Fransa, ülkedeki şarap sektörünü derinleşen ekonomik krizden kurtarmaya 'kararlı' olduğunu söylüyor. Ancak bu kurtarma planı ters tepebilir mi?
Fransa, "kötüleşen" şarap endüstrisini kurtarmaya yardımcı olacak ek fonları açıkladıktan sonra yardım için Avrupa Birliği’ne başvurdu.
Hafta başında, Fransız Tarım Bakanlığı, en kırılgan bölgelerde zorlanan çiftliklerde "arzı yeniden dengelemek" ve "yaşanabilirliği geri kazandırmak" amacıyla yeni, kalıcı bir asma söküm planını finanse etmek için 130 milyon euro ayırdığını doğruladı.
Bu süreç, genellikle derin pulluk gibi özel ekipmanlar kullanılarak asmaların ve köklerinin topraktan kesilip kaldırılmasını içeriyor ve hektar başına yaklaşık bin euroya mal olabiliyor.
Bakan Annie Genevard ayrıca, pazarlanamayan aşırı stokların kriz damıtımının finanse edilmesi için Avrupa Komisyonu Tarım ve Gıda Komiseri Chrisophe Hansen’e başvurdu. Arz fazlasının, tüketim yerine sanayi amaçlı kullanılan alkole dönüştürüldüğü süreçten söz ediliyor.
Fransa’daki bağ krizinin arkasında ne var?
Genevard, dünyanın en büyük şarap üreticilerinden biri olan ve küresel bağların yüzde 11'ine ev sahipliği yapan ülkenin, birkaç yıldır "sürekli" bir krizle karşı karşıya olduğunu söylüyor.
24 Kasım’da yayımlanan bir açıklamada, "büyük jeopolitik gerilimler" de dâhil, üçlü bir sorunlar bileşimini sorumlu tuttu.
Bu, yılın başlarında Donald Trump’ın Avrupa menşeli alkollere yüzde 200 gümrük vergisi uygulamakla tehdit etmesinin ardından geldi. Bu hamle hızla geri çekildi. Ancak Fransa şarap endüstrisi için kritik bir pazar olan ABD’ye ihracata yüzde 15 gümrük vergisi birkaç ay sonra açıklandı.
Uzmanlar, tarifelerin döviz kurlarıyla birleşmesinin Fransa’nın yıllık şarap ve distile içki satış gelirlerini yaklaşık 1 milyar euro azaltabileceğinden endişe ediyor.
Şarap tüketimindeki süregelen düşüş, özellikle kırmızı şaraplarda, Fransa’nın bağ krizine de katkıda bulundu. Geçen yıl, dünya genelinde şarap tüketimi 60 yılı aşkın sürenin en düşük seviyesine gerilerken, çok sayıda anket 1997 ile 2021 arasında doğan Z Kuşağı’nın alkole bütünüyle sırt çevirdiğine işaret etti.
Tüm bunların üstüne, Genevard sektördeki sıkıntının iklim değişikliği ile daha da ağırlaştığını, bunun birkaç yıldır hasatları "defalarca etkilediğini" savundu.
Bakan, "Özellikle zorlayıcı bütçe koşullarına rağmen ve bütçe yasasının kabulüne bağlı olan bu önemli yeni mali çaba, hükümetin şarap endüstrimizi uzun vadede kurtarma ve yeniden ayağa kaldırma kararlılığını gösteriyor," diyor.
"Bu, yapısal bir dengesizliği düzeltmeye yönelik bir acil durum planı daha değil, şarap sektörümüze ve bu üretim bölgelerindeki çiftçilere yapılmış bir yatırım."
Söküm nedir?
Bağların sökülmesi fikri yeni değil. Kökeninin, Roma İmparatoru Domitian’ın, Roma şaraplarına rakip olabileceği korkusuyla Batı Avrupa’da kabaca bugünkü Fransa’ya karşılık gelen antik bölge Galya’daki üzümlerin yüzde 50’sinin sökülmesini emrettiği birinci yüzyıla uzandığı düşünülüyor.
O tarihten bu yana, asma sökümüne yönelik sübvansiyonlar birkaç kez getirildi ve artık fazla üretimi damıtmaya veya depolamaya kıyasla daha ekonomik bir önlem sayılıyor.
Güney Fransa’daki Terrasse du Larzac’ta Domaine Alain Chabanon bağının ortağı Pierre Metz, Euronews Green’e, "Bugünün sorunu, özellikle kırmızı şaraplarda, çoğunlukla giriş seviyesinde, aşırı şarap üretimi ve tüketimde büyük bir düşüş," diyor.
