ABD Federal Temyiz Mahkemesi, Trump’ın neredeyse tüm ülkelere geniş çaplı ithalat vergileri getirmek için ulusal acil durum ilan etmesinin aşırıya kaçtığına karar verdi.
REKLAM
ABD Başkanı Donald Trump, Kongre'yi bypass ederek yabancı ürünlere kapsamlı vergiler getirme konusunda neredeyse sınırsız bir güce sahip olduğunu iddia ediyordu ancak bir federal temyiz mahkemesi Trump'ın yoluna bir engel koydu.
ABD Federal Temyiz Mahkemesi'nin cuma günü aldığı karar, New York'taki uzmanlaşmış bir federal ticaret mahkemesinin mayıs ayında aldığı kararı büyük ölçüde onayladı. Ancak 7-4'lük temyiz mahkemesi kararı, bu kararın bir kısmını bozarak gümrük vergilerini derhal iptal etti ve yönetimine ABD Yüksek Mahkemesi'ne başvurmak için zaman tanıdı.
Bu karar, dengesiz ticaret politikaları finansal piyasaları sarsan, işletmeleri belirsizlikle felce uğratan ve daha yüksek fiyatlar ve daha yavaş ekonomik büyüme endişelerini artıran Trump için önemli bir gerileme oldu.
Mahkeme hangi gümrük vergilerini iptal etti?
Mahkemenin kararı, Trump'ın nisan ayında ABD'nin neredeyse tüm ticaret ortaklarına uyguladığı gümrük vergileri ile bundan önce Çin, Meksika ve Kanada'ya uyguladığı vergiler üzerinde yoğunlaşıyor.
Trump, 2 Nisan'da -kendi deyimiyle Özgürlük Günü'nde- ABD'nin ticaret açığı verdiği ülkelere yüzde 50'ye varan karşılıklı gümrük vergileri ve neredeyse diğer herkese yüzde 10'luk temel gümrük vergileri uyguladı.
Başkan daha sonra ülkelere ABD ile ticaret anlaşmaları müzakere etmeleri ve Amerikan ihracatına yönelik engellerini azaltmaları için zaman tanımak amacıyla karşılıklı tarifeleri 90 gün süreyle askıya aldı. Aralarında İngiltere, Japonya ve Avrupa Birliği'nin de bulunduğu bazı ülkeler bunu yaptı ve daha büyük gümrük vergilerinden kaçınmak için Trump'la orantısız anlaşmalar yapmayı kabul etti.
Boyun eğmeyenler ya da Trump'ın gazabına uğrayanlar ise bu ayın başlarında daha sert bir darbe aldı. Örneğin Laos yüzde 40, Cezayir ise yüzde 30 gümrük vergisi ile sarsıldı. Trump ayrıca, temel gümrük vergilerini de yürürlükte tuttu.
Kongre onayı olmadan hareket etmek için olağanüstü güç talep eden Trump, 1977 Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası uyarınca ABD'nin uzun süredir devam eden ticaret açıklarını "ulusal bir acil durum" ilan ederek vergileri haklı çıkardı.
Şubat ayında Kanada, Meksika ve Çin'e gümrük vergisi uygulamak için bu yasaya başvurmuş, ABD sınırından yasadışı göçmen ve uyuşturucu akışının ulusal bir acil durum olduğunu ve 3 ülkenin bunu durdurmak için daha fazlasını yapması gerektiğini söylemişti.
ABD Anayasası Kongre'ye gümrük tarifeleri de dahil olmak üzere vergi koyma yetkisi veriyor. Ancak kanun koyucular, başkanların gümrük tarifeleri üzerinde daha fazla yetki sahibi olmasına kademeli olarak izin verdiler ve Trump da bundan en iyi şekilde yararlandı.
Mahkemenin itirazı, Trump'ın Ticaret Bakanlığı'nın yürüttüğü soruşturmalar sonucunda ABD'nin ulusal güvenliğine tehdit oluşturduğu sonucuna varmasının ardından yabancı çelik, alüminyum ve otomobillere getirdiği vergileri kapsamıyor.
Trump'ın ilk döneminde Çin'e uyguladığı -ve Başkan Joe Biden'ın da devam ettirdiği- ve bir hükümet soruşturması sonucunda Çin'in kendi teknoloji firmalarına ABD ve diğer Batılı ülkelerdeki rakipleri karşısında avantaj sağlamak için adil olmayan uygulamalar kullandığı sonucuna varılan gümrük vergilerini de kapsamıyor.
Mahkeme neden aleyhe karar verdi?
