Dünyanın en güçlü ve en modern haber alma teşkilatlarına sahip olduğu düşünülen İsrail'in, Hamas'ın saldırısını önceden anlayamaması, iç kamuoyunda "istihbarat zafiyeti" tartışmalarını başlattı. Peki Hamas'ın saldırısında İsrail nasıl 'gafil' avlandı?
REKLAMYüksek güvenlikli sınırlar, güvenlik kameraları ve 24 saat nöbet tutan askerler...Gazze'de yaşayan Filistinliler, İsrail'in gözünün sürekli üzerlerinde olduğunu yakından bilir.
Keza gözetleme uçakları da gökyüzünde sürekli vızıldar.
İstihbarat teşkilatları ise teknolojik kaynakların yanı sıra siber yeteneklerini de kullanarak mütemadiyen kendileriyle ilgili bilgi toplar.
Ancak analistlere göre, bariyerleri yıkan ve yüzlerce militanını İsrail'e göndererek yüzlerce kişinin ölümüne ve bölgenin yeni bir savaşa sürüklenmesine yol açan Hamas'ın eşi benzeri görülmemiş saldırısı öncesi İsrail'in gözleri adeta kapalıydı.
İsrail istihbarat teşkilatları on yıllar boyunca elde ettikleri 'başarılar' sayesinde yenilmezlik havasına kapılmıştı.
Batı Şeria'daki komploları engellemiş, yurt dışında Hamas ajanlarına suikastlar düzenlemiş ve iddialara göre İran'ın merkezinde İranlı nükleer bilim insanlarını öldürmüştü.
Hatta Mossad, Şin Bet ve askeri istihbarat kurumları, çabaları tökezlediğinde bile gizemini korumuştu.
Ancak İsrail'i büyük bir bayramda hazırlıksız yakalayan hafta sonu saldırısı, ülkenin itibarını şüpheye düşürdü.
Keza daha zayıf ama kararlı bir düşman karşısında hazır olup olmadığına dair soruları da gündeme getirdi.
"Aksa Tufanı" saldırısının üzerinden 48 saat geçmesine rağmen Hamas militanları İsrail topraklarında güvenlik güçleriyle çatışmaya devam ediyor. Diğer yandan da onlarca İsrailli, hala Gazze'de Hamas'ın elinde esir bulunuyor.
Yaşananları "Büyük bir başarısızlık." diye yorumlayan Başbakan Binyamin Netanyahu'nun eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Yaakov Amidror, "Operasyon aslında Gazze'deki (istihbarat) yeteneklerinin iyi olmadığını da kanıtlıyor." değerlendirmesinde bulundu.
Amidror, başarısızlıkla ilgili açıklama yapmaktan kaçınsa da ortalık yatıştığında bu durumdan çıkarılması gereken dersler olduğunun altını çiziyor.
Askeri Sözcü Tuğamiral Daniel Hagari de ordunun halka "açıklama borçlu olduğunu" kabul ediyor ama bunun zamanının şu an olmadığını belirterek, "Önce savaşırız, sonra soruştururuz." diyor.
Kimileri ise suçu sadece istihbarat zafiyeti ya da istihbarat hatasına yüklemek için henüz çok erken olduğu görüşünde.
Batı Şeria'daki düşük seviyeli şiddet dalgasının hükümetin bazı askeri unsurları oraya kaydırmasına neden olduğunu ifade ediliyor.
Bazı eleştirmenler ise Netanyahu'nun aşırı sağcı hükümetinin "yargı reformu" girişimleri nedeniyle İsrail'i sarsan siyasi kaosa işaret ediyor.
Daha önce yapılan açıklamalarda, Netanyahu hükümetinin "yargıyı ele geçirme planı" diye tanımlanan tartışmalı yasa tasarısının, ordudaki bütünlüğü tehdit ettiğine işaret edilmiş ve 'bölünme' uyarılarında bulunulmuştu.
Ancak plandan önceden haberdar olunmaması, İsraillilere karşı son on yılların en ölümcül saldırısına yol açan olaylar zincirinin başlıca sorumlusu olarak görülecektir.
REKLAMİsrail 2005 yılında askerlerini ve yerleşimcileri Gazze Şeridi'nden çekerek bölgede olup bitenleri yakından takip etme imkanını bir anlamda ortadan kaldırdı.
Bununla birlikte İsrail, Hamas'ın 2007'de Gazze'nin yönetimini ele geçirmesine rağmen teknolojik ve insan istihbaratını kullanarak üstünlüğünü korudu.
Hamas liderlerinin yerlerini net olarak bildiğini iddia etti ve bunu bazen liderlere evlerinde uyurken düzenlediği suikastlarla kanıtladı.
İsrail, Hamas üyelerini ve silah taşımak için kullandığı yeraltı tünellerinin nereleri vuracağını biliyordu ki kilometrelerce uzunluktaki gizli tünelleri yok etti.
Bu yeteneklere rağmen Hamas planını gizli tutmayı başardı.
REKLAMMuhtemelen aylar süren bir planlama ve titiz bir eğitimle gerçekleştirilen ve çok sayıda grubun koordinasyonunu içeren saldırı, İsrail'in istihbarat radarından kaçmış gibiydi.
Emekli general: Hamas, taş devrine geri döndü, teknoloji kullanmıyorlar
Emekli İsrailli General Amir Avivi, Gazze'de bir dayanağı olmayan İsrail güvenlik güçlerinin istihbarat elde etmek için giderek daha fazla teknolojik araçlara bel bağladığını belirtiyor.
