Alüminyum fosfit su veya nemle temas ettiğinde çok zehirli fosfin (PH₃) gazı açığa çıkıyor.
Almanya'dan Türkiye'ye tatile gelen ve gıda zehirlenmesi şüphesiyle hastaneye kaldırılan aileden anne ve iki çocuğun hayatını kaybetmesinin ardından entübe edilen babanın da pazartesi günü yaşamını yitirdiği öğrenildi.
Ailede 6 yaşındaki Kadir Muhammet Böcek ile 3 yaşındaki Masal Böcek önceki gün hastaneye kaldırıldıktan sonra hayatını kaybetmişti. Cuma günü anne Çiğdem Böcek'in de yoğun bakımda yaşamını yitirdiği öğrenilmişti. Baba Servet Böcek ise hayati tehlikesi devam ettiği için entübe edilmişti.
9 Kasım’da Almanya’dan İstanbul’a gelen dört kişilik ailenin 11 Kasım Pazartesi günü Ortaköy’de bir seyyar satıcıdan midye dolma, ardından bir restoranda tavuk tantuni ve sucuk yediği ifade edilmişti. Bu yüzden ilk şüpheler ailenin gıda zehirlenmesi geçirip geçirmediğine odaklanmıştı.
Ancak ailenin konakladığı otelden iki turistin daha hastaneye kaldırılmasının ardından şüpheler otel üzerinde yoğunlaştı. Son bilgiler ailenin zehirlenmesinden saatler önce tahtakurusuyla mücadele için otelin giriş katındaki bir odanın ilaçlandığını ortaya koydu.
T24'e göre, ilaçta bulunan "alüminyum fosfit" içeren maddenin, ailenin bulunduğu odaya banyo boşluğundaki havalandırmadan ulaşarak ve odadakileri zehirlemiş olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.
Servet Böcek'in tedavisinin de alüminyum fosfit zehirlenmesi ihtimaline karşılık yeniden düzenlendiği öğrenilmişti.
Alüminyum fosfit nedir?
Alüminyum fosfit, formülü AlP olan oldukça toksik bir inorganik bileşik. Katı formda genellikle koyu gri ya da koyu sarı renkte olan maddenin en önemli kimyasal özelliği su veya nemle temas ettiğinde çok zehirli bir gaz olan fosfin (PH₃) gazı açığa çıkarabiliyor olması.
Bu gaz da vücut için çok ciddi toksik etkiye sahip.
Nerelerde kullanılıyor?
Alüminyum fosfitin başlıca kullanım alanları arasında tahıl, hububat ve depolanmış tarımsal ürünlerin çürüme ve zararlı böcek/kemirgen tehdidine karşı kontrolü var.
Bunu yanı sıra profesyonel haşere kontrol operatörleri tarafından özel kapalı ortamlarda uygulanıyor.
Öte yandan AlP'nin her alanda serbestçe kullanılamayacak kadar tehlikeli olduğu biliniyor; özellikle genel halkın erişimine açık olması ciddi risk oluşturabilir.
'İyi havalandırılmayan ortamlarda kullanılmamalı'
Tüketici Sorunları Derneği (TÜSODER), alüminyum fosfit ile ilgili "İyi havalandırılmayan, uyarılara uyulmayan ortamlarda ilaçlama cinayete zemin hazırlamaktır. Ehil olmayan ellerde ilaçlama ölümcül bir eylemdir," diyor.
Derneğin bu maddeyle ilgili önerileri ise şu şekilde:
- Kendinizi koruyun. Apartmanda bir dairede, bir bölümde ilaçlama yapıldığında tüm binanın ve hatta yakınlardaki yerleşim yerlerinin önlem alması gerekecektir.
- Şüphe durumunda 112 başta olmak üzere hemen ilgili numaraları arayın.
- Sağlık otoritesinin bu tür yüksek öldürücülük içeren zehirlerin kolayca ulaşılmasını engellemesi, kayıt altında, ambalajlı ve kontrollü kullanımı sağlaması zorunludur.
ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) da konuyla ilgili kılavuzunda şu açıklamalara yer veriyor:
"EPA kullanım uygulama sınırlamaları arasında, suya veya sulak alanlara, yüzey suyu olan alanlara veya ortalama yüksek su seviyesinin altındaki gelgit alanlarına doğrudan uygulama yasağı yer alır. Bazı etiketler ayrıca ürünün göllerden, akarsulardan, göletlerden, gelgit bataklıklarından ve haliçlerden uzak tutulmasını gerektirir ve nesli tükenmekte olan türler için kısıtlamalar içerebilir. Su, gıda veya yem kontaminasyonu da yasaktır."
Zehirlenme nasıl gerçekleşir?
AlP tabletleri su, nem ya da mide asidi ile temas ettiğinde fosfin gazı açığa çıkıyor. Bu gaz solunduğunda hızla akciğerlerden, kan dolaşımından geçiyor ve hücresel düzeyde oksijen kullanımını bozuyor, mitokondriyi etkiliyor, şok, kalp yetmezliği, çoklu organ yetmezliği gibi ciddi sonuçlara yol açabiliyor.
AlP yutulduğunda mide bulantısı, kusma (kan kusma bile olabilir), göğüs sıkışması, nefes darlığı, düşük tansiyon ve hızlı kötüleşme görülebiliyor.
Kapalı alanda fumigasyon yapılırken ise sızma veya yetersiz havalandırma nedeniyle kişiler fosfin gazına maruz kalabilir ve bu durumda akciğer ödemi, kalp ritim bozuklukları ve ölüm gerçekleşebilir.
Zehirlenmeden nasıl korunurum?
AlP’ye bağlı risklerden korunmak için şu tedbirler önemlidir:
Profesyonel uygulama: Eğer depolama amacıyla fumigasyon yapılacaksa, sadece yetkili, lisanslı ve eğitilmiş pest kontrol operatörleri tarafından yapılmalı.
Yetkisiz ürünlerden uzak durma: Yasal olmayan yollardan tedarik edilen AlP cihazları, tabletleri kullanılmamalı. Örneğin BAE yönetiminin konuyla ilgili bir uyarısında, “ev içinde konutlarda rastgele AlP kullanımına müsaade edilmez” deniyor.
Havalandırma ve sızma kontrolü: Fumigasyon yapılan mekanlar iyi şekilde havalandırılmalı, işlem öncesinde uyarılar yapılmalı ve komşu alanlara sızma olup olmadığı kontrol edilmeli.
Belirtiler görüldüğünde acil müdahale: Mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, nefes darlığı gibi belirtiler oluşursa hemen temiz hava ortamına çıkılmalı ve tıbbi yardım aranmalı.