Türk Lirası üzerindeki satış baskısı yeniden artmış durumda. Dolar/TL kuru 7,85 seviyesini aşarak, tarihi zirvesine yükseldi. 2008'den bu yana Dolar, Türk lirası karşısında nasıl bir seyir izledi? Bu süreçte Türkiye'de neler oldu?
REKLAMTürk Lirası üzerindeki satış baskısı yeniden artmış durumda. Dolar/TL kuru 29 Eylül tarihinde 7,85 seviyesini aşarak, tarihi zirvesine yükseldi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Uzun zaman aradan sonra faiz arttırımına gitti ve politika faizini 8.25'ten 10.25'e çıkardı. Ancak TCMB'nin müdahalesine rağmen yabancı dövizlerdeki artış devam ediyor.
Türk Lirası'nın ABD Doları karşısındaki değer kaybı yılbaşından bu yana yüzde 31 seviyesine ulaşmış durumda. Sadece son iki ayda Türk Lirası, Dolar karşısında yüzde 14,6 değer kaybetti.
Türkiye'de son birkaç yılda meydana gelen siyasi çalkantılar Dolar ve Euro'nun TL karşısında değer kazanmasını tetikliyor.
2008'den bu yana Dolar, Türk lirası karşısında nasıl bir seyir izledi? Bu süreçte Türkiye'de neler oldu?
2008'de Dolar 1.3 TL
2008 yılında 1.3 TL seviyesinde olan ABD Doları yaklaşık 5 yıl boyunca 2 TL'nin altında seyrederken 2013 yılında Türkiye'de siyasi çalkalanmalar nedeniyle yükselmeye başladı.
2013 yılı sonunda Türk siyasi tarihinde '17-25 Aralık Yolsuzluk ve Rüşvet Soruşturması' adıyla anılan ve ardından 1 Ocak 2014'te yaşanan MİT Tırları hadiseleriyle birlikte dolar 2 TL seviyesini aştı ve 2014 Ocak ayı sonunda 2.3 TL'den işlem görmeye başladı.
2015 seçimleri
Dolar yaklaşık 1 yıl kadar 2 TL civarında seyrederken 7 Haziran 2015'te yapılan TBMM 25. Dönem Genel Seçimleri öncesi ve sonrasında yaşanan siyasi hareketlilik sonucu 2015 Eylül'ünde 3 TL sınırını aştı. Seçimlerde 2002'den beri tek başına iktidar olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) meclisteki çoğunluğunu kaybederken, seçimlere ilk kez giren Halkın Demokrasi Partisi (HDP) yüzde 10 barajını aşarak 13.1 oy oranıyla 80 milletvekili çıkarmıştı.
Dolar 2016 yılı ilk yarısında 3 TL civarında seyrederken, 15 Temmuz askeri darbe girişimi TL'nin düşüşünü hızladırdı.
Anayasa değişikliği
ABD Doları 2017-2018 döneminde 3 ile 4 TL arasında seyrederken Türkiye'de 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimler döneminde yeni bir ekonomik hareketlilik daha yaşadı. Nisan 2017'de gerçekleşen halk oylaması sonucu Anayasası'nın 18 maddesinde değişikliğe giden Türkiye, haziran ayında Recep Tayyip Erdoğan'ı Cumhurbaşkanı seçti.
Seçimler sonrası geçen 40 günlük süreçte, ABD Doları 4.8 TL civarında işlem görerek 5 TL psikolojik eşiğine yaklaştı.
Rahip Brunson olayı ve ABD'nin yaptırım tehdidi sonrası dolar 7 TL'ye dayandı
2018 Ağustos ayı başında yaşanan gelişmeyse TL'nin son 10 yıldaki en büyük düşüşüne neden oldu.
Casusluk yaptığı suçlamasıyla 9 Aralık 2016'da tutuklanan ABD'li Rahip Andrew Brunson'ın ev hapsine alınması sonrası, önce ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, hemen ardından Başkan Donald Trump'tan peş peşe sert açıklamalar geldi. ABD'nin "Rahip Brunson'un serbest bırakılmaması durumunda Türkiye'ye ekonomik yaptırım uygulayacağını" duyurmasının ardından dolar sadece bir hafta içerisinde 6.5 TL seviyesini geçerek 7 TL eşiğine dayandı.
Ekim 2018'de Brunson'un serbest bırakılmasının ardından doların ateşi düşse de 5 TL'de seyretti ve yaklaşık 6 ay boyunca 5.2 ila 5.6 TL'den işlem gördü.
31 Mart Yerel Seçimleri
2019'da bu sefer yerel seçim sürecine giren Türkiye ekonomisi bu siyasi hareketlenme dolayısıyla bir kez daha kan kaybetti. 31 Mart'ta AK Parti'nin 24 yıl aradan sonra Ankara, İstanbul ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlıklarını kaybetmesiyle sonuçlanan yerel seçim döneminde dolar yeniden yükselişe geçerek 5.7 TL seviyesini gördü.
İstanbul'daki seçim sonuçlarının iptali ve sonrasında yaşanan tartışmalı süreç sonrası 9 Mayıs 2019'da bir ABD Doları 6.1 TL'den alıcı buldu. 23 Haziran seçimlerinde İstanbul'daki yarışı CHP adayı Ekrem İmamoğlu'nun kazanması sonrası dolar 6 TL seviyesinin altına düştü ve 5.5 ila 5.7 TL'den işlem görmeye başladı.
2020 Covid-19 dönemi: Liraya neden satış geliyor?
Çin'de meydana gelen Covid-19 pandemisi bütün dünya ekonomisini derinden sarstı. Türkiye ekonomisi de haliyle bu süreçten etkilendi. Ancak sadece bu durum, Liraya neden yüklü satış geldiğini açıklamak için yeterli değil.
Lirada son dönemde artan değer kaybının arkasında, hükümetin TL'yi desteklemek için Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerini kullanma stratejisinin yarattığı kaygılar önemli rol oynuyor.
REKLAMOcakta 73 milyar 463 milyon dolar olan döviz rezervi ağustosa kadar yüzde 47,2 oranında erimiş durumda. Temmuza göre ise yüzde 14,1 azalarak 38,8 milyar dolara indi.
Uzmanlar bu stratejinin yabancı yatırımcılar tarafından sorgulanır hale geldiğini ifade ediyor.
Döviz cinsi borç da artıyor
Yıl başında 660,5 milyar TL seviyesinde olan Hazine’nin döviz cinsi borç stoku, ağustos sonunda 986,1 milyar TL’ye yükseldi. Artış oranı yüzde 49,3 oldu.
Toplam borç içinde döviz cinsi borçların payı, yıl başında yüzde 49,7 iken, ağustosta yüzde 54,5’e ulaştı. Bu oran, 2017 sonunda 38,9 idi.
Eylül 2020: Azerbaycan-Ermenistan gerilimi de etkili oldu
REKLAMEuronews Türkçe servisine konuşan İktisatçı-Yazar Mustafa Sönmez de konuya ilişkin değerlendirmelerini şöyle yaptı:
"Hatırlayacaksınız 2018'de benzer bir konjonktür yaşandığında bir seferde 6,5 puana yakın bir faiz arttırımı olmuştu. O nedenle bu iki puanın yetersiz olduğu çok açık. Tabi bugünkü yükselişin altında bilinen nedenlere ek olarak uluslararası gerilim de var. Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşananlar önemli bir etken çünkü böyle dönemlerde dövize yöneliş yükselir. Dolayısıyla bunu da analize katmak lazım."