Mahkemenin kararı, Trump'ın geçtiğimiz ay ABD'nin neredeyse tüm ticaret ortaklarına uyguladığı gümrük vergilerini ve daha önce Çin, Meksika ve Kanada'ya uyguladığı vergileri engelliyor.
REKLAM
New York'taki bir federal mahkeme Çarşamba günü Başkan Donald Trump'a büyük bir darbe indirerek, dünyanın hemen her ülkesinden yapılan ithalata büyük vergiler getirme yönündeki tartışmalı planını engelledi.
ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi'nin üç yargıcı, Trump'ın ulusal bir acil durum ilan etmek ve kapsamlı tarifeleri haklı göstermek için 1977 Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası'na başvurduğunda yetkisini aştığına karar verdi.
ABD'nin onlarca yıllık ticaret politikasını altüst eden gümrük vergileri, küresel ticareti sekteye uğrattı, finans piyasalarını sarstı ve ABD'de ve tüm dünyada daha yüksek fiyatlar ve durgunluk riskini arttırdı.
ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, ticaretle ilgili hukuk davaları üzerinde yargı yetkisine sahip. Mahkemenin kararları Washington'daki Federal Devre için ABD Temyiz Mahkemesi'ne ve nihayetinde Trump'ın gümrük tarifelerine yönelik yasal itirazların büyük ölçüde sonuçlanmasının beklendiği Yüksek Mahkeme'ye temyiz edilebilir.
Mahkeme hangi tarifeleri bloke etti?
Mahkemenin kararı Trump'ın geçen ay ABD'nin neredeyse tüm ticaret ortaklarına uyguladığı gümrük vergilerini ve daha önce Çin, Meksika ve Kanada'ya uyguladığı vergileri engelledi.
2 Nisan'da Trump, ABD'nin ticaret açığı verdiği ülkelere yüzde 50'ye varan karşılıklı gümrük vergileri ve neredeyse diğer herkese yüzde 10'luk asgari gümrük vergileri getirdi. Daha sonra, ülkelere ABD ihracatına yönelik engelleri azaltmayı kabul etmeleri için zaman tanımak amacıyla karşılıklı tarifeleri 90 gün süreyle askıya aldı. Ancak asgari tarifeleri yürürlükte tuttu.
Kongre onayı olmadan harekete geçmek için olağanüstü bir yetkiye sahip olduğunu iddia ederek, IEEPA kapsamındaki vergileri ABD'nin uzun süredir devam eden ticaret açıklarını "ulusal bir acil durum" ilan ederek gerekçelendirdi.
Şubat ayında, ABD sınırından yasa dışı göçmen ve uyuşturucu akışının ulusal bir acil durum oluşturduğunu ve üç ülkenin bunu durdurmak için daha fazlasını yapması gerektiğini söyleyerek Kanada, Meksika ve Çin'e gümrük vergisi uygulamak için yasaya başvurmuştu.
ABD Anayasası Kongre'ye gümrük tarifeleri de dahil olmak üzere vergi koyma yetkisi veriyor. Ancak kanun koyucular, başkanların gümrük tarifeleri üzerinde daha fazla yetki sahibi olmasına kademeli olarak izin verdiler ve Trump da bundan en iyi şekilde yararlandı.
Tarifelere en az yedi davada itiraz ediliyor. Ticaret mahkemesi çarşamba günkü kararında, biri beş küçük işletme, diğeri de 12 ABD eyaleti tarafından açılan iki davayı birleştirdi.
Karar, yabancı çelik, alüminyum ve otomobiller de dahil olmak üzere diğer Trump tarifelerini yerinde bırakıyor. Ancak bu vergiler, Ticaret Bakanlığı soruşturması gerektiren ve Başkan'ın kendi takdirine bağlı olarak uygulanamayan farklı bir yasa kapsamında uygulanıyordu.
Mahkeme neden başkanın aleyhine karar verdi?
Yönetim, 1971 yılında ABD'nin para birimini altın fiyatına bağlayan bir politikayı sona erdirerek doların değerini aniden düşürmesiyle ortaya çıkan ekonomik ve mali krizde dönemin Başkanı Richard Nixon'ın acil gümrük vergisi uygulamasının mahkemeler tarafından onaylandığını ileri sürmüştü. Nixon yönetimi, daha sonra IEPPA'da kullanılan yasal dilin bir kısmını önceleyen ve sağlayan 1917 tarihli Düşmanla Ticaret Yasası kapsamındaki yetkisini başarılı bir şekilde gösterdi.
Mahkeme, Trump'ın kapsamlı gümrük tarifelerinin IEEPA kapsamında ithalatı düzenleme yetkisini aştığına karar vererek bu görüşe katılmadı. Mahkeme ayrıca, tarifelerin ele almaları gereken sorunlarla başa çıkmak için hiçbir şey yapmadığını söyledi. Eyaletler kendi davalarında, Amerika'nın ticaret açıklarının ani bir acil durum anlamına gelmediğini belirttiler. ABD tam 49 yıl boyunca bu açıkları kapattı.
Peki bu durum Trump'ın ticaret gündemini nereye götürüyor?
ABD'nin eski ticaret yetkililerinden olan ve şu anda Asya Toplumu Politika Enstitüsü'nde başkan yardımcılığı görevini yürüten Wendy Cutler, mahkemenin kararının "Başkan'ın ticaret politikasını kargaşaya sürüklediğini" söylüyor.
Cutler, "90 günlük tarife duraklama döneminde sıkı pazarlık yapan ortaklar, daha fazla yasal netlik olana kadar ABD'ye daha fazla taviz vermeyi erteleme eğiliminde olabilirler," dedi.
Aynı şekilde, şirketler de tedarik zincirlerini nasıl yönettiklerini yeniden değerlendirmek zorunda kalacak, belki de tarifelerin temyizde yeniden yürürlüğe girmesi riskini dengelemek için ABD'ye sevkiyatları hızlandıracaklar.
Ticaret mahkemesi, Trump'ın 1974 tarihli Ticaret Yasası uyarınca ticaret açıklarını gidermek için gümrük vergisi uygulama konusunda daha sınırlı bir yetkiye sahip olduğunu kaydetti. Ancak bu yasa, ABD'nin büyük ticaret açığı verdiği ülkelerle gümrük tarifelerini yüzde 15 ile ve sadece 150 gün süreyle sınırlandırıyor.
Cornell Üniversitesi'nde ticaret politikası profesörü olan Eswar Prasad, ticaret mahkemesinin kararının şimdilik "Trump yönetiminin gümrük tarifelerini uygulamak için federal acil durum yetkilerini kullanma gerekçesini yok ettiğini, bunun da kongre yetkisini aştığını ve her türlü yasal süreç kavramına aykırı olduğunu" söyledi. "Karar, Trump tarafından tek taraflı olarak uygulanan geniş kapsamlı gümrük tarifelerinin yürütme yetkisinin aşılması anlamına geldiğini açıkça ortaya koymaktadır," dedi.