Trump, Washington'un yüksek teknoloji üretimi için gerekli kritik mineral tedarikini çeşitlendirmenin yollarını ararken Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan liderlerini Beyaz Saray'da ağırladı.
ABD Başkanı Donald Trump, akıllı telefonlar, elektrikli araçlar ve savaş uçakları gibi yüksek teknolojili cihazların üretiminde gerekli olan nadir toprak elementlerini elde etme çabalarını yoğunlaştırırken, perşembe günü Beyaz Saray’da beş Orta Asya ülkesinin liderlerini ağırladı.
Trump ile Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan cumhurbaşkanları, Oval Ofis’te ikili görüşmeler yaptıktan sonra çalışma yemeğinde bir araya geldi.
Trump, “Bu ülkeler bir zamanlar Doğu ile Batı’yı birbirine bağlayan antik İpek Yolu’nun ev sahipleriydi,” diyerek, “Ne yazık ki önceki Amerikan başkanları bu bölgeyi tamamen ihmal etti,” ifadesini kullandı.
Ardından, “Ben bu bölgenin önemini anlıyorum, birçok kişi bilmiyor,” diye ekledi.
Orta Asya, yüksek miktarda nadir toprak minerali rezervlerine sahip ve küresel uranyum üretiminin yaklaşık yarısını karşılıyor. Bölgenin kaynaklarını daha etkin kullanabilmesi için daha fazla yatırıma ihtiyaç duyuluyor.
Trump, “Son haftalarda yönetimim, dünya genelindeki müttefik ve dost ülkelerle anlaşmalar yaparak kritik minerallerin tedarik zincirini genişletmek suretiyle Amerika’nın ekonomik güvenliğini güçlendirdi,” dedi.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise, “Çoğu zaman krizlere ve sorunlara odaklanarak çok fazla zaman harcıyoruz, ki elbette bunlar da dikkat gerektiriyor ancak bazen yeni ve heyecan verici fırsatlara yeterince odaklanmıyoruz,” ifadelerini kullandı.
Rubio, “İşte burada şu anda var olan şey tam olarak bu: ülkelerimizin ulusal çıkarlarının kesiştiği, heyecan verici yeni bir fırsat,” diye ekledi.
Özbekistan, ABD ile ilişkileri geliştirmeye istekli
Zirve öncesinde Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Beyaz Saray’da ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelerek, ABD-Özbekistan stratejik ortaklığını güçlendirme, siyasi diyaloğu geliştirme ve ticaret, ekonomi, yatırım ile kültürel-insani işbirliğini genişletme yollarını görüştü.
Her iki taraf da, Eylül ayında BM Genel Kurulu’nun 80. Yüksek Düzeyli Haftası kapsamında New York’ta yaptıkları önceki görüşmede varılan anlaşmaların uygulanmasının önemini vurguladı.
Görüşme sırasında Cumhurbaşkanı Mirziyoyev yaklaşık 10 temel girişim önerdi.
Bunlar arasında, üye ülkeler arasında sürekli koordinasyonu sağlamak için kalıcı bir sekreterya kurulması, ekonomik ilişkileri güçlendirmek amacıyla yatırım ve ticaret konseyinin oluşturulması ve ortak yatırımları çekmek ve yönetmek üzere Orta Asya Yatırım Ortaklığı Fonu’nun hayata geçirilmesi yer aldı.
Mirziyoyev ayrıca, bölge ile Avrupa arasında ulaşım, iletişim ve enerji altyapısının geliştirilmesini ve kritik minerallerin keşfi, çıkarılması ve işlenmesini denetleyecek özel bir komite kurulmasını önerdi.
Özbek lider, Trump’a bölgedeki tarım teknolojilerinin ABD inovasyonu sayesinde modernleştirilmesi ve Özbek kültürel mirasının büyük Amerikan müzelerinde tanıtılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu da iletti.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Sözcüsü Şerzod Asadov, “Gelişmiş Amerikan deneyimi ve teknolojisinin, bölgenin nitelikli insan kaynağı, sanayi kapasitesi ve kaynak potansiyeliyle birleşmesi halinde, çok yakın gelecekte somut sonuçlar elde edileceğine inanıyorum,” dedi.
Trump, sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı açıklamada, Orta Asya ülkesinin ABD’ye yönelik yatırımlarını büyük ölçüde artıracağını duyurdu ve anlaşmayı “inanılmaz” olarak nitelendirdi.
