Elektronik parçalar gün geçtikçe küçülürken maliyeti de ucuzluyor. Artık kıyafetlere iliştirilen parçalar birer giysi olarak işlev görebiliyor. Futuris’in bu bölümünde sağlık ve güvenlik sağlayan akıllı kıyafetlerin gelişimine tanık oluyoruz.
Norveç‘in kıyı kentlerinden Trondheim’daki fiyordlardan geçmekte olan bir teknede gece yapılacak balık avı için ağların kontrol edilmesi gerek.
Eldar Aukan, 40 yıllık profesyönel bir balıkçı. Balıkçılık riskli bir meslek. Her yıl dünyanın çeşitli noktalarında yüzbinlerce balıkçı dalgalara kurban gidiyor. Eldar, zorlu hava koşullarında meydana gelen kazaların sıklığından söz ediyor:
“Hava bozunca ve çok rüzgarlı olduğunda tekneden düşmek işten bile değil. Bu benim de bazı tanıdıklarımın da başımıza geldi. Kurtulamadılar. Düştüğünüzde tekrar tekneye çıkmanız çok zor. Kıyafetler ıslanınca ağırlaşıyor. Su ise çok soğuk.”
Eldar’ın kaza anında tekne motoruna durdurmasına yarayan bir uzaktan kumandası var ve onu her zaman üzerinde taşıması gerekiyor. Tekneye geri dönemediğinde su yüzeyinde durabilmesi ve aynı zamanda yardım çağırabilmesi için de bir mekanizmaya sahip.
Trondheim’da özel bir yüzme havuzunda bilim adamları bir Avrupa Birliği Araştırma Projesi tarafından desteklenen akıllı can yeleği prototipi üzerine deneyler yapıyor. Akıllı can yeleği, üzerine iliştirilmiş sensörler yardımıyla kaza anında şişerek suda batmayan, çevreye sinyaller gönderen bir mekanizmaya dönüşüyor.
Proje koordinatörlerinden Hilde Farevik akıllı can yeleğinin işleyişini açıklıyor:
“Akciğer adını verdiğimiz, şişebilen bir parça bulunuyor. Bu parçanın üzerinde gemiden düşüldüğüne dair bir alarm var. Projenin asıl konusu, bu elektronik parçanın giysilere nasıl entegre edilecebileceği üzerine.”
Tasarım bir çok araştırmanın sonrasında geliştirildi. Sensörlerin doğru yerleştirilmesi gerek. Suya batışla denizcinin üzerine sıçrayan suyu birbirinden ayırabilmek önemli. Göğüs üzerine yerleştirilen, kaza anında şişen parçanın en güçlü dalgalarda dahi kazazedenin başını suyun üzerine tutabilmesi gerekiyor.
Akıllı can yeleği, gemilerdeki alıcıya kısa menzilli sinyaller gönderen, otomatik bir radyo ileticisi ile donatılmış. Bu, sistemin gemiyi durdurmasına, denizcileri uyarmaya ve yardım merkezlerine koordinatları bildirmeye yarıyor. Elektronik mühendisi Hakon V. Dovre, gps sistemiyle acil durum merkezine ulaşan sinyallerin nasıl hayat kurtarabileceğine açıklık getiriyor:
“Alıcı birimin gemi direğine yerleştirilmesi planlanıyor. Kazazededen alınan sinyal her yöne yansıtılarak bu anten tarafından çekiliyor. Ayrıca bir GPS anteniyle acil durum merkezine bilgi gönderilebiliyor.”
Buluşun sadece güvenilir olması yeterli değil. Çalışırken rahatlıkla giyilebilir ve temizlenebilir olması da gerekiyor. Diğer türlü balıkçıların bu yeleği kullanmak istemeyeceği tahmin ediliyor. Farevik, ileride üretilecek asıl ürünlerin ilk örneklerden daha işlevsel olacağına dikkat çekiyor:
“Bu, ilk prototip biraz büyük. Daha küçük ve esnek olarak üretilmeli. Giysinin rahat bir parçası gibi olmalı. Balıkçılar bunun varlığını ve o güveni hissetmeli.”
Daha işlevsel ,rahat ve güvenli bir kullanım için yeni nesil akıllı can yeleklerinin icat edilmesi gerekiyor. Bilim adamları yeleğin sadece su geçirme özelliği değil kendini onarma özelliği için yeni deneyler yapıyor.
Akıllı yelek, denizde çok can kurtarabilir. Ancak aynı teknoloji, günlük hayatta, evde de kullanım olanağı sağlıyor.
Hollanda’nın 5. büyük kenti Eindhoven’da araştırmacılar sırt ağrısına çözüm getiren mavi ışık saçan ampüllerle donatılmış bir giysi geliştirdi. Sonuç: Kolaylıkla satın alınabilecek, yenilikçi bir tüketim ürünü. Philips Aydınlatma üretim müdürü Gregor Jelen, giysinin rahat bir kullanım için nasıl tasarlandığından söz ediyor:
“Bir parça kumaşa 40 tane led yerleştirildi. Alet oldukça esnek, bükülebilir ve şu gördüğünüz, parçalı şerit vücudunuzun şeklini alıyor.”
Mavi ışık, tende nitrik oksit üretilmesine neden oluyor. Bu sayede kaslar rahatlayarak kan dolaşımı düzene giriyor. Ağrı dinmiş oluyor. Bunu sağlayan, led ampüllerinin verdiği ısı. Kızılötesi ışın yayan bir sensör, deriye ve gözlere zarar gelmemesini sağlıyor. Araştırmacılar ürünün zararlı ışınlar içermediği için evde güvenle kullanılabileceği görüşünde.
Buluşun tedavi gücünü ölçmek için daha geniş çaplı klinik deneyler sürüyor.
Aydınlatma ürünleri tasarımcısı Rogier van der Heide, söz konusu elektronik giysinin üretiminde en önemli kriterlerin güvenlilik ve rahatlık olduğuna dikkat çekiyor:
“Led teknolojisini kıyafetlere uyarlamak konusunda halen çözülmesi gereken sorunlar var. Yine de gün geçtikçe bu basitleşiyor. Piller halen çok büyük ve sınırlı süre dayanıyor. Ledler daha dayanıklı ve emniyetli hale getirilmeli. Zaten bunun üzerine çalışıyoruz ve neredeyse başardık.”
Avrupa Birliği destekli bu projede geliştirilen teknoloji, hali hazırdaki üretim zinciriyle uyumlu. Bu, elektronik giysilerin üretiminin daha kolay ve ucuz olmasında önemli bir etken. Kumaşlar aynı makinalardan çıkarak geleneksel üretim tahtasından geçiyor.
Isı, sentetik dokuya zarar verebilir. Bu nedenle ısı iletici parça özel bir yapıştırıcı ile kumaşa entegre üretilen ince bakır tellere tutturuluyor. Led ampülleri ise oldukça verimli. Taşınabilir bir batarya ile yeniden şarj edilebiliyor. Proje koordinatörlerinden Koen van Os, bu teknolojinin maliyetinin ileride daha düşük olacağından söz ediyor:
“Burada görebileceğiniz gibi, bu araç düşük kuvvetli elektronik parçalardan yapıldı. Voltaj yüksek değil; düşük akım kullanıldı. Bunu giymek oldukça güvenli. Bu, biraz zaman alacak olsa da, şu günlerde fiyatın düşmesi led bazlı daha geniş yüzeyler üretmemizi kolaylaştırıyor.”
Elektronik kıyafetler, birçok kullanım alanıyla hayatı kolaylaştırıyor. Sağlık ve güvenlik sağlamaları ise en önemli özellikleri.