Bir finansal piyasa çöküşü durumunda trilyonlarca dolar yok olabilir. Merkez bankaları da dahil olmak üzere dünya çapındaki uzmanlar riskler konusunda uyarıda bulunuyor. Peki, izlenmesi gereken işaretler neler?
Salı günü Nvidia, Microsoft ve Palantir Technologies gibi büyük teknoloji şirketlerinden bazılarının hisse fiyatlarında geçici ama büyük bir düşüş yaşanmasıyla bu hafta finans piyasalarından tahminen yarım trilyon dolar silindi. Bu sadece kısa süreli bir durum olabilir ancak uzmanlar bu miktarın birkaç katına mal olabilecek bir finansal piyasa çöküşünün artan işaretleri konusunda uyarıyor.
Teknoloji ve yapay zekaya (AI) olan bağımlılığın artmasıyla birlikte, eleştirmenler bu kârlar üzerine bahis oynamanın bir kumar olduğunu savunuyor ve geleceğin belirsizliğini koruduğunu vurguluyor.
Singapur Merkez Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), Fed Başkanı Jerome Powell ve Andrew Bailey'nin aşırı değerlenmiş hisse senetleriyle ilgili küresel uyarı korosuna katıldı.
Singapur Para Otoritesi çarşamba günü yaptığı açıklamada, böyle bir eğilimin "yapay zekanın gelecekte yeterli getiri sağlama kabiliyetindeki iyimserlikten" kaynaklandığını ve bunun daha geniş hisse senedi piyasasında keskin düzeltmeleri tetikleyebileceğini belirtti.
CNBC'nin haberine göre, Goldman Sachs ve Morgan Stanley CEO'ları Hong Kong'daki Küresel Finans Liderleri Yatırım Zirvesi'nde önümüzdeki 1 ila 2 yıl içinde hisse senetlerinde yüzde 10-20'lik bir düşüş öngörüyor.
Euronews Business'ın görüştüğü uzmanlar da büyük bir düzeltmenin yolda olabileceği konusunda hemfikir.
En kötü senaryoda bir piyasa çöküşü finans piyasalarından trilyonlarca doları silip süpürebilir.
BCA Research'ün Avrupa stratejisti Mathieu Savary'ye göre Nvidia ve Alphabet gibi büyük teknoloji şirketleri hisse değerlerinin sadece yüzde 20'sini kaybetmeleri halinde 4,4 trilyon dolarlık (3,8 milyar euro) bir piyasa kaybına neden olacak.
"Eğer yüzde 50 değer kaybederlerse, 11 trilyon dolarlık (9,6 trilyon euro) bir kayıptan bahsediyoruz demektir."
Yapay zeka rallisi: Balon mu patlama mı?
ABD borsası bu yıl beklentileri alt üst etti. S&P 500, jeopolitik gerginliklere ve Washington'un gümrük vergisi politikalarının yol açtığı küresel ticaret belirsizliğine rağmen son 12 ayda yaklaşık yüzde 20 artış gösterdi. Gelecekteki yapay zeka karlarına ilişkin iyimserlikle desteklenen teknoloji sektöründeki kazançlar en güçlüsü oldu.
Big Tech, milyarlarca dolarlık yapay zeka yatırımları ve artık rutin hale gelen devasa altyapı inşaatları ile hizmet vermeye devam ederken, hükümetin kapanması sırasında sınırlı verilerle birleşen yavaşlayan ABD ekonomisine ilişkin endişeler artıyor. Yeni rakamlar ortaya çıktığında, yatırımcıları sarsabilir.
Yapay zeka coşkusu en çok Nvidia'nın olağanüstü hisse senedi kazançlarında ve yükselen değerlemesinde görülüyor. Şirket, grafik işlem birimleri (GPU'lar) yapay zeka hesaplaması için gerekli olduğundan teknoloji devriminin merkezinde yer alıyor.
Nvidia'nın hisseleri 2020'nin başından bu yana yüzde 3 binin üzerinde artış gösterdi ve son zamanlarda onu dünyanın en değerli halka açık şirketi haline getirdi. Yalnızca Temmuz ve Ekim ayları arasında, piyasa değerinde 1 trilyon dolar (870 milyar euro) kazandı - kabaca İsviçre'nin yıllık GSYİH'sine eşit. Hisse senetleri, mevcut mali yıl için öngörülen kazançların yaklaşık 45 katından işlem görüyor.
Hargreaves Lansdown'da hisse senedi araştırma müdürü olan Derren Nathan şunları söyledi: "Bu büyümenin büyük bir kısmı gerçek finansal ilerlemeyle destekleniyor ve nominal değerdeki muazzam artışa rağmen göreceli değerlemeler aşırıya kaçmış görünmüyor."
