Testlerin kaldırılması kararı, ABD'de ikinci dönemine başlayan Donald Trump’ın Grönland’ı satın alma arzusunu dile getirdiği ve Kopenhag ile Nuuk arasındaki tansiyonun yükseldiği bir dönemde alındı.
REKLAM
İnsan hakları kuruluşlarının uzun süredir kültürel açıdan Grönland halkına uygun olmadığı gerekçesiyle eleştirdiği tartışmalı "ebeveyn yeterliliği" testleri, Danimarka tarafından kaldırılıyor.
Bu psikometrik testlerin, özellikle Inuit kökenli ailelerde çocukların ebeveynlerinden ayrılmasına neden olduğu öne sürülüyordu. Grönland ve Danimarka hükümetleri, testlerin yerine Grönland kültürü ve diline özel bir birim oluşturulmasına karar verdi.
Danimarka Sosyal İşler Bakanı Sophie Hæstorp Andersen, Grönlandlı ailelerin bu değişiklikle daha adil bir değerlendirme sürecine kavuşacağını ifade etti.
İnsan hakları örgütleri, Danimarka’nın çocuk koruma soruşturmalarında kullandığı ve “ebeveyn yeterliliği incelemesi” anlamına gelen FKU adlı psikometrik testlerin ayrımcı etkilerine yıllardır dikkat çekiyordu. "Grönland halkı ve diğer azınlıklar için kültürel olarak uygun olmayan" bu testler aracılığıyla Danimarka'nın bir zamanlar kolonisi olan özerk adanın dış ilişkileri ve güvenlik politikalarını hâlâ kontrol ettiği öne sürülüyordu.
Testlerin kaldırılması kararı, ABD'de ikinci dönemine başlayan Donald Trump’ın Grönland’ı satın alma arzusunu dile getirdiği ve Kopenhag ile Nuuk arasındaki tansiyonun yükseldiği bir dönemde alındı.
Danimarka hükümeti yaptığı açıklamada, “Standart bir psikolojik testin Grönland kültürü ve dilini yeterince dikkate alıp almadığı konusunda şüpheler dile getirildi. Bu nedenle, Danimarka hükümeti ve Grönland hükümeti, Grönland kökenli ailelerle ilgili çocuk davalarında standart psikolojik testlerin kullanımını kaldırma konusunda anlaşmaya vardı,” dedi.
Kararın, özellikle geçen yıl sonunda büyük yankı uyandıran bir davanın ardından gelmiş olması da dikkat çekici. Keira Alexandra Kronvold’un kasım ayında doğum yaptıktan sadece iki saat sonra çocuğundan ayrılması, büyük bir öfkeye ve Kopenhag ile Nuuk’ta devam eden protestolara neden olmuştu.
Danimarka Sosyal İşler ve Konut Bakanı Sophie Hæstorp Andersen başlangıçta bu testleri yasaklama çağrısı yapmaktan kaçınmış, yalnızca belediyelerin bu testleri kullanmayı bırakmayı düşünmelerini önermişti. Ancak geçtiğimiz hafta Andersen, testler hakkında dile getirilen “ciddi endişeleri” dinlediklerini ve Grönland kültürü konusunda uzman bir birim kurarak bu vakalarda belediyelere destek olacak bir alternatif geliştirdiklerini belirtti.
2022 yılında Danimarka İnsan Hakları Enstitüsü, bu testlerin kültürel farklılıkları dikkate alacak şekilde uyarlanmadığını, bu nedenle Grönlandlı ebeveynlerin “gerçek bir kanıt olmaksızın düşük test puanları alarak, örneğin bilişsel yeteneklerinin azaldığı sonucuna varılma riski taşıdıklarını” belirtmişti.
Danimarka İnsan Hakları Enstitüsü Direktörü Louise Holck, pazartesi günü yaptığı açıklamada, testlerin kaldırılmasını memnuniyetle karşıladığını belirterek, “Bu testler dil engellerini ve kültürel farklılıkları hesaba katmıyor, bu da Grönlandlı ebeveynlerin adaletsiz bir şekilde değerlendirilme riskini artırıyor,” dedi.
Ancak bazı kesimler kararın zamanlamasının manidar olduğunu düşünüyor. Inuit film yapımcısı ve protestoların düzenleyicisi Aka Hansen, “Yasaların birdenbire değiştirilebilmesi bizim için büyük bir sürpriz oldu. Bu, çok uzun zaman önce yapılması gereken bir şeydi ve her bir vakanın Inuit bir ekip tarafından yeniden değerlendirildiğinden emin olmamız gerekiyor,” dedi.
Hansen ayrıca, açıklamanın Trump'ın oğlu Trump Jr.’ın yakın tarihli ziyareti olmasaydı yapılıp yapılmayacağını sorgulayarak, “Buraya gelmeseydi hiçbir şeyin değişmeyeceğinden korkuyorum,” dedi.
Trump’ın Grönland’ı satın alma yönündeki girişimlerinden bu yana, Kopenhag Washington’a karşı diplomatik bir atak başlattı ve Grönland’a yönelik tutumunu hızla değiştirdi.
Pazar gecesi hem Danimarka’da hem de Grönland’da yayınlanan bir televizyon tartışmasında, Grönland Başbakanı Mute Egede, özerk bölgenin artık “iyi bir sömürge efendisi oldukları için” Kopenhag’a minnettar olmasının beklenmesinden bıktığını söyledi. Egede ayrıca, Danimarka, Grönlandlılara daha iyi davransaydı, belki de Grönland’ın geleceğinin bu kadar çok tartışılmayacağını da sözlerine ekledi.
Ebeveyn yeterliliği testlerinin kaldırılmasıyla ilgili açıklamaya yanıt veren Grönland Çocuk, Gençlik, Eğitim, Kültür, Spor ve Kilise Bakanı Aqqaluaq B. Egede, “Danimarka hükümetinin, Naalakkersuisut (Grönland hükümeti) ve Grönland halkının yürekten dileklerini yerine getirme konusundaki anlaşmasından çok memnunum. Grönlandlı ailelerin ebeveynlik yeterliliği incelemelerinde psikolojik testlerin kullanımını durdurma hedefimize ulaşmak uzun bir süreç oldu,” dedi.
Egede ayrıca, psikolojik testlerin Grönlandlı çocukların yanlış bir şekilde yerleştirilmesine yol açmış olabileceği vakaların yeniden değerlendirileceğini açıkladı.
Bakan Andersen yaptığı açıklamada, “Bir çocuğun evden alınması, bir ailenin başına gelebilecek en müdahaleci şeylerden biri. Grönlandlı ailelerle ilgili çocuk davalarına yaklaşım konusunda Grönland hükümeti ciddi endişeler dile getirdi. Bu endişeyi dikkate aldık. Şimdi standart psikolojik testlerin yerini Grönland dili ve kültürü konusunda uzman bir birimin aldığı iyi ve ortak bir çözüm bulduk. Bu çözümün, Danimarka’daki Grönlandlılara huzur ve güvenlik geri kazandıracağını umuyorum,” dedi.
Hükümet, “en kısa sürede” bir yasa tasarısı sunacağını ve yeni yasayı “en geç 1 Mayıs 2025’e kadar” yürürlüğe koymayı planladığını belirtti.