Eski AİHM savcısı Rıza Türmen AYM kararıyla ilgili konuştu.
REKLAMAnayasa Mahkemesi'nin (AYM) Şahin Alpay ve Mehmet Altan'ın bireysel başvurularıyla ilgili 11 Ocak 2018 tarihinde verdiği tutuklama için gerekli olan suç işlendiğine dair kuvvetli belirtilerin ortaya konulmadığı, bu nedenle Anayasa'nın 19. maddesinde düzenlenen 'kişi hürriyeti ve güvenliği' hakkının ihlal edildiğine dair verdiği karar bugün (19 Ocak 2018) Resmi Gazete'de yayımlandı.
Öte yandan AYM'nin verdiği kararın alt mahkemeler tarafından yerine getirilmemesinin AİHM'ye direk başvuruların önünü açacağı yönünde yorumlar yapılıyor.
Eski AİHM yargıcı Rıza Türmen, Cumhuriyet gazetesindeki yazısında yaşananları 'hukuk devleti krizinin derinleşmesi' olarak niteledi. Anayasa'nın 153. maddesinde AYM kararlarının kesin olduğunu ve yasama, yürütme ve yargı organlarının bağladığını hatırlatan Rıza Türmen, "153. madde AYM’ye bireysel başvuru hakkı kabul edilmeden önce yazılmış bir maddedir. 2010’da Anayasa değiştirilip AYM’e bireysel başvuru hakkı kabul edilirken, bireysel başvurular 153. maddenin kapsamı dışında bırakılmadı. O nedenle, AYM’nin bireysel başvuru kararları, başka kararları gibi, kesin ve bağlayıcıdır."dedi.
Alt mahkemelerin AYM kararlarına direnme hakkının bulunmadığını belirten Türmen yazısında şu ifadelere dikkat çekti:
- **"Anayasa ve yasalar ilk derece mahkemelerine böyle bir yetki vermemiştir. İlk derece mahkemeleri AYM kararlarını uygulamamakla Anayasa’yı açıkça ihlal ediyor."
** - **"Önce, bir adli kontrol önlemi olan tutuklamanın, davanın esasıyla ilgili olmadığını belirtmek gerekir. Tutuksuz yargılanan bir sanık hapis cezasına mahkûm olabileceği gibi, tutuklu yargılanan bir sanık beraat edebilir."
** - **"Tutuklama ile ilgili Anayasa’da, yasada, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki (AİHS) hükümlerin amacı, kimsenin özgürlüğünden keyfi bir biçimde yoksun bırakılmamasını sağlamak."
** - "AYM’nin kararı ile gazetecilerin hâlâ tutuklu olmalarının hukuksal bir dayanağı kalmadı. Ortada fiili bir durum var. Bir ülkede insanlar hukuka aykırı, keyfi bir biçimde özgürlüklerinden yoksun kılınıyorsa, o ülkede hukuk devletinden söz edilemez."
Bundan sonra ne olacak?
Rıza Türmen AİHM'nin AYM kararlarının yerine getirilmemesi nedeniyle vereceği kararın da büyük olasılıkla benzer yönde olacağını söyledi. Türmen, bu durumda "Gazetecilerin tutukluluklarının sürmesi yeni bir hak ihlali oluşturacak." dedi.
Devletin AİHM kararlarını uygulamakla yükümlü olduğunu söyleyen Türmen, "AYM kararlarına benzer bir kararın AİHM’den çıkması durumunda, ağır ceza mahkemeleri ne yapacak? “AİHM kararlarını da tanımıyorum” mu diyecek? AİHM kararları ile AYM kararları arasındaki fark şu: AİHM kararlarının uygulanması devletin bir yükümlülüğü. Devlet, kararların uygulanması için gerekli önlemleri almak zorunda." ifadelerini kullandı.
İlk derece mahkemelerin karara uymaması nedeniyle AYM'nin etkili bir iç yargı yolu olup olmadığı konusunda soru işaretlerine neden olacağını belirten Türmen, "Bu konudaki tartışma, soyut bir akademik tartışma değil. İnsanlar hukuka aykırı olarak cezaevlerinde bulunuyor. Öte yandan, Türkiye’nin hukuk devletinden ne denli uzak olduğu bütün çıplaklığıyla ortaya çıkıyor. Bu durumda, devlet yetkilileri “Bu yargı organları arasındaki bir tartışmadır. Ben karışmam” diyemez. Hukuk devletine uygun davranılmasını sağlamak devletin sorumluluğu."dedi.