Protestoların odağındaki İranlı gençler İnternet sansürüne karşı VPN'e yöneliyor. Ülkede VPN kullanımı protestoların başlamasından sonra yüzde 3 bin arttı. Euronews, Tahran'da gençlerle görüştü.
REKLAMİran'da yetkililer ülke geneline yayılan protestolar nedeniyle internet üzerindeki kısıtlamaları artırırken İranlılar dünyayla bağlantıda kalmak için adeta bir mücadele içinde. Euronews, Tahran'da gençlerle görüştü.
22 yaşındaki Mahsa Amini'nin başörtüsünü "uygun şekilde" takmadığı gerekçesiyle İran "ahlak polisi" tarafından gözaltına alınarak burada hayatını kaybetmesinin üzerinden haftalar geçti. Amini'nin ölümü ülkede geniş çaplı protestoların fitilini ateşledi. İran polisinin müdahaleleri ülke geneline yayılan ve rejim karşıtı gösterilere dönüşen protestolara engel olamadı.
Yetkililer, isyan dalgasını kontrol altına almak ve uluslararası kamuoyunun İran'da olup bitenlerden haberdar olmasını engellemek amacıyla İnternet erişimine yönelik var olan kısıtlamaları sıkılaştırdı. Öyle ki, çok kullanılan WhatApp ve Instagram gibi uygulamalar yasaklandı.
İranlılar ise İnternet'e erişim sağlayabilmek ve dünyanın geri kalanıyla bağlantı kurabilmek için VPN (sanal özel ağ) kullanımını artırdı.
Top10VPN web sitesinden araştırmacılar, İran'daki protestoların ilk haftasında VPN talebinin yüzde 3 bin arttığını saptadı.
Top10VPN sitesinde araştırmaları yürüten Simon Migliano, euronews'e yaptığı açıklamada, "VPN talebini çok sayıda arama motorunda VPN ile ilgili binlerce farklı arama terimine bakarak takip ediyoruz. Bu aramalardaki dalgalanmaları saat saat izleyebiliyoruz." ifadelerini kullandı.
'13 VPN birden kullanıyorum'
Başkent Tahran'a giden, euronews Türkçe muhabiri Deniz Kılıç, İranlı gençlere İnternet'e yönelik kısıtlamaların günlük yaşamlarını nasıl etkilediğini sordu. Konuşan kişiler güvenlik gerekçesiyle isimlerinin gizli tutulmasını istedi.
Tahran Üniversitesi öğrencisi D. E., şimdiye kadar 10 farklı VPN kullandığını söyledi: "Bir VPN'i bir süre kullandıktan sonra engelleniyor ve diğerine geçiyoruz. Internet'ten VPN indirebilmek için bile VPN programlarına ihtiyacımız var. Ailemle iletişime geçmek için Telegram ve proxy (ara sunucu) kullanıyorum."
N. N. ise şimdiye kadar 5 VPN programı kullandığını ancak bunlardan yalnızca ikisinin çalıştığını ifade etti. N., "İran bankacılık sisteminden çıkarıldığı için hesaplarımızdan VPN hizmetleri için ödeme yapamıyoruz. Kullandığımız VPN'ler birkaç gün içinde çöküyor ve yeni bir tane indirmemiz gerekiyor. Çalışan bir VPN bulmak çok zor." şeklinde konuştu.
Bir kafede garson olarak çalışan H. H.'ye göre, yaşananlar herkesin hayatını etkiledi. H., "Çok şey değişti. En basiti elbette İnternet. Her gün VPN kullanıyorum. Şu an 13 VPN birden kullanıyorum. Herkesin telefonu böyle. Bu bir sisteme dönüştü. Geçen ay Google bile filtrelendi. Google'da arama sonuçlarımız filtrelendi. Çok sayıda VPN var ama çoğu çalışmıyor. Belki bağlanır diye denememiz gerekiyor. Daha iyi VPN'ler var ama ödeme yapmanız gerekiyor. Ancak onlar da çalışmıyor. İki VPN uygulamasına ödeme yaptım ama geçen ay onlar da çalışmadı." dedi.
VPN (sanal özel ağ) nasıl çalışır?
VPN'ler temelde IP (İnternet protokolü) adresini gizlemeye izin veren bir yazılım türü. IP adresi kısaca İnternet sitelerine bir kullanıcının bağlantısının nereden geldiğini bildiren kullanıcıya özel bir tür kimlik olarak özetlenebilir.
İnternet'e VPN ile bağlanmak, kullanıcıyla uzaktaki sunucu arasında işlem sırasında IP adresinin yerini alan şifreli bir tünel oluşturur.
Böylelikle eğer belirli bir ülkeden gelen trafiği engelleyen bir İnternet sansürü varsa, VPN kullanıcısı bağlantısını dünyanın başka bir yerinden kuruyormuş gibi göstererek bu kısıtlamayı bertaraf edebilir.
Peki, İranlılar İnternet'e erişim için bir ya da iki VPN kullanmak varken neden bazen 10'dan fazla VPN indirmek zorunda kalıyor?
İran, ülkedeki İnternet'in son derece merkezi yapısı nedeniyle özel bir duruma sahip. İran yabancı İnternet servis sağlayıcılarına (ISS) daha az bağımlı olduğu için yetkililer tarafından uygulanan sansürün VPN trafiğini engellemesi de daha kolay.
İran VPN'leri nasıl engelleyebiliyor?
Top10VPN web sitesinden Migliano euronews'e yaptığı açıklamada, "İran'da İnternet servis sağlayıcılarının çoğu tamamen ya da kısmen devlet kontrolünde ve yetkililer onları İnternet'i kapatmaya zorlayabilir. Protestolar sırasında İran'daki büyük İnternet servis sağlayıcılarının farklı şekillerde uluslararası trafiği engellediğine tanık olduk. Çok küçük sayılarda İnternet trafiği İran sınırlarını aşabiliyordu, uluslararası geçitleri kapatıyorlardı." ifadelerini kullanıyor.
İran hükümeti şu sıralar VPN satışını yasa dışı ilan etmeyi ve suçlular için hapis cezası getirmeyi planlıyor. Ayrıca bu yazılımın kullanımını açık bir hedef haline getirmek için de bir dizi taktik geliştiriyor.
Migliano, "İran, VPN trafiğini, şifrelerini çözemese bile tanımlabileyen ve engelleyebilen pahalı ve güçlü filtreleme teknolojilerine yatırım yapıyor. Aynı zamanda VPN sağlayıcıları tarafından işletilen IP adresleri ve alanları bloke ediyorlar, bu da VPN'lerin çalışmasını zorlaştırıyor." şeklinde konuşuyor.
REKLAMMigliano'ya göre, İran hükümeti İnternet'i sansürlemede ne kadar etkili olduğunu kanıtlamış olsa da yine de İnternet'in adem-i merkeziyetçi doğası nedeniyle VPN trafiğini her zaman engelleyemeyecektir.
Migliano bu düşüncesini şöyle açıklıyor: "İran'da İnternet için tek bir kapama anahtarı yok. Bu bir yama işi. Ve bir yerde yama yapılıyorsa, orada küçük boşluklar da vardır. Eğer bir VPN hizmeti uygulamalarının kimlik doğrulaması için kullandığı alanları sürekli olarak değiştiriyorsa, sürekli olarak yeni sunucular çalıştırıyorsa, o zaman bağlantı başarılı olur. Bu düzensiz , güvenilmez ve zor olacak ama yine de bir dereceye kadar çalışacak."