Yönetim, dönemin Başkanı Richard Nixon'ın ABD dolarını altın fiyatına bağlayan politikayı sona erdirme kararının ardından yaşanan ekonomik kaos sırasında gümrük vergilerini acil olarak kullanmasının mahkemeler tarafından onaylandığını savunuyordu. Nixon yönetimi, daha sonra Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası'nda (IEEPA) kullanılan yasal dilin bir kısmını sağlayan ve ondan önce gelen 1917 tarihli Düşmanla Ticaret Yasası kapsamındaki yetkisine başarılı bir şekilde atıfta bulundu.
Mayıs ayında New York'taki ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, Trump'ın Kurtuluş Günü tarifelerinin acil durum yetkileri yasası kapsamında, "Başkan'a verilen her türlü yetkiyi aştığına" hükmederek bu argümanı reddetti. Ticaret mahkemesi kararını verirken, biri beş işletme ve diğeri 12 ABD eyaleti tarafından yapılan iki itirazı tek bir davada birleştirdi.
Cuma günü, federal temyiz mahkemesi 7-4'lük kararında, "Kongre'nin Başkan'a gümrük vergisi koyma konusunda sınırsız yetki vermeyi amaçlamış olması pek mümkün görünmüyor," dedi.
Cuma günkü karara katılmayan yargıçların muhalefet şerhi Trump için olası bir yasal yolu açıyor ve 1977 tarihli acil eylemlere izin veren yasanın, yasama organının başkana bazı gümrük tarifesi yetkileri vermesine izin veren Yüksek Mahkeme kararları uyarınca "yasama yetkisinin anayasaya aykırı bir şekilde devredilmesi olmadığı" sonucuna varıyor.
Peki, bu durumda Trump'ın ticaret gündemi ne olacak?
Hükümet, Trump'ın gümrük tarifelerinin iptal edilmesi halinde, topladığı ithalat vergilerinin bir kısmını iade etmek zorunda kalabileceğini ve bunun da ABD Hazinesi'ne mali bir darbe vuracağını savunuyor. Temmuz ayı itibarıyla gümrük vergilerinden elde edilen gelir 159 milyar dolar (135,8 milyar euro) ile bir önceki yılın aynı dönemine göre 2 kattan fazla arttı. Nitekim Adalet Bakanlığı bu ay yaptığı bir yasal başvuruda gümrük vergilerinin iptal edilmesinin ABD için "mali yıkım" anlamına gelebileceği uyarısında bulundu.
Bu aynı zamanda Trump'ı ileride gümrük vergisi uygulamaya çalışırken de zor durumda bırakabilir.
Holland & Knight hukuk firmasının kıdemli avukatı ve eski bir Adalet Bakanlığı dava avukatı olan Ashley Akers, temyiz mahkemesinin kararından önce yaptığı açıklamada, "Mevcut ticaret anlaşmaları otomatik olarak çözülmese de, yönetim müzakere stratejisinin bir ayağını kaybedebilir ve bu da yabancı hükümetleri gelecekteki taleplere direnme, önceki taahhütlerin uygulanmasını geciktirme ve hatta şartları yeniden müzakere etme konusunda cesaretlendirebilir," dedi.
Başkan ise mücadeleyi Yüksek Mahkeme'ye taşıma sözü verdi. Sosyal medya platformu üzerinden yaptığı açıklamada, "Eğer devam etmesine izin verilirse, bu karar Amerika Birleşik Devletleri'ni tam anlamıyla yok edecektir," dedi.
Trump'ın ithalat vergileri uygulamak için alternatif yasaları var ancak bunlar harekete geçebileceği hızı ve şiddeti sınırlayacaktır. Örneğin, ticaret mahkemesi mayıs ayındaki kararında, Trump'ın ticaret açıklarını gidermek için başka bir yasa olan 1974 Ticaret Yasası kapsamında gümrük vergisi uygulama konusunda daha sınırlı bir yetkiye sahip olduğunu belirtti. Ancak bu yasa, ABD'nin büyük ticaret açığı verdiği ülkelere yönelik gümrük vergilerini yüzde 15 ve sadece 150 gün ile sınırlandırıyor.
Yönetim ayrıca, yabancı çelik, alüminyum ve otomobil tarifelerinde yaptığı gibi, farklı bir yasal yetki olan 1962 tarihli Ticareti Genişletme Yasası'nın 232. Bölümü uyarınca da vergi uygulayabilir. Ancak bunun için Ticaret Bakanlığı'nın soruşturması gerekiyor ve Başkan'ın kendi takdirine bağlı olarak uygulanamaz.