Boko Haram’ın artan saldırıları Nijerya’nın kuzeydoğusunda güvenliği ciddi şekilde tehdit ediyor. Militanlar, yılbaşından bu yana birçok kez askeri üsleri hedef aldı, yollara patlayıcılar yerleştirdi ve köylere baskınlar düzenledi.
Nijerya’da militan grup Boko Haram, 2009 yılında Batı tarzı eğitim müfredatına karşı mücadele edilmesi ve radikal İslam anlayışlarının dayatılması için silaha sarıldı.
Çatışma zamanla Nijerya’nın kuzeydeki komşularına da sıçradı. Birleşmiş Milletler’e göre yaklaşık 35.000 sivil hayatını kaybetti ve 2 milyondan fazla insan yerinden edildi.
Geçen hafta Borno eyaletindeki Gajibo köyünde meydana gelen son saldırıda, militanlar Nijerya ordusunu destekleyen yerel bir milis gücünden 9 kişiyi öldürdü. İsyancıların yaklaştığını öğrenen askerlerin üssü terk ettiği, bu nedenle saldırının gerçekleştiği bildirildi. Bu saldırı, son aylarda köylere düzenlenen baskınlar ve yollara döşenen mayınlara ek olarak gerçekleşti.
Borno'nun Hawul bölgesinde yaşayan Nyelni Kwari, köyüne dönmenin artık güvensiz olduğunu söylüyor: “Maalesef, kendimi güvende hissedecek kadar durum iyileşmedi.”
İki fraksiyon
Boko Haram yıllar içinde iki ayrı fraksiyona bölündü.
Bunlardan biri, IŞİD tarafından desteklenen Batı Afrika İslam Devleti Eyaleti (Islamic State West Africa Province - ISWAP). Bu grup özellikle askeri hedeflere yönelik saldırılarla tanınıyor. Associated Press’in derlediği bilgilere ve uzmanlar ile güvenlik raporlarına göre ISWAP bu yıl en az 15 kez orduya karşı üstünlük kurdu.
Mayıs ayında ISWAP, Gajibo, Buni Gari, Marte, Izge ve Rann’daki karakollara saldırdı; ayrıca Nijerya-Kamerun ortak üssüne (Wulgo ve Soueram) da saldırı düzenledi. Malam Fatori, Goniri, Sabon Gari, Wajiroko ve Monguno gibi diğer yerler de hedef alındı. Grup genellikle gece saldırılarıyla tanınıyor.
IŞİD, Avrupa Birliği (AB), Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Birleşmiş Milletler (BM) ve pek çok başka örgüt ve ülke tarafından terör örgütü olarak kabul ediliyor.
Diğer fraksiyon, Cemaat-i ehl-i sünneti't davet'ü-l ve'l-cihad (Jama’atu Ahlis Sunna Lidda’awati wal-Jihad - JAS), giderek daha fazla sivilleri ve iş birlikçi olarak görülen kişileri hedef alıyor. Bu grup fidye için adam kaçırma ve soygunlarla ayakta kalıyor.
Yayılma riski
Good Governance Africa adlı sivil toplum kuruluşundan kıdemli araştırmacı Malik Samuel’e göre, ISWAP’ın başarısı, rakip JAS’a karşı elde ettiği toprak kazanımlarının yanı sıra, saldırılarını farklı bölgelerde “eş zamanlı ve koordineli” biçimde gerçekleştirmesine olanak tanıyan yerelleşmiş yapısından kaynaklanıyor.
Samuel şöyle diyor: “Bu yapı altında saldırıların öngörülemez oluşu, ISWAP’ın stratejik yetkinliğinin arttığını gösteriyor.”
Samuel’e göre, Irak ve Suriye’deki IŞİD yapılanmasından gelen dış destek de çok kritik bir rol oynuyor. Bu destek, grubun gelişen taktiklerine de yansıyor: Gece baskınları, hafif ama etkili silahlarla yapılan hızlı saldırılar ve ticari amaçlı dronların bomba atmak için modifiye edilmesi gibi.
Ateş gücü zayıf ve sayıca azlar
Borno’daki stratejik Dikwa kasabasındaki askeri faaliyetlere aşina olan yerel bir STK çalışanı Ali Abani, ordu üslerinin yetersiz personelle donatıldığını ve genellikle uzak bölgelerde bulunduğunu, bu nedenle saldırılara açık hale geldiğini söylüyor.
Abani, “Silahlı adamlar geldiklerinde askerleri kolayca alt edebiliyorlar,” diyor.
Abani'ye göre hava desteği ya da çevre birliklerden takviye genellikle çok geç geliyor. Bu da militanların üslerdeki silahları ele geçirerek cephanelerini güçlendirmelerine olanak tanıyor. 12 Mayıs'ta yaşanan bir saldırıyı hatırlatan Abani, askerlerin sayıca az oldukları için kaçtığını, militanların da cephaneye el koyduğunu söylüyor.
Ayrıca, pişman olduklarını söyleyerek teslim olan bazı eski militanların, daha sonra istihbarat ve lojistik desteği sağlamaya devam ettiklerine dair haberler de var.
Nijerya, ‘neredeyse her gün’ toprak kaybediyor
2013 ve 2014 yıllarında Boko Haram, 276 Chibok’lu kız öğrenciyi kaçırdı ve Belçika büyüklüğünde bir alanı kontrol ederek dünya çapında tanındı.
Her ne kadar sonraki askeri operasyonlarla bu toprakların büyük kısmı geri alınmış olsa da, saldırılardaki son artış geçmişteki karanlık günlere dönüş endişesini tetikliyor.
Borno Valisi Babagana Zulum, eyaletteki askeri birliklerin “neredeyse her gün kurşun sıkmaksızın” geri çekildiklerini belirterek, kazanımların kaybedildiği konusunda uyarıda bulundu.
Parlamenterler, militanların gelişmiş silahlarla daha karmaşık saldırılar düzenleyebildiğine dikkat çekerek, hükümetin orduya yatırım yapmasını talep ediyor.
Nijerya ordusu, konuyla ilgili yorum talebine yanıt vermedi.
Geçen Cuma günü üst düzey komutanlar, Kamerun sınırındaki Gamboru’da riskli bir bölgeyi ziyaret ederek, Boko Haram’a karşı daha fazla asker konuşlandırılacağı sözünü verdi.