Avrupa ülkeleri, yabancıların oy kullanmasını tartışırken Avrupa Birliği vatandaşları farklı haklara sahip. Yerleştikleri diğer Avrupa AB ülkelerinde, milliyetlerine bakılmaksızın Avrupa Parlamentosu seçimleri ve yerel seçimlerde oy kullanabiliyorlar.
Bu konuda mevzuatın 20 yıl öncesine dayanmasına rağmen uygulamada bazı eksiklikler olduğu görülüyor.
İsveç vatandaşı Ella Fallgren, 20 yıl İngiltere’de yaşadıktan sonra, 5 yıl önce İtalya’nın Umbria özerk bölgesine yerleşti.
Buraya geldiği andan itibaren günlük hayata uyum sağlayarak yerel seçimlerde oy kullanmayı talep eden Ella, yerel yönetimin seçme hakkını tanımadığından söz ediyor:
“Yerel seçimlerde oy kullanamadığıma biraz şaşırdım. Çünkü İngiltere’deyken her yerel seçimde oy vermiştim. Genel seçimlerde oy veremedeğimi biliyordum ama belediye meclisi seçimlerinde bu hakkım vardı. Sonra internetten araştırdım ve aslında İtalya’da da yerel seçimlerde oy kullanabilirmişim.”
Ella Fallgren önümüzdeki belediye seçimleri için çevreci kimliğiyle meclis üyesi adayı oldu. Ancak idari işlerde önüne çıkan zorlukların kendisini neredeyse yıldırdığından bahsediyor:
“Bir gün öncesinde aday listemizi kaydettirmemiz gerekiyordu. Bana seçmen ve seçilen olabileceğime dair İsveç‘ten bir belge almam gerektiğini söylediler. Tüm bir günümü İsveç‘ten bir kağıt parçası alabilmek için telefonda geçirdim. Sonra bir de çevirmem ve Terni’deki notere götürüp onaylatmam gerekiyordu. O gün tabii ki noter kapalıydı. Yalvarmamız gerekti. Sonunda herşey halloldu, ama sanırım kimse bu konuda doğru bilgiden haberdar değil.”
İtalya’da İtalyan vatandaşı olmayan bir milyon Avrupa vatandaşı yaşıyor. İçlerinden yalnızca %10’u seçmen listelerinde kayıtlı ve bu şekilde oy verme hakkını kullanabiliyor.
İtalya, Avrupa Birliği ülkeleri arasında bu konuda tek örnek değil. Roma’dan Siyaset Sosyolojisi uzmanı Giovanni Moro’ya göre Avrupa vatandaşlığına özgü bu hakkı savunmak büyük önem taşıyor:
“Genel bir bakışla, katılımın düşük olması çok endişe verici. Çünkü yerel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı Maastricht Antlaşması’nda öngörüldüğü gibi Avrupa Birliği vatandaşlarının temel hakkıdır. Daha da önemlisi, bu hak, vatandaşlığın yalnızca geleneksel olan kan ya da toprak bağını temel almadığını, ikametle de ilgili olduğunu gösteriyor. Bu, modern vatandaşlık tarihinde yeni bir kavram.”
L’Aquila şehri, üç yıl önce meydana gelen yıkıcı depremin ardından gerçekleşecek ilk yerel seçimlere hazırlanıyor. Şehri yeniden yapılandırma çalışmaları henüz başlarken, çalışmak için Romanya’dan gelen işçilerle birlikte yabancı nüfusu artmış görününyor
Seçmen listesine kayıt olup yerel seçimler için adaylığını koyan onlarca Romanya vatandaşından biri de Mariana Montean. Mariana, Romanyalı adayların karşılaştığı güçlüklere dikkat çekiyor:
“Sorun şu ki, öncelikle vatandaşların seçmen listesine kayıt olmaya ikna etmek gerekiyor. Sonrasında seçmen kartını almaları için eşlik etmek , iyice açıklamada bulunmak lazım. İki aşamalı bir iş bu. İki aşamalı bir seçim kampanyası yürütüyoruz.”
Yerel seçimlerde adaylığını ilan eden diğer isimlerden Dumitrela ve Ana Monica, siyasete etkin bir şekilde katılımı ve entegrasyonu sağlama çabasında.
