İngiltere'de 500 bin kişinin sağlık verilerini izleyen UK Biobank tarafından yürütülen proje, kalbin psikiyatrik bozuklukları nasıl etkilediğine dair önemli bulgulara ve birçok hastalığın önceden öngörülebileceğini gösteren sonuçlara halihazırda katkı sağladı.
REKLAM
Bilim insanları, insan yaşlanması ve hastalıkların ilk belirtileri hakkında benzeri görülmemiş bilgiler elde etmeyi umuyor. Çünkü dünyanın en büyük tam vücut görüntüleme projesi kapsamında 100 bin gönüllü baştan ayağa tarandı.
On yılı aşkın süredir devam eden bu dev projenin tamamlanmasıyla birlikte, kalp, beyin, karın, damarlar, kemikler ve eklemlere dair 1 milyar 'kimliksizleştirilmiş' görüntüye, bu kişilerin genetik yapıları, sağlık geçmişleri ve yaşam tarzı verileri eşliğinde artık dünya genelindeki yetkili araştırmacılar erişebilecek.
İngiltere'de 500 bin kişinin sağlık verilerini izleyen UK Biobank tarafından yürütülen proje, kalbin psikiyatrik bozuklukları nasıl etkilediğine dair önemli bulgulara ve birçok hastalığın önceden öngörülebileceğini gösteren sonuçlara halihazırda katkı sağladı. Ayrıca elde edilen veriler, hiçbir miktarda alkol tüketiminin sağlıklı olmadığını da destekliyor.
UK Biobank’ın baş bilim insanı Naomi Allen, “Araştırmacıların artık vücuda ve buna yönelik incelemelere yönelik inanılmaz bir penceresi var,” dedi.
Allen, “İlk kez bilim insanları, yaşlanma sürecini ve hastalıkların nasıl geliştiğini hem detaylı hem de devasa ölçekte inceleyebilecek. Bu bulguların, hastalıklar ortaya çıkmadan önce tanı ve tedavi yöntemlerini dönüştüreceğini umuyoruz,” dedi.
Bütün vücut, tüm ayrıntılarıyla tarandı
Her gönüllüden ortalama 12 bin görüntü alındı. Beynin, kalbin, kemiklerin ve diğer organların boyutu, şekli ve yapısı incelendi. Ayrıca kemik yoğunluğu ve vücut yağı ölçüldü. Boyundaki arterlerin ultrason taramalarıyla, felç riskini artıran daralma ve tıkanmalar araştırıldı.
UK Biobank görüntüleme grubunun başkanı ve Imperial College London’da nörobilim profesörü olan Paul Matthews, taramaların hassaslığı sayesinde bilim insanlarının demans riskini artıran beyin değişimlerini artık daha net şekilde görebildiğini belirtti. Beyindeki çay kaşığı kadar küçük hacim değişiklikleri bile tespit edilebiliyor. Bu teknik şu anda İngiliz Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) içinde de deneniyor.
Beyin görüntülemelerine dayanan araştırmalardan biri ise günde 1-2 birim alkol tüketiminin bile beyin hacmi ve yapısında değişiklikle ilişkili olduğunu ve bu durumun hafıza kaybı ya da demansa katkıda bulunabileceğini gösterdi. Matthews, “Ne yazık ki, beynin yararına olan güvenli bir alkol miktarı yok. Günde bir kadeh şarap bile faydalı değil,” dedi.
Genetik, yağ dağılımı ve yaşlılıkta ‘wagyu etkisi’
Londra Queen Mary Üniversitesi’nden moleküler tıp profesörü Patricia Munroe, kalbin yapısı ve işleviyle ilgili genleri araştırıyor. Yeni görüntüler, kalp atımlarının döngülerini yakalayarak, kalbin pompalama fonksiyonunun ve yapısının ne zaman bozulduğunu görmesini sağlıyor.
Uzun süredir diyabet ve kalp hastalığı riskini değerlendirmek için vücut kitle indeksi (BMI) kullanılıyor. Ancak karın taramaları, aynı BMI ve bel ölçüsüne sahip kişilerin yağ dağılımının çok farklı olabileceğini ve bunun da kalp hastalığı riskini ciddi ölçüde etkilediğini gösterdi.
UK Biobank şimdi, insanların ilk taramadan sonraki yıllarda vücutlarının nasıl değiştiğini anlamak için 60 bin gönüllüyü yeniden tarıyor. Westminster Üniversitesi’nden metabolik görüntüleme profesörü Louise Thomas, iki yıl arayla alınan vücut taramalarını incelediğinde şaşırtıcı sonuçlarla karşılaştı: “Viseral yağ (karın bölgesindeki zararlı yağ) miktarı ciddi şekilde artmış. Ayrıca kaslar da daha fazla yağlanıyor. Yaşlandıkça vücudumuz mermer gibi yağ-kas karışımı hale geliyor. Gerçekten wagyu etine dönüşüyoruz.”
Kadınlarda daha tehlikeli olan anevrizmalar tespit edilebiliyor
Thomas’ın bir meslektaşı, görüntülerle damar duvarlarında oluşan ve ölümcül olabilen anevrizmaları otomatik olarak tespit eden bir sistem geliştirdi. Hâlihazırda erkeklerde anevrizma taramaları yapılırken, kadınlar taramaya dahil edilmiyor. Oysa anevrizmalar kadınlarda daha tehlikeli seyrediyor.
Thomas, “Artık önceden yapamadığımız pek çok şeyi yapabiliyoruz. Bu gerçekten olağanüstü,” diyor.