Avivi, militanların artık teknolojik istihbarattan kaçınmanın yollarını bulduklarını ve İsrail'e niyetlerine dair eksik bir görüntü verdiklerinin altını çiziyor.
"Karşı taraf teknolojik üstünlüğümüzle başa çıkmayı öğrendi ve bunu ortaya çıkarabilecek teknolojiyi kullanmayı da bıraktı" diyen Avivi, eski komutanlardan oluşan şahin duruşuyla bilinen İsrail Savunma ve Güvenlik Forumu'nun başkanı ve kurucusu olarak görev yapıyor.
Militanların telefon ve bilgisayar kullanmadığını ve hassas işlerini teknolojik casusluğa karşı özel olarak korunan odalarda yürüttüğünü ya da yeraltına indiğini söyleyerek, "Taş Devri'ne geri döndüler" diyor.
REKLAMAncak Avivi, başarısızlığın istihbarat toplamanın ötesine geçtiğini kaydederek İsrail güvenlik birimlerinin Hamas'ın niyetlerine ilişkin yanlış kanıya dayanarak aldıkları istihbarattan doğru bir resim çıkaramadıklarını da ifade ediyor.
Savunma yorumcusu Amos Harel, Haaretz gazetesindeki yazısında "Uygulamada Hamas'ın binlerce olmasa da yüzlerce üyesi aylardır sürpriz bir saldırıya hazırlanıyordu, ama bu sızmadı" diyor ve ekliyor:
"Sonuçlar felaket oldu."
İsrail'le istihbarat paylaşan müttefikler, güvenlik birimlerinin gerçeği yanlış okuduğunu söylüyor.
Mısırlı casus: Onları uyardık ama hafife aldılar
Mısırlı bir istihbarat yetkilisi, İsrail ile Hamas arasında sık sık arabuluculuk yapan Mısır'ın İsraillilerle "büyük bir şey" hakkında defalarca konuştuğunu söyledi, ancak ayrıntı vermedi.
REKLAMAynı isim, İsrailli yetkililerin Batı Şeria'ya odaklandığını ve Gazze'den gelen tehdidi önemsiz gibi gösterdiğini aktardı.
Netanyahu hükümeti, son 18 ayda artan şiddet dalgası karşısında güvenlik önlemleri talep eden Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimcilerin destekçilerinden oluşuyor.
Mısırlı casus, “Onları, çok yakında bu durumda bir patlama olacağı ve bunun büyük olacağı konusunda uyardık. Ancak uyarıları hafife aldılar." diye konuştu.
İsrail aynı zamanda Netanyahu'nun "yargıda revizyon" planıyla meşgul oldu ve kamuoyu hiç olmadığı kadar bölündü.
Netanyahu, savunma birimlerinin direktörlerinin yanı sıra bazı eski istihbarat başkanları tarafından, söz konusu yargı reformu planının ülkenin güvenlik servislerinin uyumunu bozduğu yönünde defalarca uyarıldı.
REKLAMObama yönetimi sırasında İsrail-Filistin müzakereleri için özel temsilci olarak görev yapan Martin Indyk, yaptığı değerlendirmede, yasal değişiklikler konusundaki iç bölünmelerin "İsraillilerin hazırlıksız yakalanmasına" katkıda bulunan ağırlaştırıcı bir faktör olduğunu dile getirdi.
"Bu, İsrail ordusunu öyle bir şekilde sarstı ki, sanırım bunun büyük bir dikkat dağıtıcı olduğunu keşfettik" dedi.
Eski Bakan Sheetrit: Bu utancın silinmesi mümkün değil
Eski bakanlardan Meir Sheetrit, Maariv gazetesindeki yorum yazısında, "Bu hem siyasi ve operasyonel açıdan hem de istihbarat açısından bir başarısızlık. Düşmanın buldozerle çitleri aşıp araçlarla içeri girmesini ve onları durduracak kimsenin olmamasını nasıl açıklayabiliriz? İsrail ordusu nerede? En modern silahlar ve insansız hava araçları, helikopterler, tanklar, askerler nerede? Bu utancın silinmesi mümkün değil." eleştirisinde bulundu.
Saldırının, Mısır'ın 6 Ekim 1973 tarihinde başlattığı Yom Kippur Savaşı'nın yıl dönümünde gerçekleştiğini anımsatan Sheetrit, "2023 başarısızlığı, Yom Kippur Savaşı'nın başarısızlığından daha kötü. Yüzümüze bir tokat gibi çarpan bu korkunç gerçeğe inanmakta güçlük çekiyorum." ifadelerini kullandı.
Analist Harel: Siyasi şoklara neden olacak büyük başarısızlık
Haaretz gazetesi analistlerinden Amos Harel, saldırının siyasi şoklara neden olacak büyük bir başarısızlık olduğunu kaydederek şu ifadeleri kullandı:
REKLAM"İçinde bulunduğumuz durum, acı verici tarihi bir karşılaştırma yapmayı gerektiriyor. İsrail'in Gazze'ye dair düşüncesi çökmüştür. Siyasette, savunma kuvvetlerinin konuşlandırılmasında ve sürprizlere hazırlıklı olmada başarısız olunmuştur. Cumartesi gecesi İsrailli siyasetçiler ve komutanlar, evlerinde güven içinde uyumuş ve erken uyarı olmadığı için kuvvetler takviye edilmemiştir."