Donald Trump, Yüksek Mahkeme küresel gümrük vergilerini iptal ederse ABD'nin 'savunmasız' kalabileceği konusunda uyardı; ancak ithalata vergi koymayı sürdürmek için hâlâ çok sayıda yasal aracı var.
ABD Başkanı Donald Trump, bu yıl dünyanın neredeyse tüm ülkelerine koyduğu gümrük vergilerini Yüksek Mahkeme iptal ederse, Amerika Birleşik Devletleri’nin neredeyse Üçüncü Dünya seviyesine gerileyebileceği uyarısında bulundu.
Çarşamba günkü sözlü tartışmalarda yargıçlar, tarifeleri istediği gibi koyma yetkisine ilişkin geniş kapsamlı iddialarına şüpheyle yaklaştı.
Gerçekte ise Trump, Mahkeme aleyhine karar verse bile ithalata agresif biçimde vergi koymayı sürdürebilecek pek çok seçeneğe sahip olur. İlk döneminde kullandığı gümrük yetkilerine yeniden başvurabilir ve aralarında Büyük Buhran’a kadar uzanan bir yetkinin de bulunduğu başka yetkilerden yararlanabilir.
“Burada gümrük vergilerinin sona erdiği bir yol görmek zor,” dedi Georgetown Üniversitesi’nden ticaret hukuku profesörü Kathleen Claussen. “Diğer yetkileri kullanarak bugün sahip olduğu vergi düzenini yeniden kurabileceğine epey ikna oldum.”
Çarşamba günkü duruşmada, tarifeleri iptal ettirmek isteyen küçük işletmelerin avukatı Neal Katyal, Trump’ın 1977 tarihli Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) uyarınca iddia ettiği sınırsız yetkiye ihtiyacı olmadığını savundu. Bunun nedeni, Kongre’nin başka bazı yasalarla tarife yetkilerini Beyaz Saray’a zaten devretmiş olması; ancak başkanın bunları nasıl kullanabileceğini dikkatle sınırlandırmış durumda.
“Kongre tarife yetkilerini nasıl devredeceğini çok iyi biliyor,” dedi Katyal.
Gümrük vergileri, Trump’ın ikinci dönem dış politikasının temel taşlarından biri haline geldi; ülkelerin çoğuna iki haneli “karşılıklı” vergiler uygulanıyor. Trump, ABD’nin uzun süredir devam eden ticaret açıklarını ulusal acil durum ilan ederek bu adımları gerekçelendirdi.
Yale Üniversitesi’nin Bütçe Laboratuvarı’nın hesaplamalarına göre, ABD’de ortalama gümrük vergisi, Trump’ın ocakta Beyaz Saray’a dönmesinden bu yana %2,5’ten %17,9’a çıktı; bu, 1934’ten beri görülen en yüksek seviye.
ABD Anayasası vergi koyma (ve gümrük vergisi uygulama) yetkisini açıkça Kongre’ye veriyor olsa da, başkan tek taraflı hareket etti.
Yine de Trump’ın “can yakabilecek başka araçları” olacak, dedi Brooklyn Law School’dan Stratos Pahis.
Haksız ticaret uygulamalarıyla mücadele
Amerika Birleşik Devletleri, “haklı gösterilemez”, “makul olmayan” ya da “ayrımcı” ticari uygulamalarda bulunduğu gerekçesiyle suçladığı ülkelere karşı uzun süredir elinde bir sopa tutuyor: 1974 Ticaret Yasası’nın Bölüm 301’i.
Trump bunu kendisi de agresif biçimde kullandı; özellikle Çin’e karşı. İlk döneminde, Pekin’in ABD’nin teknolojik üstünlüğüne meydan okumak için başvurduğu sert taktikler nedeniyle Çin ithalatına kapsamlı vergiler koymak için Bölüm 301’e başvurdu. ABD ayrıca, gemi inşa sektöründe haksız olduğuna inandığı Çin uygulamalarına karşı da Bölüm 301 yetkilerini kullanıyor.
“Çin’e karşı yıllardır yürürlükte olan Bölüm 301 tarifeleri var,” dedi King & Spalding’de ortak ve hem Trump hem de Biden yönetimlerinde ticaret alanında görev yapmış eski bir yetkili Ryan Majerus.
Bölüm 301 kapsamında uygulanabilecek tarifeler için oran sınırı yok. Dört yıl sonra kendiliğinden sona eriyorlar ancak uzatılabiliyorlar.
Ancak yönetimin Ticaret Temsilcisi’nin 301 tarifelerini uygulamadan önce bir soruşturma yürütmesi ve genellikle kamuya açık bir duruşma düzenlemesi gerekiyor.
