İsrail'in Tahran'ın nükleer programı nedeniyle İran'a saldırmasının ardından başlayan çatışmalardan bu yana, Batılı ve İranlı yetkililer arasında ilk yüz yüze görüşme gerçekleşti.
İsrail'in Tahran'ın nükleer programı nedeniyle İran'a saldırarak iki taraf arasında çatışmaların patlak vermesinin ardından, cuma günü Avrupalı üst düzey diplomatlar ile İran Dışişleri Bakanı arasında yapılan toplantıdan görüşmelerin devam edeceği umudu çıktı ancak acil ya da somut bir ilerlemeye dair herhangi bir işaret kaydedilmedi.
Avrupa Birliği dış politika şefi Kaja Kallas'ın da katılımıyla, İngiltere, Fransa ve Almanya dışişleri bakanları (E3) ile İranlı mevkidaşları Abbas Arakçi arasında Cenevre'de yapılan görüşme dört saat sürdü.
Bu, çatışmaların başlamasından bu yana Batılı ve İranlı yetkililer arasında yapılan ilk yüz yüze görüşmeydi.
Görüşmelerin sona ermesinin ardından yapılan ortak yazılı açıklamada, üç Avrupa ülkesi ve AB'nin "İran'ın nükleer programına yönelik müzakere edilmiş bir çözüme yönelik yolları ele aldıkları" belirtildi.
Nükleer programın "genişlemesinden" duydukları endişeyi yineleyen ülkeler, bunun "güvenilir bir sivil amacı olmadığını" da sözlerine eklediler.
AB dış politika şefi Kaja Kallas, "Nükleer konuların yanı sıra daha geniş kapsamlı konuları da ele alacağımız ve tartışmaları açık tutacağımız konusunda mutabık kaldık," dedi.
Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, "Bugünün iyi sonucu, İran tarafının temelde tüm önemli konular hakkında konuşmaya devam etmeye hazır olduğu izlenimiyle odadan ayrılmamızdır," dedi ve her iki tarafın da "çok ciddi görüşmeler" gerçekleştirdiğini sözlerine ekledi.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ise gazetecilere yaptığı açıklamada, askeri operasyonların İran'ın nükleer programını yavaşlatabileceğini ancak hiçbir şekilde ortadan kaldıramayacağını söyledi.
"Afganistan'da, Irak'ta ve Libya'da olanları gördükten sonra, dışarıdan rejim değişikliği dayatmanın ne kadar yanıltıcı ve tehlikeli olduğunu çok iyi biliyoruz."
Barrot ayrıca Avrupa ülkelerinin İranlı bakanı "ABD dahil tüm taraflarla ve saldırıların sona ermesini beklemeden müzakereler yapmaya davet ettiklerini" söyledi.
Her ne kadar umut verici olsa da İran, İsrail saldırıları durana kadar yeni nükleer görüşmeleri reddetti.
Arakçi'ya göre, İran ancak İsrail'in "saldırganlığı durdurulduğu takdirde" diplomasiyi düşünmeye hazır. İran Dışişleri Bakanı Cenevre görüşmelerinin ardından yaptığı açıklamada "İran'ın savunma kabiliyetlerinin müzakere edilemez olduğunu açıkça ifade ediyorum," dedi.
"E3 ve AB ile görüşmelerin devam etmesini desteklediğini ve yakın gelecekte tekrar görüşmeye hazır olduğunu" ifade etti. Ayrıca İsrail'in İran'daki nükleer tesislere yönelik saldırılarını kınadı ve Avrupa ülkelerinin "kınamaması" konusunda "ciddi endişelerini" dile getirdi.
İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy ise Tahran'ı ABD ile görüşmelere devam etmeye çağırdı. Lammy, "İran ile devam eden görüşmeleri ve müzakereleri sürdürme konusunda istekliyiz ve İran'ı ABD ile görüşmelerine devam etmeye çağırıyoruz," dedi. Lammy, "İran'ın nükleer silaha sahip olamayacağı konusunda net olduğumuzu" da sözlerine ekledi.
"İki hafta içinde diplomatik bir çözüm görebileceğimiz bir pencere" olduğunu da sözlerine ekledi.
Trump kararını erteledi
Bu arada ABD Başkanı Donald Trump, bir dağın altında gömülü olan ve Amerika'nın "sığınak delici" bombaları dışında kimsenin ulaşamayacağı düşünülen, iyi korunan Fordo uranyum zenginleştirme tesisini vurarak İran'a saldırıp saldırmamayı tartmaya devam ederken bunun nasıl olacağı belirsizliğini koruyor.
Trump çarşamba günü yaptığı açıklamada, Tahran'ın nükleer programına ilişkin müzakerelerin yenilenmesi için "önemli bir şans" olduğu göz önüne alındığında, ABD ordusunun savaşa doğrudan dahil olup olmayacağına iki hafta içinde karar vereceğini söyledi.
İsrail, hava saldırılarını İran'ın nükleer silah yapmaya yaklaşmasını engellemek için başlattığını açıkladı.
İran ve ABD, Tahran'ın programı konusunda yeni bir diplomatik anlaşma olasılığı üzerinde müzakere ediyordu, ancak Trump İsrail'in saldırılarının görüşmeler için belirlediği 60 günlük sürenin ardından geldiğini söyledi.
İran: 'Toprak bütünlüğümüzü savunma hakkımız var'
ABD'nin müdahil olma ihtimali karşısında İran'ın dini lideri Ali Hamaney çarşamba günü Trump'ın teslim olma çağrılarını reddetti ve Amerikalıların herhangi bir askeri müdahalesinin "kendilerine telafisi mümkün olmayan zararlar" vereceği uyarısında bulundu.
Dışişleri Bakanı Arakçi cuma günü Avrupalı diplomatlarla görüşmeden hemen önce Cenevre'deki BM İnsan Hakları Konseyi'nde kısa bir konuşma yaptı ve konseye İsrail'in "nükleer tesislere yönelik saldırılarının ağır savaş suçu" olduğunu söyledi.
Arakçi, İran'ın "toprak bütünlüğümüzü, ulusal egemenliğimizi ve güvenliğimizi tüm gücümüzle savunma hakkına sahip ve kararlı" olduğunda ısrar etti.
Tahran uzun zamandır nükleer programının barışçıl olduğunda ısrar ediyor.
İran ile dünya güçleri arasında 2015 yılında imzalanan ilk nükleer anlaşma Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) büyük ölçüde üç Avrupa ülkesi tarafından müzakere edilmişti.
Ancak İran'ın BM'nin nükleer denetçisi Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile iş birliğinde yetersiz kalması, AB ülkelerinin anlaşma kapsamında askıya alınan yaptırımları yeniden uygulamaya koymaları konusunda uyarıda bulunmalarına yol açtı.