Savaş suçu nedir? Putin, Ukrayna işgali nedeniyle yargılanabilir mi?

Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC)
Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) © AP Photo
By euronews
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Rusya'nın 24 Şubat'ta başlattığı Ukrayna işgalinin ardından bazı dünya liderleri, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i ve bazı Rus yöneticileri 'savaş suçu' işlemekle suçluyor.

REKLAM

Rusya'nın 24 Şubat'ta başlattığı Ukrayna işgalinin ardından bazı dünya liderleri, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i ve bazı Rus yöneticileri 'savaş suçu' işlemekle suçluyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Rusya'nın ülkesinin doğusundaki Mariupol kentinde bulunan çocuk ve doğum hastanesini bombalamasını 'savaş suçu' olarak nitelendirdi.

Polonya'yı ziyaret eden ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris de, Rusya'nın saldırılarının sürdüğü Ukrayna'da "akılalmaz boyutlarda vahşet yaşandığını" söyledi.

Ukrayna'nın Buça kentini terk eden Rus ordusu, geride cansız bedeni sokak ortasında yatan onlarca ölü sivil bıraktı. Rusya, suçlamaları reddediyor ve bunun bir 'provokasyon' olduğunu belirtiyor.

Batılı liderler ise Rusya'yı bölgede 'savaş suçu' işlemekle suçluyor.

Polonya ve İspanya da Rusya'yı Buça'da "soykırım" işlemekle suçladı.

Peki son günlerde yeniden gündeme gelen ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi başta olmak üzere uluslararası kuruluşların sık sık hatırlattığı Cenevre Sözleşmesi ve diğer sözleşmelere göre savaş suçu nedir?

Savaş suçu nedir?

Savaş suçu kısaca; askeri veya sivil, kişi veya kişilerin, savaş kanunlarını ihlal nedeniyle uluslararası ceza hukuku çerçevesinde yargılanıp cezalandırılabileceği suçlar olarak tanımlanır.

Buna göre;

  • Siviller

Sivillere kasten saldırılamaz. Sivillerin öldürülmesi, kötü muameleye tabi tutulması, zorla çalıştırılması kamu ve özel kişilerin mallarının yağmalanması savaş suçu teşkil eder.

Sivillerin hayatta kalmaları için hayati önem taşıyan altyapılara da saldırılamaz. (Okullar, hastaneler, sivil evleri, su tesisleri, elektrik hatları ve temel olarak sivillerin günlük yaşamları için ihtiyaç duyduğu her şey)

  • Savaş esirleri

Savaş esirlerinin öldürülmesi ya da kötü muameleye tabi tutulması, rehinelerin öldürülmesi gibi eylemler savaş suçu olarak kabul edilir.

Savaş esiri hakkına sahip yaralı askerler de dahil olmak üzere hasta ve yaralıların tedavisi zorunludur.

Savaş hukuku sınırları içinde, yerleşmiş güvenliğinin ihlali, çatışma esnasında kabul edilmiş prosedürlerin ve kuralların çiğnenmesi, örneğin ateşkes bayrağını kaldıranlara saldırmak veya ateşkes bayrağını yanıltıcı şekilde kullanıp saldırmak, savaş suçu sayılır.

Savaş esirlerine ve sivillere karşı kötü davranmak da savaş suçu oluşturan davranışlar arasında yer alır.

Hangi tarafta olursa olsun yaralı ve hasta kişilerle ilgilenilmesi gerekir. Çatışmanın tarafları ayrıca hayatını kaybedenlerin naaşlarını toplamalı ve onurlu bir şekilde geri dönüşlerini kolaylaştırmalı

  • Silahlar

Cenevre Sözeşmesi'ne atıfta bulunan Uluslararası Kızılhaç Örgütü'ne (ICRC) göre, Uluslararası anlaşmalarla kullanımı yasa dışı kabul edilen silahların kullanımı 'amasız, fakatsız' yasaktır.

Örgüte göre her ne kadar uyulmasa bile "savaşın da kendine göre kulları var."

REKLAM

Sivil nüfusun yoğun olduğu bölgelerde, yani şehirlerde ağır patlayıcı silahların kullanılmasından kaçınılmalıdır.

  • Savaş kanunlarının ihlali

Ülkelerarası çatışmalarda savaş kanunlarının ihlali de savaş suçu olarak kabul edilir.

Cenevre Konvansiyonu'na göre anti-personel kara mayınları, kimyasal veya biyolojik silahlar gibi bazı silahlar yasaklanmıştır.

Bu arada savaş suçları toplu katliam ve soykırım olaylarının bir parçası olmasına rağmen, bu tip suçlar genel olarak uluslararası insani hukuk çerçevesinde "insanlığa karşı suçlar" kapsamına girer.

Öte yandan Kızılay'a göre, Eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesinin Uluslararası Örf Adet Hukuku kapsamındaki savaş suçu kavramının aynı zamanda uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışma sırasında gerçekleştirilen ağır ihlalleri kapsadığını kabul ettiğini dikkate almak gerekir. Uluslararası Ceza Divanı ve Ruanda için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesinin tüzükleri de iç çatışmalar sırasında işlenen savaş suçlarını kendi savaş suçları listelerine ekledi.

REKLAM

Savaş suçluları nasıl takip edilir?

Her ülke, şüpheli savaş suçlarını araştırmak kovuşturmakla mükelleftir.

