ABD Başkanı Donald Trump, kısa vadeli faiz oranını düşürmediği için Başkan Jerome Powell'ı defalarca eleştirdikten sonra merkez bankası politikasını etkilemeye çalışıyor.
REKLAM
ABD Merkez Bankası (Fed) yönetim kurulu üyesi Lisa Cook, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Donald Trump’ın sosyal medyada kendisine yönelik istifa çağrısına rağmen görevini bırakmayacağını açıkladı. Trump'ın çağrısı, bir Beyaz Saray yetkilisinin Cook’u mortgage dolandırıcılığıyla suçlamasının ardından geldi.
Cook, Fed tarafından yayımlanan açıklamasında, “Bir tweette gündeme getirilen bazı iddialar nedeniyle görevimden çekilmem için baskı yapılmasına boyun eğme niyetinde değilim,” dedi.
Trump tarafından atanan ve mortgage devleri Fannie Mae ile Freddie Mac’i denetleyen kurumun başındaki Bill Pulte, çarşamba sabahı X platformunda, Cook’un 2021’de daha avantajlı kredi koşulları elde etmek için iki ayrı konutu “birincil ikamet” olarak gösterdiğini iddia etti. İkinci konutlar ya da kiralama amacıyla alınan evler için faiz oranları genellikle daha yüksek oluyor.
Trump, Pulte’nin iddiasının ardından Cook’un istifasını istedi. Bu çağrı, yönetimin Washington’daki az sayıdaki bağımsız kurumdan biri üzerinde daha fazla kontrol kurma çabalarının son halkası oldu.
Pulte'nin suçlamaları
Trump, daha önce Fed Başkanı Jerome Powell’ı kısa vadeli faiz oranlarını düşürmediği için defalarca eleştirmiş ve hatta görevden almakla tehdit etmişti.
Cook’un Fed yönetim kurulundan ayrılmaya zorlanması halinde, bu durum Trump’a kendisine sadık bir ismi atama fırsatı verecek. Trump, yalnızca faiz indirimlerini destekleyecek yetkilileri atayacağını söylemişti.
Pulte, Adalet Bakanlığı’na Cook hakkında soruşturma açması çağrısında bulundu. Cook, 2022’de eski başkan Joe Biden tarafından Fed yönetim kuruluna atanmış, ertesi yıl ise 2038’e kadar sürecek bir dönem için yeniden görevlendirilmişti. Bu süre, yedi yönetim kurulu üyesi arasında en uzun kalan görev süresi olarak öne çıkıyor.
Cook ayrıca şunları söyledi:
"Federal Rezerv'in bir üyesi olarak mali geçmişimle ilgili her türlü soruyu ciddiye almak niyetindeyim ve bu nedenle meşru soruları yanıtlamak ve gerçekleri sunmak için doğru bilgileri topluyorum."
Pulte, Başsavcı Pam Bondi'ye gönderdiği bir mektupta Cook'un 18 Haziran 2021 tarihinde Michigan'daki Ann Arbor'da bir ev satın aldığını ve iki hafta sonra da Atlanta'da bir daire satın aldığını belirtti.
Cook, Fed'e katılmadan önce Michigan Eyalet Üniversitesi'nde ders veriyordu. Pulte ayrıca Cook'u Atlanta'daki dairesini kiralık olarak listelemekle de suçladı.
Bir Adalet Bakanlığı ise sözcüsü yorum yapmayı reddetti.
Fed'in bağımsızlığı
Geçen ay Trump, Fed’in iki merkez binasının yenilenme maliyetlerindeki artışı gerekçe göstererek Powell’ı eleştirmiş ve bu artışların görevden alınma nedeni olabileceğini öne sürmüştü. Ancak projeyi yerinde inceledikten sonra Powell’ı görevden alma tehditlerinden geri adım attı.
Pulte de Cook’a yönelik iddiaların görevden alınma nedeni oluşturabileceğini savundu. Fed yetkilileri, yasalara göre yalnızca “görevden alma nedeni” bulunduğunda — genellikle bir yanlış davranış ya da görev ihmali durumunda — başkan tarafından görevden alınabiliyor.
Her durumda, Trump’ın Cook’u görevden almaya kalkışması, bir başkanın Fed guvernörlerini görevden alma yetkisine ilişkin bir hukuk mücadelesine yol açabilir.