Analistler mevcut piyasanın 2000 yılındaki dot-com balonunu yansıtıp yansıtmadığını tartışıyor. Nathan, o dönemde başarısız olan pek çok teknoloji şirketinin, ürünlerine yönelik güçlü taleple birlikte güçlü gelirler ve kârlar elde eden günümüz devlerinin aksine hiçbir zaman kârlılığa ulaşamadığını belirtiyor.
Quilter Cheviot'ta teknoloji araştırmaları küresel başkanı olan Ben Barringer şunları ekledi: "Hükümetlerin yapay zeka altyapısına büyük yatırımlar yapması ve ufukta görünen faiz indirimleri ile sektör sağlam temellere sahip. Pahalı bir piyasa, ancak çığlık atan bir balon olması gerekmiyor. Momentumu sürdürmek zordur ve her şirket başarılı olmayacaktır."
BCA Research, hemen patlamayacak olsa da bir balon oluştuğunu düşünüyor. Avrupa Baş Stratejisti Mathieu Savary, bu tür balonların tarihsel olarak firmaların büyük projeler için dış finansmana güvenmeye başladıklarında zirve yaptığını söyledi.
Savary'ye göre, gelecekteki büyüme için varlıklara yapılan yatırımlar veya sermaye harcamaları, işletme nakit akışının bir payı olarak, hiper ölçekleyiciler için yüzde 35'ten yüzde 70'e sıçradı. Hiper ölçekleyiciler Microsoft, Google ve Meta gibi devasa bulut bilişim ağları işleten teknoloji firmalarıdır.
Savary, "Zirveye ulaşmadan önce işletme kazançlarının payı muhtemelen yüzde 100'ün üzerine çıkacak," diye ekledi. Bu da yakında operasyonlardan kazandıklarından daha fazla yatırım yapabilecekleri anlamına geliyor.
Bu tür hamleler için dış finansmana yönelen Büyük Teknoloji firmalarının son örnekleri arasında Meta'nın Blue Owl Capital ile Hyperion projesi ve Alphabet'in yapay zeka ve bulut genişlemesi için 3 milyar euroluk tahvil ihracı yer alıyor.
Quilter'dan Barringer, Euronews'e yaptığı açıklamada, yapay zeka yatırımlarındaki büyümenin sürdürülmesinin zor olduğunu ifade etti: "Eğer yatırım harcamaları bu yılın ilerleyen dönemlerinde azalmaya başlarsa, piyasalar tedirgin olmaya başlayabilir."
İzlenmesi gereken diğer faktörler arasında yatırılan sermayenin getirisi, artan getiriler ve enflasyon baskıları yer alıyor, bu da daha yüksek bir sermaye maliyetine ve sonuna yaklaşan bir balona işaret edebilir.
Savary, "Ancak henüz o noktada değiliz," dedi.
Piyasa türbülansından korunmak mümkün mü?
Teknoloji şirketleri yapay zeka dalgasına kapılsa bile, gelecekteki karlar için şişirilmiş beklentileri karşılamak zor olabilir.
AJ Bell yatırım direktörü Russ Mould, "Şüphecilerin asıl sorunu yapay zekanın potansiyelinin kendisi değil, yatırımcıların bu potansiyel için ödedikleri değerlemeler ve bunun gerçekleşmesini bekledikleri hız olabilir," dedi.
BCA'nın yakın tarihli bir raporu, yapay zeka anlatısını sorgulamak için artan nedenleri yansıtıyor ancak grup, teknolojinin "güçlü bir güç olmaya devam ettiğini" belirtti.
Barringer, yatırımcı iyimserliği yavaşlarsa, "sektörün küresel endekslerdeki baskın ağırlığı göz önüne alındığında, teknolojideki keskin bir düzeltmenin daha geniş piyasalarda dalgalanma etkileri olabileceğini" belirtti.
Tahvil ve emtia gibi diğer bölgelerin ve varlık sınıflarının daha az doğrudan etkileneceğini ve bir gerileme sırasında önemli bir denge sağlayabileceğini de sözlerine ekledi.
Hargreaves Lansdown baş yatırım stratejisti Emma Wall'a göre, "yatırımcılar bu fırsatı etkileyici kazançlarını kristalize etmek ve portföylerini bir dizi sektör, coğrafya ve varlık sınıfını içerecek şekilde çeşitlendirmek için kullanmalı, portföylere esneklik katmalı."
Wall şunu da sözlerine ekledi: "Altın fiyatlarındaki yükseliş, bu rallinin uzun sürmeyeceğine dair bir siren gibi tekrar bir uyarı çığlığı atıyor."