AB öncülüğünde hazırlanan yeni taslak, ilk ABD-Rusya metninde yer alan “Ukrayna’nın işgal altındaki bölgeleri tanıması” maddesini tamamen boşa düşürüyor.
ABD ve Ukrayna, pazar günü Cenevre’de gerçekleşen ilk 'barış planı' istişarelerin beklentileri karşıladığını ve 'verimli' geçtiğini açıkladı. İki taraf da ilerleyebilmek için 'güncellenmiş ve rafine edilmiş bir barış çerçevesi' üzerinde çalıştıklarını söyledi.
Hafta sonu Avrupa Birliği’nin, Washington ile Moskova tarafından hazırlandığı bilinen ve sızdırılan ilk planın Moskova lehine olduğu düşünülen taslağa karşı alternatif bir plan sunduğu bildirildi.
Bu yeni öneride şu maddeler üzerinde değişiklik önerildi
- Ukrayna ordusunun barış zamanında 600 bin yerine 800 bin askerle sınırlandırılması
- Ukrayna’nın NATO üyeliğinin reddi yerine, üyelik için NATO içinde fikir birliği gerekliliği
- Ukrayna topraklarında NATO askerlerinin barış zamanında ve sınırlı biçimde konuşlanabileceği maddeleri
Ukrayna açısından en kritik konu olan Rus işgali altındaki topraklar konusunda ise önemli bir dönüş bulunuyor. AB öncülüğünde hazırlanan yeni taslak, ilk ABD-Rusya metninde yer alan “Ukrayna’nın işgal altındaki bölgeleri tanıması” maddesini tamamen boşa düşürüyor. Söz konusu topraklar, Donetsk ve Luhansk bölgelerini içeren Donbas’tan oluşuyor.
Karşı öneri ayrıca, Ukrayna için NATO’nun 5'inci Maddesi'ne benzer ABD destekli güvenlik garantileri talep ediyor. Bu maddeye göre bir ülkeye saldırı, tüm ittifaka yapılmış sayılıyor.
En önemlisi, AB öncülüğündeki sızdırılmış teklif, Ukrayna’nın başından beri savunduğu “önce ateşkes” ilkesini geri getiriyor. Tüm toprak müzakerelerinin mevcut cephe hattı üzerinden başlatılması gerekiyor.
Moskova, Ukrayna ve Batılı müttefiklerin daha önce defalarca gündeme getirdiği bu yaklaşımı reddetmişti. Ancak Trump’ın Ağustos ayında Putin’le Alaska’da gerçekleştirdiği zirvede ateşkese öncelik verilmesi yönünde destek açıklaması dikkat çekmişti.
Rusya uyum sağlar mı?
Brüksel öncülüğündeki yeni planda Ukrayna’dan bazı tavizler ise korunuyor:
- Rusya’nın, 2014’te Kırım’ı ilhak etmeden önce üyesi olduğu G7’ye yeniden kabul edilmesi
- Rusya’ya yönelik yaptırımların kademeli ve duruma göre kaldırılması
- Zaporijya nükleer santralinin uluslararası kontrol altına alınması ve üretilecek elektriğin Ukrayna ile Rusya arasında bölüşülmesi
Buna rağmen Rusya’nın en ısrarcı olduğu konu olan toprak kazanımlarının tanınması, hâlâ temel bir anlaşmazlık başlığı.
ABD ile Ukrayna metin üzerinde uzlaştıktan sonra, Washington yeni öneriyi Kremlin’e iletecek. Bu çerçevede en büyük iki tıkanmanın müzakerelerden önce ateşkes ve işgal altındaki bölgelerin statüsü olacağı değerlendiriliyor.
Bu arada Rus ordusu, Donbas’ın Pokrovsk çevresinde saldırıları yoğunlaştırmış durumda. ABD merkezli Institute for the Study of War’a göre Rusya mevcut ilerleme hızı ve kaynak kullanımıyla Donetsk’in tamamını en erken Ağustos 2027’de işgal edebilir.
Doğu cephesine ek olarak Rusya, güneyde Zaporijya hattında da saldırılarını yoğunlaştırırken, aynı zamanda kış koşullarında Ukrayna’nın enerji altyapılarını hedef alan yoğun hava saldırıları gerçekleştiriyor.
Moskova nasıl tepki verdi?
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Cenevre görüşmelerinin ardından yeni öneri metninin resmi olarak henüz Rusya’ya ulaşmadığını söyledi ve planı özellikle “Amerikan planı” diye nitelendirdi.
Rus devlet medyasında aktarılan iddialara göre Kremlin için olmazsa olmaz maddeler şöyle:
- Ukrayna’nın NATO’ya katılmaması
- NATO’nun Ukrayna’yı bütünleştirmeme garantisi vermesi
- ABD ve diğer ülkelerin Rusya’nın Kırım ve Donbas üzerindeki egemenliğini tanıması
- Ukrayna ordusunun işgal altındaki Donetsk bölgelerinden çekilmesi
Ancak bu talepler bile Rusya’da bazı kesimlerce eleştiriliyor ve “yeterince talepkâr değil” diye görülüyor.
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov, Moskova’nın Alaska zirvesinde Putin’in ifade ettiği hedeflerden sapamayacağını söyleyerek Rusya’nın savaş hedeflerine bağlılığını yineledi. Rusya Devlet Duması Savunma Komitesi Başkan Yardımcısı Aleksey Juravlyov ise ABD planının hedefinin “Rusya sınırında bir tehdit varlığını sürdürmek” olduğunu savundu.