30 yaşındaki iki kadın, L’Aquila’ya yerleştiklerinden bu yana geleceğini burada kurmaya çalışıyor. Dumitrela, İtalyan vatandaşlarıyla aynı haklara sahip olmayı istediğinden söz ediyor:
“8 yıldan beri burada yaşamam, burada bir ev satın almış olmam ve iki oğlumun da burada doğmuş olması beni cesaretlendiiryor. Burada kalmak ve diğer İtalyan vatandaşlarıyla eşit olmak istiyorum.”
İtalya’daki en büyük yabancı nüfus, Romanyalılar’dan oluşuyor. Ana, yerleştikleri ülkede kendilerine pek iyi gözle bakılmadığından söz ediyor:
“Ben, Avrupalı olsak da her zaman farklılıklar olacağını düşünüyorum. Çünkü her yerde ırkçı insanlar var, bize farklı muamele yapıyorlar. Bize köleymiş gibi davranıyorlar.”
Dumitrela ve Ana Monica’nın adaylığı bu farklılığı bir miktar da olsa silmelerine yarıyor. Birçok kişinin tebriğini ilettiği Dumitrela, yine de kendi toplumlarından olumsuz tepki aldıklarından söz ediyor:
“Bir Romanyalı gelip bana, “Kendini ne sanıyorsun?” diye sorduğunda ona ellerimi gösteriyorum. Onlara “Adayım ama ben de sizin gibi çalışıyorum. Evlere temizliğe gidiyorum. Size hizmet sunmak için buradayım. Bir Romanyalı olarak sizinle Belediye ve yasalar arasında aracı olabilirim” diyorum.”
Bir diğer Avrupa Birliği ülkesinde yaşamayı seçmek bazı AB vatandaşlarının seçme hakkının kaybolmasına neden olabiliyor. Bazı ülkeler, vatandaşlarını uzun zaman yurt dışında yaşamaları halinde, genel seçimlerde oy kullanmaktan men ediyor.
İrlanda, Birleşik Krallık, Danimarka, Macaristan, Güney Kıbrıs ve Malta, yurt dışında uzun süre ikamet eden vatandaşlarına oy kullanma hakkı konusunda bazı yasaklar getiriyor.
Birleşik Krallık vatandaşları, yurt dışında 15 yıl ikamet etmeleri durumunda oy kullanma hakkını kaybediyor. 30 yıldır Paris’te yşayan
Christopher Chantrey bu uygulamanın yersiz olduğu görüşünde:
“15 yıllık keyfi bir süre biçmek için hiçbir neden göremiyorum. Bu insanlar yurt dışında yaşıyor olsalar bile ülkelerinde olup biteni takip ediyorlar. Kablolu televizyondan, radyolardan, intermnetten herşeyi izleyebiliyorlar. “Eğer seçim listesine kaydolmak isterseniz buna izin veriyoruz”, demeleri gerek.”
Bazıları ise Avrupa Birliği vatandaşlarının genel seçimler dahil tüm seçimlerde oıy kullanma hakkını savunuyor. Avrupa Birliği vatandaşlık inisiyatifi “Let me Vote” üyesi Alain Brun inisiyatifin hedeflerini şu sözlerle ifade ediyor:
“Avrupa Birliği vatandaşlarına ikamet ettikleri ülkede oy kullanma hakkı tanınmasını savunuyoruz. Örneğin Almanya’da yaşayan bir Fransız vatandaşının Almanya’da düzenenen tüm seçimlerde oy kullanabilmesini öneriyoruz.”
Katılımcı demokrasinin yeni bir aracı olan “vatandaşlık inisiyatifi”, işler hale gelebilmek için 1 milyon imza toplamak zorunda.
Oy kullanma hakkı, Avrupa Birliği vatandaşlığını ilgilendiren kavramlardan biri. Avrupa Komisyonu vatandaşların vatandaşlık hakları ve Avrupa’nın geleceği üzerine görüşlerini paylaşmaları için bir anket yayınladı. 2013 Avrupa Vatandaşları Yılı’nda sonuçlar üzerine görüşmeler devam edecek.