baykuşlarının temel besin kaynağı olan 'lemming'lerin hayatta kalmak için kullandığı kar tünellerini yok ediyor."
Açıklamada, “Bu küçük kemirgenler olmadan kar baykuşları da hayatta kalamaz. Arktik bölge ısındıkça, kar baykuşlarının bağımlı olduğu yaşam alanları da ortadan kalkıyor,” ifadelerine yer veriliyor.
Arktik bölge, atmosfere salınmaya devam eden ısı tutucu emisyonlar nedeniyle küresel ortalamanın dört katına varan hızda ısınıyor.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’ne (NOAA) göre, Ekim 2024–Eylül 2025 döneminde bölgedeki sıcaklıklar son 125 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Son on yıl ise Arktik’te kayıtlara geçen en sıcak dönem oldu.
Kuruma göre, kar baykuşunun İsveç’te ortadan kaybolması, Arktik ekosistemlerin ne kadar hızlı değiştiğine dair bir uyarı niteliği taşıyor. Ancak BirdLife, türün İsveç’e geri dönmesi için “hâlâ umut olduğunu” savunuyor.
Açıklamada, “Ancak bu geleceğin, bizim alacağımız kararlara ve doğayı ve içindeki canlıları koruma konusundaki irademize bağlı olduğu” vurgulanırken, “Zaman şimdi. Doğa bekleyemez,” deniliyor.