Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın üç doz aşı oldum ifadelerinin ardından küresel çapta tek ya da iki doz şeklinde uygulanan koronavirüs aşıları için üçüncü doza ihtiyaç olup olmadığı yeniden konuşulmaya başlandı.
REKLAMCumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın üç doz aşı olduğunu açıklamasının ardından küresel çapta tek ya da iki doz şeklinde uygulanan koronavirüs aşıları için üçüncü doza ihtiyaç olup olmadığı yeniden konuşulmaya başlandı. Covid-19 aşılarında üçüncü doza gerek olup olmadığı sorusunun yanıtı aşıların etkinlik oranının dışında ne kadar uzun süre koruma sağladığında yatıyor.
Pfizer/BioNTech, Moderna, Astrazeneca, Sinopram, Sinovac ve Sputnik V aşılarından, bazı istisnalar dışında 2 doz yapılırken Johnson & Johnson'ın geliştirdiği Janssen aşısından ise tek doz yapılıyor.
Çin'de 10 Mart'ta onay alan üç dozluk Zhifei Longcom aşısı en az 13 bölgede uygulanıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri, Çin'de geliştirilen Sinopharm aşısının üçüncü dozuna onay veren ilk ülke oldu. İki doz aşı yaptıranlarda antikor seviyesinin düşük olduğu rapor edilince, doz sayısı üçe çıkarıldı. BAE'den sonra Bahreyn de 50 yaş üzeri vatandaşlara ve sağlık sorunu olan risk grubundakilere Sinopram aşısından üç doz yapılacağını duyurdu.
Pfizer/BioNTech ve AstraZeneca aşılarını kullanan İngiltere de sonbahar aylarında, 50 yaşın üstünde olanlar için üçüncü doz aşılamaya geçmeyi planlıyor.
Üçüncü doz cevabını klinik deney sonuçları verecek
Üçüncü doza gerek olup olmadığı sorusunun yanıtı aşıların etkinlik oranının dışında ne kadar uzun süre koruma sağladığında yatıyor. Koronavirüsün varyantlarının aşıya karşı direnç seviyesi de diğer bir etken. Küresel çapta toplu aşılama çalışmaları aralık ayında, yani 6 ay önce başladı. Dolayısıyla henüz 2 doz aşının ne kadar süre koruma sağladığı tam netlik kazanmamışken, üçüncü doz için söylenenler öngörüden öteye geçmiyor.
Aşılama programının ilk başladığı ülkelerden ve hızlı bir şekilde halkın çoğunun aşılandığı İngiltere'de gönüllüler üzerinde 7 ayrı aşının üçüncü doz denemeleri yapılıyor. İlk sonuçların en erken eylül ayında açıklanması bekleniyor.
Alman BioNTech firmasıyla birlikte Covid-19 aşısı üreten ABD'li ilaç firması Pfizer, koronavirüsü önlemede en geç 12 ay içinde üçüncü doz aşıya, ya da her sene düzenli olarak Covid-19 aşısına ihtiyaç duyulabileceğini açıklamıştı. Pfizer'in, üç doz denemelerinin iki yıl süreceği öngörülüyor.
3. doza gereksinim aşıların etkinlik süresine bağlı
Ancak bazı uzmanlar 6 ay boyunca yüzde 50'nin üzerine koruma sağlayan aşıların en az bir yıl boyunca etkili olacağından üçüncü doza gerek duyulmadığı görüşünde.
Araştırmalar, Moderna ile Pfizer/BioNTech aşılarının ikinci dozdan altı ay sonra koronavirüse karşı yüzde 90'dan fazla etkili olduğunu gösteriyor.
17 Mayıs'ta, Nature Medicine bilim dergisinde yayınlanan bir makalede, Sinovac gibi daha az antikor ürettiren aşıların ömrünün daha kısa olduğu yazıyor. Söz konusu makalenin içeriğine ilişkin euronews'e konuşan Heidelberg Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Veli Vural Uslu, araştırmaya göre Sinovac gibi aşıların 6 ila 12 ay içerisinde etkinliğini kaybedecekleri tahmin edilirken daha yüksek koruma sağlayan aşıların en az 12 ay, bazen 24 aya kadar etkili olmasının beklendiğini söyledi.
"Bu tamamen, yüzde 100 doğrudur diyemiyoruz. Çünkü bu makalede kullanılan yöntemde, elimizdeki kısıtlı verilerden bilgisayar modellemesi yapılıyor, dolayısıyla biraz tahmine dayalı ancak bilimsel bir çalışma" diyen Dr. Uslu kısa süre koruyuculuk sağlayan aşılarda üçüncü doza gerek duyulacağını belirtti.
Sinopharm ve Sinovac için 3. doz tartışmaları
Sinopharm ile Türkiye'de yaygın olarak kullanılan Sinovac aşılarının etkinlik seviyelerine ilişkin çelişen veriler ve bu aşıların 6 aydan sonra yeterince koruma sağlamadığı yönündeki kaygılar üzerine üçüncü doz yapılması çağrıları çoğaldı. BAE ve Bahreyn bu aşıların üçüncü dozuna onay verirken, her iki firma da doz sayısına ilişkin klinik deneyleri sürdürdüğünü açıkladı.
Geliştirdiği aşının yüzde 79 oranında koruma sağladığını duyuran Sinopharm, klinik deneylere ilişkin verilerin tamamını ise paylaşmadı.
Farklı ülkelerdeki klinik testlerde farklı sonuçlar elde edilen Sinovac'ın ise Brezilya'da yapılan denemelere göre sadece yüzde 50 koruma sağladığı tespit edilmişti. Dolayısıyla bilim camiasında bu aşı için yapılan 'üçüncü doz' tavsiyeleri arttı.