Trump’a göre Özbekistan, önümüzdeki üç yıl içinde yaklaşık 35 milyar dolar, önümüzdeki on yıl içinde ise 100 milyar dolardan fazla yatırım ve satın alma planlıyor. Bu yatırımların kritik mineraller, havacılık, otomotiv, altyapı, tarım, enerji ve teknoloji gibi kilit sektörleri kapsayacağı belirtildi.
Trump, Mirziyoyev’e teşekkür ederek kendisini “büyük saygı gören bir lider” olarak tanımladı ve iki ülke arasında “uzun ve verimli bir ortaklık kurmayı dört gözle beklediğini” söyledi.
Görüşmelerin sonunda Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Donald Trump’ı iki taraf için uygun bir zamanda resmî bir ziyaret gerçekleştirmesi için Özbekistan’a davet etti.
Kazakistan, Trump’ın 2020 Abraham Anlaşmalarına katılıyor
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, ülkesinin Washington ile ilişkilerini daha da güçlendirmek amacıyla yürütülen müzakerelere katıldı.
Tokayev, ABD Başkanı ile ortak girişimlerden artırılmış yatırımlara kadar uzanan bir dizi anlaşmaya vardı.
ABD ile Kazakistan, dünyanın en büyük işlenmemiş volfram (tungsten) yataklarından biri olan Northern Katpar ve Upper Kairakty bölgelerini birlikte keşfetmek üzere ortak bir girişim başlatma konusunda anlaştı.
ABD merkezli Cove Kaz Capital Group, Kazakistan’ın devlet madencilik şirketi Tau-Ken Samruk ile kurulacak ortak projede yüzde 70 hisse elde ederek bu dev tungsten rezervinin geliştirilmesinde yer alacak.
1,1 milyar dolar değerindeki proje için ABD EximBank’tan finansman desteği
1,1 milyar dolar değerindeki ortak girişim için, ABD İhracat-İthalat Bankası’ndan 900 milyon dolara kadar finansman sağlanması yönünde bir ilgi mektubu alındı. Anlaşma, C5+1 zirvesi kapsamında, Kazakistan devlet madencilik şirketi Tau-Ken Samruk Başkanı Nariman Absametov ile Cove Capital CEO’su Pini Althaus arasında imzalandı.
Proje şu anda hazırlık aşamasında olup, yakın zamanda yaklaşık 410 bin ton volfram (tungsten) içeren maden yataklarının çıkarılması için çalışmalara başlanması bekleniyor. Bu adımın, yerel madencilik sektörünü önemli ölçüde güçlendirmesi öngörülüyor.
Toplantıda ayrıca, ABD’nin Kazakistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın ulusal hava yollarına toplam 37 adet Boeing uçağı satması konusunda da anlaşmaya varıldı. Bu ülkeler, bölgenin ticari havacılık sektöründe yükselen aktörleri arasında yer alıyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Trump’a desteğini açıklayarak kendisini “barışın başkanı” olarak nitelendirdi ve ülkesinin 2020 Abraham Anlaşmalarına katılacağını duyurdu. Söz konusu anlaşmalar, İsrail ile bazı Arap ülkeleri arasındaki ilişkilerin normalleşmesini sağlamıştı.
Cumhurbaşkanlığı basın servisinden yapılan açıklamada, “Kazakistan, Abraham Anlaşmalarına katılarak çatışmaların aşılmasına, diyaloğun teşvik edilmesine ve BM Şartı’na dayalı uluslararası hukukun korunmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir,” denildi.
Açıklamada ayrıca, “Bu karar, Kazakistan’ın herhangi bir devletle olan ikili taahhütlerini etkilememekte, barış ve güvenliği teşvik etmeyi amaçlayan çok yönlü diplomasisinin doğal bir devamını temsil etmektedir,” ifadelerine yer verildi.
Toplantıda dijital iş birliğini güçlendirmeye yönelik anlaşmalar da imzalandı. Kazakistan’ın Alatau City Bankası’nın sahibi Vyaçeslav Kim, Yapay Zekâ ve Dijital Kalkınma Bakanlığı’nın kolaylaştırıcılığında, DDH şirketiyle 300 milyon dolar tutarında bir anlaşma imzaladı. Bu iş birliği, dijital madenciliği güçlendirmeyi ve enerji ile bilişim altyapısını modernleştirmeyi hedefliyor.
Tokayev, Washington ziyaretini ve Trump ile görüşmelerini “verimli” olarak nitelendirdi ve ülkesinin önümüzdeki yıllarda ABD ile stratejik ortaklığını daha da güçlendirme konusundaki kararlılığını yineledi.