Aralarında New York Senatörü Chuck Schumer’in de bulunduğu Senato’daki Demokratlar, Cook’a destek vererek Trump’ın girişimlerini sert biçimde eleştirdi.
Schumer, sosyal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda, “Trump yalancı. Lisa Cook — dimdik dur ve Trump’ın seni sindirmesine izin verme,” diye yazdı.
Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren ise açıklamasında, Trump’ın “başarısız ekonomik politikalarının Amerikalılara zarar vermesi nedeniyle suçu kendisi dışında herkese yüklerken, Powell ve Fed Yönetim Kurulu üyelerini sindirmek ya da görevden almak için bahane aradığını” söyledi.
Trump, Jerome Powell’ın görev süresinin dolacağı Mayıs 2026’da Fed başkanını değiştirme imkanına sahip olacak. Ancak Fed’in faiz politikasını belirleyen komitede 12 üyenin oy hakkı bulunuyor, bu nedenle yalnızca başkanı değiştirmek, Fed politikasının Trump’ın istediği yönde şekilleneceğini garanti etmiyor.
Bununla birlikte, Trump Fed yönetim kuruluna ne kadar fazla üye atayabilirse, uzun süredir günlük siyasetten bağımsız kabul edilen kurum üzerinde o kadar fazla kontrol sahibi olabilecek.
Faiz oranı kararları
Fed yönetim kurulundaki yedi üyenin tamamı faiz kararlarında oy kullanabiliyor. Diğer beş oy hakkı ise New York Fed başkanına ve Fed’in diğer 11 bölgesel şubesinden dönüşümlü olarak seçilen dört başkana ait.
Trump, ilk döneminde Fed yönetim kuruluna Christopher Waller ve Michelle Bowman’ı atamıştı. İkisi de 30 Temmuz’daki faizlerin sabit tutulması kararına karşı çıkarak faiz indirimi yönünde oy kullandı.
Bir diğer Fed guvernörü Adriana Kugler, 1 Ağustos’ta beklenmedik şekilde istifa etti. Trump, görev süresi Ocak ayına kadar devam edecek olan bu boşluğu doldurmak üzere ekonomi danışmanlarından Stephen Miran’ı aday gösterdi.
Trump, Fed yönetim kurulunda görev yapan ilk siyah kadın olan Lisa Cook’un yanı sıra Kugler’in yerine de atama yapabilirse, kurulda net bir çoğunluk elde edecek.
Powell’ın başkanlık süresinin önümüzdeki Mayıs’ta sona ermesiyle kuruldan ayrılması halinde, Trump beşinci bir üyeyi de atama imkanı bulacak. Ancak Powell, başkanlık dönemi bitse bile 2028’in başına kadar kurulda kalmayı tercih edebilir.
Bölgesel Federal Rezerv (Fed) bankalarının başkanları, bu bankaların yönetim kurulları tarafından seçiliyor ancak Fed yönetim kurulunun onayına tabi tutuluyor. Tüm bölgesel Fed başkanlarının görev süresi gelecek yıl Şubat ayında sona erecek.
Trump, aylardır Fed’in kontrol ettiği kısa vadeli faiz oranını düşürmesi için baskı yapıyor. Şu anda bu oran yaklaşık yüzde 4,3 seviyesinde bulunuyor.
Trump ayrıca Powell’ı defalarca küçümseyici sözlerle hedef aldı. Powell ise Fed’in herhangi bir adım atmadan önce Trump’ın geniş kapsamlı gümrük tarifelerine ekonominin nasıl tepki vereceğine dair daha fazla kanıt görmek istediğini söyledi. Powell ayrıca bu tarifelerin enflasyonu artırma ve büyümeyi yavaşlatma riski taşıdığını vurguladı.
Trump, daha düşük faiz oranlarının 37 trilyon dolarlık (1,5 katrilyon TL) kamu borcunun maliyetini azaltacağını ve konut kredisi faizlerini düşürerek konut piyasasını canlandıracağını savunuyor.
Ancak mortgage faizleri ve hükümetin ödediği birçok faiz türü de dahil olmak üzere diğer faizler, Fed’in faiz kararlarını her zaman doğrudan takip etmiyor.
Trump yönetimi, Demokrat siyasetçilere yönelik benzer mortgage dolandırıcılığı iddialarında da bulundu. Bu isimler arasında California Senatörü Adam Schiff ve New York başsavcısı Letitia James de yer aldı.