"Genç tüketicilerin daha az şarap tüketme eğilimi, satıcıları fiyatları düşürmeye zorluyor. Bu da üretici seviyesinde fiyatları aşağı çekiyor."
Metz, üreticilerin artık bir litre "genel" Bordeaux şarabı için yaklaşık 0,80 € alabildiğini açıklıyor.
"Üretici lobi gruplarının önerdiği çözüm, üretimi azaltmak," diye ekliyor.
"Verimsiz bir bağın bile hastalık yayılmasını önlemek için bakımı para tutar; bağı bakımsız bırakırsanız ödenmesi gereken cezalar var."
Asma sökümünün iki yolu var: kalıcı veya geçici. İkincisi, bağ sahiplerinin ısıya dayanıklı çeşitlerle yeniden dikim yapmasına ve yükselen sıcaklıklara uyum sağlamasına olanak tanır, ancak bu yine de birkaç yıl üretimi düşürür.
Orman yangını riski
Bağların kalıcı olarak sökülmesi, yaban hayatını rahatsız etmek ve orman yangınlarının önlenmesini zorlaştırmak dahil, kendi risklerini beraberinde getirir.
İklim değişikliğinin körüklediği kuraklık ve artan sıcaklıklar, kıtanın birçok bölgesini daha kırılgan hale getirirken Avrupa hiç olmadığı kadar çok yangınla karşı karşıya. Avrupa Komisyonu’na göre, yalnızca Fransa’da orman yangını riski altındaki alanın 2040’a kadar yüzde 17 artması bekleniyor.
Ancak, düzgün bakılan bağlar çözümün parçası olabilir. Araştırmalar, asma parsellerinin yakıtta sürekliliği keserek ve alevlerin yayılmasını yavaşlatarak "yangın şeridi" gibi işlev görebileceğini gösteriyor.
AB’nin tarım ve kalkınma birimi, "Yangına yatkın bölgelerde yapılan çalışmalar, sıra araları yanıcı bitki örtüsüyle aşırı büyümediği sürece, iyi bakım yapılan bağların kenarında orman yangınlarının çoğu zaman durduğunu gösterdi," diye ekliyor.
Metz, riskin çit dikimi, arazi üzerindeki yabani büyümenin sürülmesi ve genel bakımın aksatılmamasıyla azaltılabileceğini söylüyor. Ancak bunun yüksek maliyetleri olur; bağlarını sökmeyi seçen işletmeler bunu karşılayamayabilir.
Sökülen asmalar, çiftçilerin sebze ve tahıl gibi ürünler yetiştirmesine de alan açabilir; ama çoğu, bunun yine peşin maliyet gerektirmesi nedeniyle araziyi çıplak bırakmayı tercih ediyor.
İklim değişikliği şarap endüstrisini nasıl etkiliyor?
"İklim değişikliği bağ sahipleri için günlük bir konu," diyor Metz ve küresel ısınmanın körüklediği sıcak dönemlerin "çoğalmasına" işaret ediyor.
Bu yaz, Charente ve Aude’nin bazı bölgelerinde sıcaklıklar 43°C’ye çıkarken Fransa’nın birçok yeri yüksek sıcaklık alarmına geçirildi. Kavurucu sıcaklıkların, Aude’da 160 kilometrekareyi yakan büyük bir yangının başlıca tetikleyicilerinden biri olduğu belirlendi.
Metz, "Bu ardışık sıcak hava dalgaları, yağışın azalması ve yeraltı suyu rezervlerinin her yıl daha düşük olması nedeniyle bir su sorununu da beraberinde getiriyor," diye ekliyor. "Bazı büyük üretim bölgeleri ancak sulamayla ayakta kalabiliyor; su kıtlığı arttıkça bu da giderek daha maliyetli hale geliyor."
Haziran ayında Avrupa Kuraklık Ajansı, Avrupa’nın üçte birini kuraklık koşullarında, yüzde 10’unu ise kriz halinde sınıflandırdı. Fransa’da, 30 bin'den fazla sakininin su tedariki kesintiye uğradı.
Metz, kitlesel üreticilerden farklı olarak asmalarını sulamamayı ve gübre kullanmamayı tercih ediyor; bunun bitkiyi "hayatta kalma içgüdüsünü kullanmaya" ve "yeraltı suyunu aramak için köklerine yönelmeye" zorladığını söylüyor.
İyi şarap üreticilerinin korumaya ihtiyaç duymadığını ve değişen çevreye uyum sağlayabilecek durumda olması gerektiğini savunuyor.
Metz, "Gerçek yardım, hektar başına verimi düşürerek kalite artışını teşvik etmek olur," diye ekliyor. Bağ sökümünün çoğu üretici için "sıcak taş üzerindeki bir su damlası" gibi olacağını savunuyor.