Kimi ülkeler savaş suçlarının takibini diğerlerine göre daha fazla yapıyor.

İngiltere güvenlik teşkilatının üst düzey yöneticileri, Ukrayna'daki olası suçlara ilişkin kanıtların toplanmasına yardımcı olma teklifinde bulundu.

Şüpheli savaş suçluları nasıl yargılanabilir?

Yugoslavya'nın dağılmasından sonra işlenen savaş suçlarının yargılaması için kurulan Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Ruanda'da Hutular tarafından 800 bin kişinin katledildiği Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi tek davaya bakan mahkemeler kuruldu. Uluslararası Ceza Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesinin tüzükleri, iç çatışmalar sırasında işlenen savaş suçlarını kendi savaş suçları listelerine ekledi.

Günümüzde ise savaş suçlarıyla ilgili davalara Birleşmiş Milletler uhdesinde kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ve Uluslararası Adalet Divanı (UAD) bakıyor.

REKLAM

Uluslararası Adalet Divanı

Uluslararası Adalet Divanı, devletler arası anlaşmazlıkları ele aldığı için bireyleri ve bireysel başvuruları kovuşturmuyor. Ukrayna, Birleşmiş Milletler'e bağlı yargı organı Adalet Divanı’na 27 Şubat’ta yaptığı başvuruda 1948 tarihli BM Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle Rusya aleyhine dava açmıştı. Her 3 yılda bir BM Genel Kurulu ve BM Güvenlik Konseyinde ayrı ayrı yapılan seçimlerde, Uluslararası Adalet Divanına 5 yargıç seçiliyor. Lahey merkezli, Birleşmiş Milletler'in temel yargı organı Uluslararası Adalet Divanı'nın 15 üyesi bulunuyor. BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinden biri olan Rusya'nın herhangi bir yaptırım önerisini veto etme hakkı bulunuyor.

Uluslararası Ceza Mahkemesi

Uluslararası Ceza Mahkemesi ise devletlerin mahkemelerine çıkmayan bireysel savaş suçlularını kovuşturuyor. UCM sisteminde fail, kendi ülkesinin yargılamasına tabi olmuşsa, bu durumda Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde ikinci kez yargılanması söz konusu değil. Zira mahkeme, bir kişinin aynı suçtan ikinci kez yargılanamayacağını belirtiyor. UCM, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından kurulan ve ağırlıklı olarak Nazi liderlerini yargılayan Nuremberg Askeri Ceza Mahkemesi'nin yerini aldı. Roma Statüsü'ne dayalı olarak savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçlarına bakan uluslararası Mahkeme, Mart 2003'te faaliyete başladı.

UCM, Ukrayna'daki suçları kovuşturabilir mi?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Kerim Han, Ukrayna topraklarında işlenen suçların soruşturulması için Mahkeme'ye taraf 39 ülkenin müracaat ettiğini açıkladı. Han, yaptığı yazılı açıklamada, aralarında İngiltere, Fransa ve Almanya'nın da aralarında bulunduğu UCM'ye taraf 39 ülkeden, Ukrayna'da işlenen suçların soruşturulması için başvuru aldıklarını bildirdi. Han, ülkelerden gelen bu başvurularla Ukrayna'daki savaş suçu, insanlığa karşı suç ve soykırım suçuna ilişkin delillerin toplanmaya başladığını kaydetti. Ukrayna ve Rusya'nın UCM'ye taraf olmaması sebebiyle bu iki devletin vatandaşlarının işlediği suçlar veya bu iki ülkenin topraklarında işlenen suçlara ilişkin Mahkeme'nin genel bir yargı yetkisi bulunmuyordu. Ukrayna, 8 Eylül 2015'te, UCM'ye taraf olmamasına rağmen 21 Kasım 2013'teki "meydan olayları" ve sonrasında işlenen savaş suçu ve insanlığa karşı suçların soruşturulması için Mahkeme'ye kısıtlı yargı yetkisi vermişti. UCM'ye taraf 39 ülkeden başvuru gelmesiyle Mahkeme'nin yargı yetkisi hem 21 Kasım 2013 öncesindeki suçları hem de muhtemel soykırım suçunu kapsayacak şekilde genişletildi.

Putin, UCM'nin suçladığı hiçbir şüpheliyi iade etmez

Uygulamada şahıslara karşı delil varsa, savcı UCM yargıçlarından bu kişileri Lahey'de görülecek mahkemeye çıkarmak için tutuklama emri çıkarmalarını ister. Mahkemenin yetki alanı üzerindeki sınırlama ise kendini tam olarak burada gösteriyor. Zira Mahkemenin kendi kolluk kuvveti bulunmuyor. Şüphelileri tutuklamak için devletlerden yardım isteniyor. Ancak Rusya, Mahkemenin bir üyesi değil, 2016'da çekildi.

Uzmanlara göre Başkan Putin'in hiçbir şüpheliyi iade etmeyeceği aşikar. Herhangi bir şüpheli bir başka ülkede tutuklanabilir ancak bu oldukça düşük bir ihtimal olarak görülüyor.

REKLAM
Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

ABD Başkan Yardımcısı Harris'ten Rusya'ya karşı savaş suçu soruşturmasına destek

Lavrov: Mariupol'da vurulan doğum hastanesi milliyetçiler için askeri üs olarak kullanılıyordu

Rusya: Konser salonu saldırganlarıyla Ukraynalı milliyetçiler arasındaki bağlatıyı kanıtladık