1970’lerde İngiltere'deki sanayi gerilemesi etiketi geri döndü. Eylül ayında yüzde 0,1 daralma ve zayıf büyüme verileri ekonomik canlılık kuşkularını artırdı.
"Avrupa'nın hasta adamı" ifadesinin uzun, pek de şanlı olmayan bir geçmişi var. İlk olarak büyük ekonomik ve siyasi gücün çöküşünü betimlemek için Osmanlı İmparatorluğu'na uygulanmış, 1970'lerde stagflasyon ve sanayi huzursuzluğu sırasında ise İngiltere için kullanılmıştı. Şimdiyse bu söz Westminster ve City'nin koridorlarında yeniden fısıldanıyor.
Eylül ayında İngiltere ekonomisinin beklenmedik biçimde yüzde 0,1 küçüldüğünü ve çeyreklik büyümenin yalnızca yüzde 0,1'e yavaşladığını gösteren rakamlarla soru yeniden gündeme geliyor: İngiltere ekonomik ivmesini yine mi kaybediyor?
Quilter'da yatırım stratejisti Lindsay James, "Bugünkü GSYİH açıklaması, son verilerin ima ettiğini doğruluyor: yılın sonuna yaklaşırken İngiltere ekonomisi ivmesini korumakta zorlanıyor," dedi.
"Aylık büyüme yüzde 0,1 düştü. Ağustos verisi de büyüme yok olarak aşağı yönlü revize edildi… Bu tablo, 2025'e güçlü başlayan ama Maliye Bakanı kritik Sonbahar Bütçesi'ne hazırlanırken fena halde ivme kaybeden bir ekonomiyi gösteriyor," diye devam etti.
Yüksek borçlanma maliyetleri ve inatçı şekilde yüksek kalan enerji faturaları hanehalkını ve şirketleri sıkıştırırken, Brexit kaynaklı bürokrasi ve politika zikzakları yatırımı soğuttu.
Yurt dışında, Avrupa'da zayıf talep ve Ukrayna ile Gazze'deki devam eden çatışmalardan kaynaklanan savaş şokları sigorta maliyetlerini artırarak ticareti zorlaştırıyor ve ABD gümrük vergilerine dair kaygıları büyütüyor.
Sanayi üretimi eylül ayında yeniden daralmaya döndü. Bunda Jaguar Land Rover'ın üretimini geçici olarak durduran siber saldırının da payı vardı. İmalat anketleri daha fazla zayıflığa işaret ediyor ve İngiltere'nin geleneksel büyüme motoru olan hizmet sektörü bile aşağı yönlü revizyonlar gördü. Zaten kırılgan olan iş dünyası güveni de çözülme emareleri gösteriyor.
"Hasta adam" etiketini kullananlar birkaç göstergeye işaret ediyor: GSYİH büyümesi bu yıl her çeyrekte yavaşladı, işsizlik yüzde 5'e yükseldi ve şirket yatırımları hâlâ sönük.
AJ Bell'in finansal analiz başkanı Danni Hewson, "Eylüldeki daralma, kısmen Jaguar Land Rover'ın üretimini felç eden o siber saldırıyla açıklanabilir," dedi.
"Ama nüfus artışını hesaptan çıkardığınızda ekonomi yaz boyunca adeta durdu. Yılın başında, birçok şirket Donald Trump'ın gümrük vergilerini bertaraf etmek için üretimi önden yüklerken ülkenin yaşadığı sıçramadan çok uzaktayız."
Aynı zamanda, İşçi Partisi'nden Rachel Reeves şimdiye kadarki en hassas sınavıyla karşı karşıya. Maliye Bakanı'nın yaklaşan bütçesi mali disiplinle büyüme vaadini dengelemek zorunda; bu denklem onlarca yıldır hükümetleri zorluyor.
James, "İşçi Partisi'nin ekonomik büyüme misyonunu yeniden rayına oturtmak ve ufukta bir resesyon olduğuna dair fısıltıları engellemek istiyorsa, bir sonraki hamlesi kritik olacak," diye uyardı.
Enflasyon gerilerken İngiltere devlet tahvillerinin getirileri ocak ayındaki zirvelerden geri çekildi ve bu Hazine'ye biraz nefes aldırdı; ancak daha fazla vergi artışı olasılığı iş dünyasının üzerinde hâlâ asılı duruyor.
James, "Olası vergi artışlarına ilişkin belirsizlik ve işverenlerin yeniden hedef alınacağı yönündeki ısrarlı söylentiler, örneğin maaş fedakârlığı yoluyla tanımlanmış katkı (DC) emeklilik katkılarına yapılacak iyi düşünülmemiş bir müdahale, kırılgan iş dünyası güvenini boğma ve işsizliği belirgin biçimde yükseltme riski taşıyor," dedi.
Sonuç vermeyen büyük hedefler
Mali temkin ile büyüme hırsı arasındaki gerilim tartışmanın kalbinde yer alıyor.
Hewson, "Bu hükümet büyümeyi adeta her derde deva olarak sundu," diye belirtti. "Ancak hesaplar hiç tutmadı. Maliye Bakanı şimdi hem seçim manifestosu taahhütlerini bozma hem de vergi artışlarıyla insanların cebinden milyarlarca sterlin alırken büyüme için gereken güveni tesis etmeye çalışma durumuyla karşı karşıya."
Yine de "hasta adam" olarak nitelendirmek fazla sert olabilir.
İngiltere'deki yavaşlama, Almanya'nın zar zor büyüdüğü ve İtalya'nın durgunlaştığı Avrupa'nın büyük bölümünü yansıtıyor. Ülkedeki işsizlik oranı hâlâ Euro Bölgesi ortalamasının altında; enflasyon ise bir zamanlar G7'nin en kötüsü iken beklenenden hızlı şekilde soğudu.
City'deki hisse senedi piyasaları da direnç gösterdi. Yatırımcılar düşen tahvil getirileri ve aralıkta İngiltere Merkez Bankası'nın (BoE) bir faiz indirimi ihtimalinden teselli buluyor.
James, "Yatırımcılar oynaklık beklemeli ama aynı zamanda bu yıl Birleşik Krallık hisselerinin dayanıklılık gösterdiğini ve belirsiz zamanlarda çeşitlendirmenin önemini unutmamalı," diye sözlerini tamamladı.
Reeves, iş dünyası güvenini yeniden canlandıramaz ve mali temkinle ekonomik teşvik arasında istikrarlı bir rota çizemezse, "hasta adam" etiketi yakında yapışabilir. Üstelik bu kez İngiltere'nin, en son böyle nitelendirildiği döneme kıyasla başvurabileceği rezervleri daha az.
AJ Bell'den Hewson'a göre, "[İngiltere Başbakanı Keir] Starmer ve Reeves, daha fazla negatif büyüme ayını önlemek istiyorlarsa silkinip, rahatsızlık vermesi beklenen kararları kamuoyuna anlatmaya hazır olmalı."