Fransa erken genel seçimlerinde hiçbir ittifak ya da partinin Ulusal Meclis'te salt çoğunluğa ulaşamamasının ardından Fransa, 'Ülkeyi kim yönetecek?' sorusu ile karşı karşıya.
REKLAMFransa'da Pazar günü yapılan erken genel seçimlerin ikinci turunda, sol ittifak Yeni Halk Cephesi (NFP) 182 sandalye ile birinci çıkarken, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un merkezci Birlikte (Ensemble) ittifakı 168 sandalye ile ikinci parti oldu.
Aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi'nin (RN) 143 sandalye ile üçüncü sırada yer alması, partinin 30 Haziran'daki seçimlerin ilk turunda ve 9 Haziran'daki Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinde elde ettiği tarihi sonuçlar göz önüne alındığında şaşırtıcı bir yenilgi oldu.
Parlamentonun alt kanadı olan Ulusal Meclis, en fazla sandalye sahibi olan sol ittifak, ikinci sıradaki merkezciler ve üçüncü sırada yer alan aşırı sağcılar olmak üzere üç farklı bloğa bölünmüş durumda.
İttifaklardan hiçbirinin Ulusal Meclis'te hükümet kurmak için gereken 289 sandalyelik mutlak çoğunluğu elde edememesi nedeniyle Fransa, askıda kalan bir parlamento ve potansiyel bir siyasi tıkanıklık ile karşı karşıya kaldı.
Fransa Başbakanı Gabriel Attal, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un koalisyonunun erken seçimlerde çoğunluğu kaybetmesinin ardından Pazar günü istifasını sundu. Ancak yerine geçecek bir aday çıkmadığı için Macron, Attal'dan bir süre daha başbakanlık görevinde kalmasını istedi.
Peki Fransa'yı kim yönetebilir ve önümüzdeki haftalarda yaşanacak olası senaryolar neler?
Başbakan ve kabine nasıl atanır?
Fransa Anayasası'na göre cumhurbaşkanı istediği kişiyi başbakan olarak atama yetkisini elinde bulunduruyor.
Dolayısıyla Macron'un şu anda en büyük blok olan Yeni Halk Cephesi'nden (NFP) birini aday gösterme zorunluluğu bulunmuyor.
Ancak aday gösterilen başbakanın, güven oyu alamaması durumunda hükümetin düşmesine yol açacağı için Ulusal Meclis'te yeterli desteği toplaması gerekiyor.
Hiçbir parti mutlak çoğunluğa, yani hükümet kurmak için yeterli sandalyeye sahip olmadığından Macron ve NFP'nin bir anlaşmaya varması bekleniyor.
Siyaset bilimci Bruno Cautrès, Fransız Le Parisien gazetesine verdiği demeçte, "diğer siyasi partilerden çekimserlik yoluyla gizli ya da açık destek" alınması gerektiğini söyledi.
Başbakan atamasının ardından, başbakan bakanlar kurulunu seçmek ile görevli hale geliyor.
Resmi olarak yetkilendirme yapamasa da teamüllere göre özellikle Dışişleri ve Savunma bakanlıkları Cumhurbaşkanı için gayriresmi olarak ayrılıyor. Bu alanlar, Cumhurbaşkanı'nın müdahil olmasını gerektiriyor.
Olası senaryolar neler?
Sonuç 1: Azınlık hükümeti olarak sol koalisyon kurulur
NFP, aralarında Boyun Eğmeyen Fransa (LFI), Sosyalist Parti (PS), Yeşiller (EELV) ve Fransa Komünist Partisi'nin (PCF) de bulunduğu çok sayıda sol partiden oluşuyor.
Özellikle Fransa'ya kimin başbakan olarak liderlik edeceği gibi hassas bir konuda birçok iç çekişme yaşanıyor.
REKLAMBoyun Eğmeyen Fransa'nın (LFI) lideri Jean-Luc Mélénchon bu rolü üstlenmeye hazır olduğunu defalarca ifade etmiş olsa da NFP içinde kutuplaştırıcı bir figür olmaya devam ediyor.
Fransız aşırı sağı ile Yeşiller partisi uzmanı sosyolog Erwan Lecoeur, "Mélenchon pek çok seçmene itici geliyor, bu nedenle aday gösterilmesi ciddi bir sorun teşkil edecek" dedi.
Solun kendi içindeki yaşadığı probleme değinen Lecoeur, "Solun sorunu, kendini kabul ettirebilecek doğal bir başbakana sahip olmaması. Bu yüzden bir uzlaşma bulmak zorundalar" değerlendirmesinde bulundu.
Lecoeur, Yeşiller Partisi lideri Marine Tondelier ya da LFI'den daha az kutuplaştırıcı bir milletvekili olan Clémentine Autain gibi isimleri potansiyel adaylar olarak gösterdi.
REKLAMAvrupa Politika Analizi Merkezi'nin kıdemli üyesi Nicolas Tenzer ise başbakanın bir siyasi partiden gelmek zorunda olmadığını söyledi.
Euronews'e konuşan Tenzer, "Sosyalist milletvekili Raphael Glucksmann'ın Fransa'nın en büyük sendikalarından birinin lideri Laurent Berger'i aday göstermeyi önermesi gibi siyasi arenanın dışından gelen biri de olabilir. Kendisi başbakanlık için iyi bir uzlaşmacı olabilir" diye konuştu.
