Yeni NATO savunma hedefinde askeri olmayan harcamalar için yüzde 1,5'lik bir pay öngörülüyor. Ancak bunun yorumu muğlak ve ittifak içinde bazı bölünmelere yol açabilir.
REKLAM
NATO liderleri, kuruluşundan bu yana ittifakın en önemli toplantısı olarak kabul edilen zirve için Hollanda'nın Lahey kentinde bir araya gelirken, tarihi bir askeri harcama hedefi üzerinde anlaşmaya hazırlanıyor.
Halihazırda büyük çoğunluğu savunmaya yüzde 3'ten daha az yatırım yaptığı için gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 5'i oranında harcama hedefine ulaşmak çoğu NATO üyesi için dev bir adım olacaktır.
Atlantic Council'in tahminlerine göre bunun tek istisnası Polonya (yüzde 4,12), Estonya (yüzde 3,43), ABD (yüzde 3,38), Letonya (yüzde 3,15) ve Yunanistan (yüzde 3,08).
Yüzde 5'in tartışmalı kısım nedir?
En büyük pay, tanklar, jetler, insansız hava araçları, tonlarca yeni topçu mühimmatı ve tabii ki askerler gibi "temel savunma harcamaları" için GSYH'nin yüzde 3,5'i.
Ancak geriye kalan yüzde 1,5'lik kısım daha fazla soruyu beraberinde getiriyor.
NATO bunu "savunma ve güvenlikle ilgili yatırımlar" olarak adlandırıyor.
Başka bir deyişle, askeri operasyonları desteklemek ve güçlendirmek için tasarlanan köprüler, yollar ve limanlar, depolama, siber güvenlik ve enerji boru hatlarının korunması gibi sivil ve bilişim altyapısı.
Ancak uzmanlar bütçenin bu bölümünün muğlak ve ulusal yorumlara açık olduğunu savunuyor.
Alman Bertelsmann Stiftung düşünce kuruluşu, "Üye ülkeler arasında farklı sivil hazırlık gelenekleri olduğu için bu durum yaratıcı muhasebe ve fırsatçı önceliklendirme riskini beraberinde getirirken iş birliğini de engelliyor," dedi.
"Eğer yüzde 1,5'lik hedef Avrupa'nın dayanıklılığında ölçülebilir bir iyileşme sağlayamazsa geri tepebilir ve transatlantik güveni sarsabilir."
"NATO, savunma kabiliyeti planlama sürecini yansıtan ve ittifak çapında net hedefleri olan yapılandırılmış bir kabiliyet planlama süreci oluşturmalıdır."
Harcama hedefi bağlayıcı mı?
Şeytan gerçekten de ayrıntıda gizlidir.
Pazar günü İspanya Başbakanı Pedro Sanchez'e gönderilen bir NATO mektubu yüzde 5'lik hedefin bağlayıcı olmayabileceğini düşündürüyor.
Mektupta İspanya'nın "NATO tarafından belirlenen Yetenek Hedeflerine ulaşmak için kendi yolunu belirleme esnekliğine sahip olacağı" ve muhtemelen daha fazla ülkenin aynı talepleri ileri süreceği belirtiliyor.
Ayrıca bazı müttefikler, yine de (listesi gizli tutulan) kabiliyet hedeflerine ulaştıklarını kanıtlayabilirlerse, bunu yüzde 5'ten daha az tahsisat yapma izni olarak görebilirler.
NATO'nun güvence vermesi İspanya'nın "makul olmayan" harcama hedefleriyle ilgili endişelerini izledi.
Başbakan, "GSYH'nin yüzde 5'inin savunmaya ayrılması borç artışı yoluyla ekonomik büyümeyi yavaşlatacaktır," dedi.
Ülke şu anda GSYH'sinin yaklaşık yüzde 1,28'ini savunmaya harcıyor ve bu oran ittifak içindeki en düşük oranlardan biri.
Yeni NATO anlaşması, ülkelerin harcamalarını 2035 yılına kadar GSYH'nin yüzde 5'ine yükseltmelerini gerektirecek ve müttefiklerin "harcama yörüngesi" 2029 yılının ortasında gözden geçirilecek.