George W. Bush yönetiminde ABD Ticaret Temsilciliği’nin baş hukuk müşaviri olan John Veroneau, Bölüm 301’in Çin’le uğraşırken faydalı olduğunu, ancak Trump’ın karşılıklı vergilerle hedef aldığı daha küçük ülkeler söz konusu olduğunda daha az pratik kaldığını söyledi.
“Tüm bu ülkeler için onlarca 301 soruşturması yürütmek zahmetli bir süreç,” dedi Veroneau.
Ticaret açıklarını hedef almak
Trump’ın karşılıklı tarifelerini mayısta iptal eden ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, başkanın ticaret açıklarıyla mücadele için acil durum yetkilerini kullanamayacağına hükmetti.
Bunun nedeni kısmen, Kongre’nin söz konusu dengesizlikleri ele almak için Beyaz Saray’a başka bir yasayla zaten sınırlı bir yetki vermiş olması: 1974 Ticaret Yasası’nın bir parçası olan Bölüm 122. Bu madde, başkana dengesiz ticarete yanıt olarak %15’e kadar ve en fazla 150 gün süreyle gümrük vergisi uygulama yetkisi veriyor ve önceden bir soruşturma da gerektirmiyor.
Ancak Bölüm 122 yetkisi tarifeleri uygulamak için hiç kullanılmadı ve uygulamada nasıl işleyeceği konusunda belirsizlik var.
Ulusal güvenliği korumak
Trump, her iki döneminde de, ulusal güvenliğe tehdit oluşturduğunu düşündüğü ithalata vergi koymak için 1962 tarihli Ticaretin Genişletilmesi Yasası’nın 232. Bölümü kapsamındaki yetkilerini agresif biçimde kullandı.
2018’de yabancı çelik ve alüminyuma gümrük vergileri getirdi; Beyaz Saray’a döndükten sonra da bu önlemleri genişletti. Ayrıca otomobiller, otomotiv parçaları, bakır ve kereste ithalatını hedef almak için de Bölüm 232’yi kullandı.
Eylülde, başkan mutfak dolapları, banyo dolapları ve döşemeli mobilyalara bile Bölüm 232 tarifeleri uyguladı. Veroneau, “İthal mobilyaların ulusal güvenlik tehdidi oluşturduğu fikrine insanlar burun kıvırsa da, mahkemelere bir başkanın ulusal güvenlik konusundaki değerlendirmesini sorgulatmak zordur,” dedi.
Bölüm 232 tarifeleri kanunen bir üst sınıra tabi değil ancak ABD Ticaret Bakanlığı’nın bir soruşturmasını gerektiriyor. Soruşturmayı bizzat yönetimin yürütmesi nedeniyle (Bölüm 301 vakalarında olduğu gibi) “sonuç üzerinde büyük ölçüde kontrol sahibiler,” diye not etti Veroneau.
Buhran dönemi tarifelerini canlandırmak
Yaklaşık bir yüzyıl önce, ABD ve dünya ekonomileri çökerken, Kongre ithalata ağır vergiler getiren 1930 Gümrük Tarifeleri Yasası’nı kabul etti. Kongre sponsorlarının adını taşıyan ve Smoot-Hawley tarifeleri olarak bilinen bu vergiler, küresel ticareti kısıtlayıp Büyük Buhran’ı derinleştirdikleri gerekçesiyle ekonomistler ve tarihçiler tarafından geniş çapta eleştirildi. Hatta 1986 yapımı Ferris Bueller’s Day Off filminde popüler kültürde unutulmaz bir göndermeyle anıldılar.
Yasanın 338. Bölümü, ABD işletmelerine karşı ayrımcılık yapan ülkelerden yapılan ithalata %50’ye kadar gümrük vergisi koyma yetkisini başkana veriyor. Herhangi bir soruşturma gerekmiyor ve bu vergilerin yürürlükte kalacağı süreye ilişkin bir sınır da yok.
Böyle vergiler aslında hiç uygulanmadı; ABD’li ticaret müzakerecileri bunun yerine geleneksel olarak Bölüm 301 yaptırımlarını tercih etti. Ancak 1930’larda ABD, ticaret görüşmelerinde bunların tehdidini pazarlık kozu olarak kullandı.
Eylülde Hazine Bakanı Scott Bessent, Yüksek Mahkeme’nin Trump’ın acil durum yetkilerine dayalı tarifelerini iptal etmesi halinde yönetimin Bölüm 338’i bir “B Planı” olarak değerlendirdiğini Reuters’a söyledi.
Smoot-Hawley mevzuatının itibarı kötü, dedi Veroneau; ancak Trump bunu cazip bulabilir. “Bunu bugüne kadar kullanan ilk başkan olmak belli bir prestij sağlayabilir.”