Ancak 289 sandalyenin altında bir azınlık hükümeti, sol koalisyonun diğer partilerin güvensizlik oyu tehdidi altında kalacağı anlamına geliyor.
Macron hükümeti 2022'den bu yana 246 sandalyelik öncelikli bir çoğunlukla hükümeti yönetiyor. Yönetebilmesinin nedeni ise diğer partilerin hiçbir zaman güçlerini Macron hükümetine karşı birleştirmemiş olması olarak yorumlanıyor.
REKLAMMacron hükümeti'nde, her yasa tasarısının oylanması için tek tek oy çoğunluğu aramak zorunda kalındı. Ancak düzenli olarak Macron'un kabinesinin yasa tasarılarını oylama yapmadan geçirmesine olanak tanıyan 49.3 sayılı maddeyi kullanmaya başvuruldu. Bu durum da seçmende rahatsızlık yaratıyordu.
Birçok analist, sol ittifakın tartışmalı ismi Mélenchon'un aday olması halinde bir güvensizlik oylamasıyla karşılaşabileceğini öngörüyor.
Sonuç 2: Macron "karma" koalisyon ile mutlak çoğunluğu elde eder
Macron, sol ve sağ partilerin ılımlı isimleriyle kırılgan bir karma koalisyon kurmayı deneyebilir.
Anayasa hukuku uzmanı Benjamin Morel, "Göreceli bir siyasi tıkanıklık durumundayız. Bu nedenle kırılgan bir koalisyon kurmak mümkün olabilir, ancak ideolojik açıdan hâlâ önemli bir çıkmaz bulunuyor" dedi.
REKLAMAncak Fransız aşırı sağı ile Yeşiller partisi uzmanı sosyolog Erwan Lecoeur'a göre Fransa, Almanya gibi diğer AB ülkelerinde yaygın olan bu tür büyük koalisyonlar kurabilecek bir siyasi kültüre sahip değil.
Avrupa Politika Analizi Merkezi'nin kıdemli üyesi Nicolas Tenzer ise "Fransa'nın taviz verme sanatını öğrenmesi gerekiyor. NFP'nin programını ya da Macron'un partisinin programını uygulayamazlar. İkisinin arasında bir şey olmalı" şeklinde değerlendiriyor.
"Aksi takdirde Fransa'da kaos olur ve kaos, 2027 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine zemin hazırlamak için her türlü fırsatı kollayacak olan aşırı sağ için kesinlikle büyük bir fırsat olur."
Ancak LFI'den Mélenchon da dahil olmak üzere birçok parti lideri, belirli ittifaklar kurmaya açıkça karşı olduklarını ifade ettiler.
REKLAMÖte yandan, Mélenchon'un Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) partisi 74 sandalye ile NFP ittifakının içindeki en büyük parti oldu.
Ancak Macron, seçim kampanyası süresince LFI'yi yalnızlaştırmaya çalıştı.
Macron'un eski başbakanı Edouard Philippe ve şimdiki AB ve Dışişleri Bakanı Stéphane Séjourné, LFI partisi ile herhangi olası bir ittifakı reddetti.
Anayasa hukuku uzmanı Benjamin Morel, "Parlamentoda çok sayıda yeniden seçim yapılmasını bekleyen küçük siyasi gruplar olduğunu görüyoruz. Bu durum birçok partinin iyilik yapmamasına sebep olabilir" dedi.
REKLAM3. Seçenek: Macron teknokrat bir hükümet atar
Macron için bir başka seçenek de, Ulusal Meclis'teki farklı blokların duruma göre desteğini alarak, güncel meseleleri ele almak üzere belirli bir bağımsız ve siyasi eğilimi olmayan bilim insanlarından oluşan teknokrat bir hükümet oluşturmak olabilir.
Lecoeur, "Olası teknokrat hükümet, Fransa'nın bir ya da iki yıldan fazla sürmeyecek ve siyasi olmayan ama kaotik bir durumun içine çekilmesine sebep olabilir" dedi.
Ancak Tenzer gibi bazı uzmanlar bunun bir seçenek olabileceği ihtimalini bile reddediyor.
"Teknokratik bir hükümetin mümkün olacağını sanmıyorum çünkü tüm seçimler siyasidir. Örneğin bütçenin belirlenmesi her zaman siyasi olacaktır çünkü hükümet, eğitime, sosyal politikalara daha fazla bütçe ayırıp ayırmayacağına karar vermek zorunda kalacaktır. Bu yanılsamayı ortadan kaldırmalıyız" dedi.
REKLAMBir sonraki önemli tarihler ne zaman?
Fransız Anayasası, parlamento seçimlerinden sonra yeni bir başbakanın atanması için bir son tarih belirtmiyor.
Ancak Ulusal Meclis'in ilk oturumunun 18 Temmuz'da yapılması planlanıyor. Bu yüzden 18 Temmuz başlı başına bir son tarih niteliğinde.
Eğer NFP ve diğer partiler yeni bir başbakan üzerinde anlaşamazlarsa, Fransa siyasi bir tıkanıklık ve çıkmaz ile karşı karşıya kalabilir.
Macron'un önümüzdeki yaza kadar Ulusal Meclisi feshedemeyecek olması da yeni parlamento seçimleri ihtimalini ortadan kaldırıyor.
REKLAMLecoeur gibi uzmanlar böyle bir durumda devlet başkanının "istifa etmekten başka çaresi kalmayacağı" şeklinde görüş belirtiyorlar.